یکی از نکات مهم در پرستاری کودکان استثنایی، نگهداری کودکان ویژه و خاص است که باید به آن اهمیت داد. برای اینکه بتوان بهترین عملکرد را در مراقبت از کودکان خاص داشت، نیاز است که راهنمای پرستاری کودکان را بدانید تا با توجه به آن، از کودک معلول، کودک ام اس و کودک سندروم دان حمایت و نگهداری کنید. البته که همیشه پرستاری از این کودکان راحت نیست و برخی از مواقع با مشکلات و چالش‌هایی همراه خواهند بود. برای اینکه با نکات شرایط نگهداری و پرستاری کودک استثنائی بیشتر آشنا شوید تا انتهای متن همراه ما باشید.
تعریف کودکان استثنایی
کودکانی با رفتارهای خاص و ویژه، جزء جامعه هستند و باید به آنها توجه داشت. کودکان استثنائی شرایط خاصی دارند که نیازمند همراهی و درک جامعه هستند. به طور کلی در تعریف کودکان استثنائی باید اینگونه بیان کرد که برخی از کودکان با شرایط خاص و ناتوانایی‌های جسمی به دنیا می‌آیند و نسبت به سایر کودکان، در دسته‌بندی‌های مختلف رفتاری و ذهنی قرار می‌گیرند. این کودکان تفاوت‌های رفتاری و جسمی نسبت به سایر همسن‌ها خود دارند و برای درک این تغییرات نیاز است که اطرافیان آموزش‌های مختلفی ببینند.
در حقیقت برای درک کودک استثنایی نیاز است که اطرافیان، والدین، پرستار و معلم همکاری‌های لازم را با کودک داشته باشند. به طور کلی خصوصیات کودکان از نظر جسمی و توانایی‌های حرکتی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و می‌توان آنها را در دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد. اما ما در این مطلب درباره کودکان استثنایی با شرایط خاص فیزیکی، هوشی و ظاهری نسبت به سایر کودکان عادی، توضیحاتی خواهیم داد.
اهمیت موضوع پرستاری از کودکان استثنایی
در راهنمای پرستاری کودکان خاص، به طور ویژه به مراقبت از کودکان خاص اشاره شده است و افرادی که پرستاری کودکان استثنایی را بر عهده می‌گیرند باید دانش کافی و توانایی لازم را داشته باشند. همچنین برای اینکه بتوان نیازهای کودکان استثنایی را شناسایی کرد باید از پرستار متخصص بهره‌مند شد تا فعالیت‌های روزانه کودک استثنایی را برنامه‌ریزی کرد. نقش پرستار در مراقبت از کودک استثنایی باعث می‌شود تا کودک عزت‌نفس داشته باشند و با اعتمادبه‌نفس بتواند فعالیت‌های اجتماعی خود را انجام دهد. در حقیقت کودکان استثنایی با مشکلات مختلفی روبه‌رو هستند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- تبعیض‌های آموزشی
- طرد شدن از سوی جامعه
- موانع فیزیکی
- نگاه‌های سنگین
برای اینکه بتوان این مشکلات را برطرف کرد نیاز است که از پرستار حرفه‌ای استفاده کنید تا کودک دچار آسیب‌های روحی و جسمی مختلف نشود. همچنین در پرستاری کودکان استثنایی می‌توان آموزش‌های مختلفی به والدین و اطرافیان داد، تا کودک از نظر عاطفی همکاری بهتری با اطرافیان خود داشته باشد.
دسته‌بندی کودکان استثنایی
کودکان استثنایی را با توجه به عملکرد مغزی، رفتاری و توانایی‌های فیزیکی به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌کنند. همچنین برخی از رفتارها و واکنش‌ها باعث می‌شوند تا گروهی از کودکان در دسته‌بندی خاصی قرار بگیرند و با توجه به شرایط آنها، برنامه‌ریزی‌های مختلفی انجام داد. از طرفی هم تیپ شخصیتی و رفتاری برخی از کودکان استثنایی نیاز به استفاده از پرستار را الزامی می‌کند. زیرا والدین به تنهایی نمی‌توانند در کنار این کودکان باشند و شرایط مراقبتی را فراهم کنند. در اینجا کودکان استثنایی با اختلالات توجه و هیجانی، ناتوانی‌های جسمی، اختلالات یادگیری و اختلالات ارتباطی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
اختلالات توجه و هیجانی
اختلالات توجه و هیجانی را می‌توان رایجترین دسته‌بندی کودکان استثنایی دانست. کودکان در این دسته، نمی‌توانند هیجانات خود را کنترل کنند و برای جلب توجه بیشتر رفتارهای غیرعادی انجام می‌دهند.
پیشنهاد مقاله : پرستار کودک از کجا بگیریم؟
در حقیقت این دسته از کودکان استثنایی به طور ناگهانی تغییر رفتار خواهند داشت و ممکن است که به یک دفعه با صدای بلند شروع به داد و فریاد کنند. خب مشخص است که این مورد با اختلال مغزی همراه بوده است و نیاز است که از طریق روش‌های مختلف، سعی در آرام کردن کودک داشت.
ناتوانی‌های جسمی
ناتوانی جسمی یکی دیگر از دسته‌بندی‌های است که کودکان با شرایط خاص را تعریف می‌کند. برخی از کودکان استثنایی نمی‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را به خوبی انجام دهند، زیرا از ناتوانایی‌های جسمی مانند: معلولیت یا اختلال در بینایی و شنوایی برخوردار هستند. اگر کودکی در این دسته‌بندی قرار می‌گیرد، نیاز به پرستاری کودکان استثنایی دارد تا با آموزش‌های مختلف بتواند شرایط ایدئالی از زندگی را تجربه کند.
اختلالات یادگیری
کودکانی که اختلالات یادگیری دارند در مسائلی مانند: نوشتن، حل تمرینات، استدلال، گوش کردن و حرف زدن با اختلالاتی مواجه می‌شوند که ارتباط‌گیری را سخت می‌کند. اختلالات گفتاری و شنیداری این دسته از کودکان را می‌توان با آموزش کنترل کرد و با به‌کارگیری پرستار، اختلالات را به حداقل رساند. بنابراین پرستاری کودکان استثنایی در دسته‌بندی کودکان با اختلالات یادگیری باید جدی گرفته شود تا با ارائه راهکارهای مختلف، شرایط یادگیری برای کودک را فراهم کرد.
اختلالات ارتباطی
اختلالات ارتباطی از جمله مشکلات کودکان استثنایی است، زیرا بیشتر این کودکان با این موضوع درگیر هستند. این دسته از کودکان توانایی صحبت کردن و ادای واژه‌ها را ندارند یا به سختی این کار را انجام می‌دهند. همچنین کودک با مشکلاتی مانند: لکنت، درک زبان، درک گفتار و دریافت درگیر است.
نیازهای پرستاری از کودکان استثنایی
متخصص‌ها و پزشکان و بر این باور هستند که باید برای کودکان استثنایی پرستار استخدام کرد تا شرایط عملکرد کودک را تحت نظر داشت. اما برای بهره‌مندی از پرستار کودک استثنایی کودکان نیاز است که فردی را به‌کار گرفت که دارای صبر و حوصله باشد تا مراقبت از کودکان خاص را به خوبی انجام دهد.
به طور حتم پرستارهای کودکان استثنایی، درک خوبی از شرایط کودک دارند و با ارائه راهکارهای مختلف می‌توانند نیازهای کودک را برطرف کنند. در حقیقت پرستاری کودک استثنایی به مدیریت تنش‌ها، اهمیت به تغذیه کودک و مراقبت‌های پزشکی تقسیم می‌شود. برای اینکه بتوان نیازهای روحی و هیجانی کودک را کنترل کرد، توصیه می‌کنیم که از پرستار بهره‌مند شوید. اما به طور کلی نیازهای پرستاری از کودکان استثنایی به شرح زیر هستند.
نیازهای روحی و انفعالی کودکان
توجه به نیازهای روحی در کودکان استثنایی به اهمیت بیشتری نیاز دارد، زیرا این کودکان به طور ویژه نسبت به سایر کودک‌ها خاص‌تر هستند. در نتیجه مهم است که رفتارهای آنها توسط پرستار کودک استثنایی کدگشایی شود تا تغییرات رفتاری بررسی شوند. در حقیقت این کودکان از نظر استرس و اضطراب شرایط مختلفی را تجربه می‌کنند و نیاز است که رفتارهای کودک را کنترل کرد تا دچار حمله‌های روانی نشود. اما سوالی که پرسیده می‌شود این است که کدام کودکان استثنایی نیاز به توجه بیشتر در بحث نیازهای روحی دارند؟
کودک معلول، کودکان اتیستیک و کودکان سندرم داون جزء کودکانی استثنایی هستند که باید با پرستار خود همکاری کنند تا دچار انفعال نشوند.
مدیریت تنش و اضطراب
اگر کودک شما هم دچار تنش و اضطراب است نیاز به پرستاری از کودک استثنائی دارید. تنش و اضطراب باعث می‌شوند تا سیستم ایمنی و عصبی کودک با اختلالاتی همراه باشد و همین موضوع مشکلاتی را برای برقراری ارتباط با او ایجاد می‌کند. با استفاده از پرستار می‌توانید این تنش‌ها را مدیریت کنید و احساس آرامش و امنیت را به کودک هدیه دهید.
تغذیه مناسب
رژیم غذایی سالم و تغذیه مناسب که پرستار کودک استثنائی تجویز می کند، باعث بهبود عملکرد مغز کودکان خاص می‌شود. مواد غذایی سالم و تازه می‌توانند عملکرد مغزی و سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار دهند. همچنین مصرف برخی از مواد غذایی برای یکسری از کودکان با شرایط خاص ممنوع است. پرستار کودک استثنائی با علم بر این موضوع که تغذیه باعث رشد کودک و تقویت سیستم ایمنی می‌شود، شرایطی را فراهم خواهد کرد تا کودک مواد غذایی سالم را نوش جان کند. در حقیقت در پرستاری کودکان استثنایی، مبحث تغذیه اهمیت ویژه‌ای دارد و باید آن را جدی گرفت.
مراقبت‌های پزشکی
کودکانی که تحت مراقبت‌های پزشکی هستند و دارو مصرف می‌کنند، نیاز به پرستار دارند تا وعده‌های مصرف دارو را فراموش نکرد. به طور حتم کودکان استثنائی که تحت مراقبت‌های پزشکی قرار می‌گیرند، از نظر روحی و جسمی دچار آسیب‌های جسمی و روانی هستند و اگر به موقع داروهای خود را مصرف نکنند، با ناتوانایی‌های مختلفی روبه‌رو خواهند شد.
به طور کلی مراقبت‌های پزشکی و پرستاری کودک استثنایی باعث می‌شود تا رشد کودک متوقف نشود و همچنان بتواند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد.
راهکارهای پرستاری از کودکان استثنایی
شاید شما یا اطرافیانتان کودک استثنائی داشته باشید که نیاز به مراقبت‌های مختلف دارد. اما اگر هم در اطراف خود این کودکان را مشاهده نکنید، بهتر است بدانید که در سال‌های اخیر تعداد افرادی که به دسته‌بندی‌های کودکان استثنایی تقسیم می‌شوند، زیاد شده است.
از طرفی هم افراد نسبت به آموزش و استفاده از راهکارهای پرستاری از کودکان استثنائی، گاردی ندارند و راحت‌تر این موضوع را پذیرفته‌اند. اما سوالی که ایجاد می‌شود این است که چه اتفاقی رخ می‌دهد که کودکان استثنایی به دنیا می‌آیند؟
تغییرات ژنتیکی، مصرف دخانیات و مشروبات الکلی در کنار برخی از دخالت‌های پزشکی باعث می‌شوند تا جنین مشکلاتی پیدا کند و کودک با شرایط خاص به دنیا آید. اما والدین با بهره‌مندی از راهکارهای پرستاری از کودکان استثنائی می‌توانند به رشد کودک کمک کنند. از این‌رو مهم‌ترین راهکارهای پرستاری از کودکان استثنایی به شرح زیر هستند.
آموزش و توانمندسازی والدین
پرستارهای کودکان استثنائی، والدین را آموزش می‌دهند و آنها را با شرایط خاص توانمند می‌کنند. اطرافیان کودک با ارائه راهکارهای مختلف می‌توانند از آسیب‌های روحی و جسمی کودک خود مطلع باشند و نسبت به رفتارهای ناگهانی کودک، عکس العمل مناسب انجام دهند.
به طور حتم، آموزش دیدن اطرافیان و والدین کودک استثنائی، باعث می‌شود تا روابط عاطفی بهتری شکل بگیرد و کودک همکاری لازم را برای انجام فعالیت‌های روزانه انجام دهد.
مشاوره و پشتیبانی روانی
مشاوره روانی کودک و اطرافیان جزء نکات بسیار مهمی است که باید در برنامه‌ریزی‌های خانواده‌ها قرار گیرد. اگر شما یا کودکتان دچار اختلالات روانی شوید و نسبت به شرایط زندگی دچار یأس و ناامیدی باشید، باید بلافاصله به پشتیبان روانی و پرستار خود مراجعه کنید. با بررسی‌های لازم از نوع رفتار کودکان استثنائی و ارائه راهکارهای کنترل رفتار کودکان، می‌توانید آرامش بیشتری را در خانه تجربه کنید.
مشاوره‌های روانی و پشتیبانی به صورت تلفنی و حضوری ارائه می‌شوند تا راحت‌تر بتوان نگهداری کودکان ویژه را انجام داد. به طور کلی نگهداری و مراقبت از کودکان ویژه نیاز به راهنمای پرستاری کودکان دارد و باید به موقع برای مشاوره اقدام کرد.
برنامه‌ریزی آموزشی
آموزش یکی از مهم‌ترین راهکارها برای پرستاری کودکان استثنایی است، زیرا می‌توان با برنامه‌ریزی آموزشی بهترین عملکرد را داشت. در حقیقت کودک یا والدین باید به طور همزمان آموزش‌های مختلفی ببینند تا فعالیت‌های روزانه، با کیفیت بالاتری انجام شوند. خب همه ما می‌دانیم که شرایط حضور کودکان استثنایی در کلاس‌های عادی وجود ندارد، در نتیجه نمی‌توان این کودکان را از آموزش محروم کرد، بلکه باید با توجه به توانایی آنها، برنامه‌های آموزشی را اجرا کرد.
نکات مهم در پرستاری کودکان استثنایی
نگهداری کودکان ویژه و مراقبت از آنها نیاز به حوصله دارد. و برای اررتباط درست با آنها، اول شرایط را فراهم کنید. اگر یک پرستار متخصص را به کار گرفته‌اید تا اصطحکاک بین شما و کودک استثنایی کمتر شود، باید با نکات مهم در پرستاری کودکان استثنایی آشنا باشید.
مهم‌ترین نکات در پرستاری کودک استثنائی به شرح زیر هستند:
- پرستار کودک اجازه این را نمی‌دهد که به کودک برچسب خاص بودن یا عقب افتاده بزنند. در حقیقت به عادی بودن کودک تمرکز می‌کند.
- همیشه کودک را برای انجام فعالیت‌های روزانه تشویق می‌کند تا با وابستگی کمتری کارهای خود را انجام دهد.
- برای هر کار مثبت کودک، تشویقی در نظر می‌گیرد تا عزت‌نفس در او تقویت شود.
- برای تقویت اعتمادبه‌نفس کودک استثنایی، کلاس‌های حمایتی ایجاد می‌کند.
- پرستار کودک را درک کرده و حمایت عاطفی را از او دریغ نمی‌کند.
شما با رعایت یکسری نکات می‌توانید کودک را همراهی کنید و برای همکاری با او شرایط را فراهم کنید
مشکلات رایج در پرستاری از کودکان استثنایی
پرستاری کودکان استثنائی با چالش‌ها و مشکلاتی هم همراه است که باید با آنها آشنا بود تا در زمان کوتاهی بهترین تصمیمات را گرفت. برخی از کودکان نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند در نتیجه در بیشتر مواقع پرستار در کنار آنها است. در نتیجه اولویت اول پرستار بهبود اوضاع کودک و احساس آرامش آن است، اما در برخی از مواقع، موفق به این امر نمی‌شود. اگر بخواهیم مشکلات رایج در پرستاری از کودکان استثنایی را توضیح دهیم باید به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم همکاری با پرستار از سوی کودک و والدین مهم‌ترین و اولین مشکل در پرستاری کودک استثنایی است.
- اطرافیان با کودک رفتار نامناسب دارند و باعث کاهش عزت‌نفس در کودک می‌شوند که همراه با پرخاش و تنش است و این موضوع کار پرستار را سخت می‌کند.
- طرد شدن کودک از سوی خانواده و جامعه باعث می‌شود تا سختی‌های پرستار برای جلب اعتماد کودک زمان بیشتری لازم داشته باشد. حتی در برخی از مواقع پرستار باید خشم ناشی از عدم توجه به کودک را کنترل کند.
- والدین اجازه آموزش به کودک را نمی‌دهند و فکر می‌کنند که موضوع آموزش برای کودکان استثنایی اهمیت ندارد. در نتیجه پرستار برای برخی از راهکارهای آموزشی با مشکل روبه‌رو است.
- کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه خود همکاری کامل نمی‌کند.
مهم‌ترین چالش‌ها برای پرستارهای کودکان استثنایی عدم همکاری کودک و در برخی از مواقع دخالت‌های بی مورد والدین است.
اهمیت نگهداری کودکان ویژه
پرستاری کودکان استثنایی و مراقبت از کودکان خاص، اهمیت ویژه‌ای دارد و باید تمام افرادی که در این مسیر قدم برمی‌دارند با حوصله زیاد و علاقه قلبی این کار را قبول کنند. نیاز به مشاوره‌های روانی و آموزشی، جزء مواردی هستند که هر پرستاری باید به آن اهمیت دهد تا نگهداری کودکان ویژه راحت‌تر بشود. به طور کلی ما در این متن سعی کرده‌ایم که شما را با نحوه برخورد با کودک استثنایی آشنا کنیم، اما اگر سوال یا ابهامی دارید که در این متن به آن اشاره نشده است، کافی است که در انتهای همین مطلب و در قالب کامنت با مرکز خدمات پرستاری موسسه زندگی برتر اکسین در ارتباط باشید.
سوالات متداول
- آیا پرستاری کودکان استثنایی نیاز به آموزش دارد؟
بله، برای اینکه بتواند پرستار، مشکلات و چالشهای کودکان استثنایی را برطرف کند نیاز به آموزش دارد. - کودکان استثنایی در چه دسته‌بندی‌هایی تقسیم می‌شوند؟
اختلالات توجه و هیجانی، ناتوانی‌های جسمی، اختلالات یادگیری و اختلالات ارتباطی - رایجترین نیاز کودک استثنایی چیست؟
برطرف شدن نیاز عاطفی و آموزشی جزء رایجترین نیازهای کودک استثنایی است. - هر چند وقت یکبار باید به پزشک کودک استثنایی مراجعه کرد؟
شرایط کودکان استثنایی با یکدیگر متفاوت است و بهتر است که این موضوع را با پزشک متخصص در میان گذاشت. - به چه کودکانی، استثنایی میگویند؟
کودکانی که رفتارهای عادی نسبت به سایر کودکان ندارد و برخی از کودکان که سندروم داون، ناتوانایی حرکتی و جسمی دارند.
