بختک sleep paralysis و فلج خواب وضعیتی است که بسیاری از مردم حداقل یکبار آن را در طول خواب خود تجربه کردهاند. برای برخی افراد، این حالت شدت بیشتری دارد و ممکن است هر چند وقت یکبار، آنها را در نیمههای شب از خواب بیدار کند و حتی به وحشت بیندازد. عدهای این پدیده را به مسائل فراطبیعی نسبت میدهند و برخی دیگر نیز عواملی مانند پرخوری را موثر میدانند. در ادامه، این پدیده را از نظر علمی بررسی خواهد کرد. همچنین در برخی موارد، حضور پرستار در منزل برای کمک به افرادی که دائما با این مشکل مواجه میشوند مفید است.
بختک چیست؟
بختک پدیدهای است که در طی آن فرد هنگام دیدن کابوسهای وحشتناک، به طور ناگهانی دچار ناتوانی در حرکت میشود. این وضعیت ترس زیادی به همراه دارد و ممکن است باعث شود فرد احساس کند که نمیتواند حرکت کند یا فریاد بزند. در این شرایط، فرد ممکن است تصاویری ترسناک مانند دیدن سایهها یا هیولاها را تجربه کند که ترس او را تشدید میکند. به همین دلیل است که کیفیت خواب نوزاد خیلی مهم است و باید به آن توجه شود.
در فرهنگها و جوامع مختلف، باورهای متفاوتی درباره این پدیده وجود دارد. در ایران، این پدیده اغلب با افسانههای مربوط به جنزدگی مرتبط است. مردم بر این باورند که موجودی زشت روی بدن فرد میافتد و او را از حرکت باز میدارد، به طوریکه حتی نمیتواند درست نفس بکشد یا فریاد بزند. این پدیده به دیوهای بدسرشت و اجنه نسبت داده میشود! در برخی فرهنگهای دیگر مانند ایرلند، این اتفاق به دروغ گفتن در روز قبل نسبت داده میشود و به عنوان یک نتیجه از رفتارهای نادرست فرد تفسیر میگردد.
به نقل از وبسایت my.clevelandclinic :
فلج خواب چیست؟
فلج خواب زمانی است که شما نمی توانید هیچ قسمتی از بدن خود را درست قبل از به خواب رفتن یا هنگام بیدار شدن حرکت دهید. زمانی اتفاق می افتد که بدن شما در بین مراحل خواب و بیداری قرار دارد. یک قسمت موقتی است و فقط چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد. این یک نوع پاراسومنیا است.
احتمالاً در طول یک دوره فلج خواب احساس ترس یا اضطراب خواهید کرد. وقتی تمام می شود، ممکن است احساس سردرگمی کنید زیرا حرکت بدن خود را دوباره به دست می آورید، انگار هیچ اتفاقی نیفتاده است.
حتی یک دوره فلج خواب می تواند شما را در مورد خوابیدن عصبی کند. این می تواند بر احساس و عملکرد شما در طول روز تأثیر بگذارد. هیچ درمانی برای متوقف کردن یک دوره فلج خواب در اواسط یک دوره وجود ندارد، اما درمانی برای کاهش تعداد دفعات تأثیر این دورهها بر روی شما در دسترس است.
فلج خواب چیست؟
همانطور که گفتیم فلج خواب یک حالت اضطرابآور است که فرد در آن توانایی انجام حرکات ارادی را از دست میدهد. این وضعیت معمولا در لحظههای بیدار شدن از خواب یا در هنگام به خواب رفتن رخ میدهد و ممکن است چند ثانیه طول بکشد. این پدیده میتواند در هر سنی تجربه شود و برای برخی افراد بسیار ترسناک است. طبیعتا در مواردی که این وضعیت رخ میدهد، حضور یک پرستار بیمار میتواند به کاهش نگرانی و اضطراب فرد کمک کند و اطمینان دهد که در صورت نیاز، کمک لازم فراهم است.
فلج شدن در خواب و بختک نشانه چیست؟
فلج خواب زمانی رخ میدهد که فرد در یکی از مراحل خواب، خصوصا در مرحله حرکت سریع چشم (REM)، دچار ناتوانی در حرکت میشود. در این مرحله از خواب، چشمها به سرعت حرکت میکنند و خوابها بسیار واقعی به نظر میرسند. مغز در این حالت بسیار فعال است و به نوعی بدن را از حرکت بازمیدارد تا از رویاهای فرد محافظت کند. به همین دلیل، این پدیده که به آن بیحالی REM هم میگویند میتواند رخ دهد.
وقتی فرد در این وضعیت از خواب بیدار میشود، ممکن است نتواند حرکت کند و دچار این مشکل شود. این وضعیت معمولا چند ثانیه تا یک دقیقه طول میکشد اما در موارد نادر ممکن است بیشتر از این هم زمان ببرد. در این حالت، مغز تلاش میکند تا این وضعیت غیرعادی را تفسیر کند و همین موضوع باعث میشود که فرد دچار توهمهای ترسناک مانند دیدن سایهها یا احساس حضور یک موجود ناشناخته شود.
یکی از تئوریهایی که برای توضیح این تجربه وجود دارد، این است که آمیگدال به عنوان بخشی از مغز که مسئول احساس ترس است، در زمان فلج خواب بیشفعال میشود. این بخش از مغز که در حالت خواب هم فعال میماند، ممکن است تهدیدی را احساس کند و سعی کند آن را به صورت یک تصویر یا حس ترسناک تفسیر کند. بنابراین، تجربه بختک میتواند نتیجهای از این فعالیت مغزی باشد.
علت بختک و فلج خواب چیست؟
درک علل وقوع بختک اهمیت زیادی دارد زیرا این مشکل میتواند نشانهای از اختلالات خواب یا مشکلات جدیتر سلامت باشد. آگاهی از عوامل مؤثر در بروز این پدیده به فرد کمک میکند تا بهتر بتواند از وقوع آن جلوگیری کرده و کیفیت خواب خود را بهبود ببخشد.
- بختک به دلیل افسردگی
افسردگی یکی از بیماریهایی است که میتواند با این پدیده مرتبط باشد. این وضعیت ممکن است به دلیل تغییرات شیمیایی در مغز رخ دهد که میتواند به اختلالات خواب منجر شود. - میگرن علت اصلی فلج در خواب
میگرن نیز میتواند به این پدیده مرتبط باشد. این نوع سردردهای شدید ممکن است با اختلال در سیکل خواب REM-NREM همراه باشند. - انسداد تنفس در خواب
انسداد تنفسی در خواب (آپنه خواب) وضعیتی است که در آن تنفس فرد به طور موقت قطع میشود. این اختلال میتواند باعث بیداری ناگهانی و تجربه بختک شود. - فشار خون بالا و بختک
فشار خون بالا نیز میتواند عاملی برای بروز این پدیده باشد. این وضعیت ممکن است به دلیل استرس و تنشهای مرتبط با فشار خون بالا ایجاد شود. - فلج در خواب و نخوابیدن کافی
کمبود خواب میتواند منجر به اختلال در سیکلهای خواب شده و احتمال بروز این پدیده را افزایش دهد. - داشتن برنامه خواب نامنظم دلیل بختک در خواب
برنامه خواب نامنظم مانند شیفت کاری، میتواند چرخههای طبیعی خواب را مختل کند و به بروز این پدیده منجر شود. - استرس روانی و فلج شدن در خواب
استرس در کودکان یکی از عوامل اصلی در ایجاد فلج خواب است. فشارهای روانی میتوانند باعث اختلال در خواب و بیداری شوند. - به پشت خوابیدن
خوابیدن به پشت یکی از وضعیتی است که ممکن است این پدیده را تحریک کند. این وضعیت ممکن است باعث افزایش احتمال تجربه این پدیده شود. - سابقه خانوادگی
سابقه خانوادگی نیز میتواند در بروز این پدیده نقش داشته باشد. اگر فردی در خانواده دچار این مشکل باشد، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده نیز افزایش مییابد. - شرایط روانی علت بختک
برخی شرایط روانی مانند اختلال دوقطبی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال هراس نیز میتوانند این پدیده را تشدید کنند. - فلج شدن در خواب به دلیل استفاده از داروها
برخی داروها خصوصا داروهایی که برای درمان اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) استفاده میشوند، میتوانند فلج خواب را تحریک کنند. - آپنه انسدادی خواب
آپنه انسدادی خواب نوعی اختلال است که در آن تنفس فرد در خواب متوقف میشود و ممکن است به بیداری ناگهانی و بروز این مشکل منجر شود. - مصرف مواد مخدر علت اصلی بختک
مصرف مواد مخدر نیز میتواند یکی از عوامل ایجاد کننده این پدیده باشد زیرا این مواد ممکن است الگوهای طبیعی خواب را مختل کنند.
علت فلج شدن دست در خواب
در پدیده بختک، فلج شدن دست در خواب ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد و میتواند نشاندهنده اختلالاتی در مغز و سیستم عصبی باشد. این وضعیت ممکن است باعث نگرانی شود اما درک علل آن میتواند به مدیریت و پیشگیری از وقوع آن کمک کند.
- فلج شدن دست در خواب به دلیل امواج مغزی
امواج مغزی نقشی حیاتی در فرآیندهای خواب و بیداری ایفا میکنند. در زمان وقوع این پدیده مثلا زمانی که دستها درگیر میشوند، ممکن است شدتهایی از امواج آلفا و جهشهای متناوبی از امواج بتا در مغز وجود داشته باشد. این وضعیت به این معناست که فرد از نظر ذهنی بیدار است اما بدن او هنوز در مرحله فلج عضلانی خواب REM گیر کرده است. - پیشزمینه ژنتیک؛ علت بی حس شدن دست در خواب
عامل ژنتیک نیز میتواند نقش مهمی در بروز فلج شدن دست در خواب و در هنگام بختک داشته باشد. اگر در خانواده یا فامیل درجه یک شما افرادی وجود داشته باشند که دچار این پدیده شدهاند، احتمال تجربه این وضعیت در شما نیز بیشتر است. این موضوع به دلیل وجود چندریختی ژنتیکی است که میتواند مستعدکننده فرد به این مشکل باشد. - فلجی دست در خواب به دلیل مصدومیت
مصدومیتها و آسیبدیدگیهای ناگهانی نیز ممکن است منجر به فلج شدن دست در خواب شوند. مصدومیتها میتوانند باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد مغز شوند که این امر به نوبه خود میتواند چرخههای خواب و بیداری را مختل کند. همچنین، مصدومیت ممکن است منجر به بیخوابی، کابوسهای ترسناک و بیداریهای مکرر در طول شب شود که همگی میتوانند خطر بروز این مشکل را افزایش دهند.
علت فلج شدن پا در خواب
فلج شدن پا در خواب ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مشکلات گردش خون، کمبود مواد مغذی و یا اختلالات عصبی رخ دهد. شناخت این عوامل میتواند به تشخیص و مدیریت بهتر این مشکل کمک کند و از تکرار آن جلوگیری کند.
- کاهش جریان خون؛ علت فلجی پا در خواب
کاهش جریان خون به پاها میتواند یکی از علل فلج شدن پا در خواب در فلج خواب باشد. این وضعیت زمانی رخ میدهد که رگهای خونی به دلیل وضعیت نامناسب خواب، فشار بیش از حد یا سایر عوامل منقبض شده و جریان خون کافی به پاها نمیرسد. این کاهش جریان خون ممکن است باعث بیحسی، گزگز یا فلج موقت در پاها شود.
- کمبود مواد مغذی دلیل فلج شدن پا هنگام خواب
کمبود برخی از مواد مغذی مانند منیزیم، پتاسیم و یا کلسیم میتواند به اختلالات عصبی و عضلانی منجر شود. این کمبودها ممکن است در طول شب باعث گرفتگی عضلات یا فلج موقت پاها شوند. عدم تعادلدر این مواد معدنی میتواند توانایی عضلات برای انقباض و انبساط صحیح را تحت تاثیر قرار دهد.
- فلج شدن پا در خواب به دلیل اختلالات عصبی محیطی
اختلالات عصبی محیطی مانند نوروپاتی محیطی، میتواند علت دیگری برای فلج شدن پا در خواب باشد. این اختلالات به آسیب به اعصاب محیطی اشاره دارند که پیامهای بین مغز و اندامها را منتقل میکنند. آسیب به این اعصاب ممکن است باعث بیحسی، ضعف، یا فلج موقت پاها در طول خواب شود.
علائم بختک و فلج خواب
بختک میتوانند با علائم مختلفی همراه باشند که هر کدام میتواند تجربهای ترسناک و ناتوانکننده برای فرد باشد.
ناتوانی در صحبت کردن: یکی از علائم رایج این پدیده، ناتوانی در تکلم است. فرد قادر به صحبت کردن یا فریاد زدن نیست؛ حتی اگر بخواهد به دیگران هشدار دهد.
حس خفگی: بسیاری از افراد در هنگام بروز این مشکل احساس میکنند که نمیتوانند نفس بکشند که این موضوع میتواند به حس خفگی منجر شود. این حالت ممکن است با فشار روی قفسه سینه همراه باشد.
توهم: توهمات بصری و شنیداری مانند دیدن سایهها یا شنیدن صداهای عجیب، در هنگام بروز این مشکل بسیار رایج است. این توهمات میتوانند تجربه شما را ترسناکتر کنند.
ترس و وحشت: ترس و وحشت ناگهانی یکی از ویژگیهای بارز فلج خواب است. این احساسات ممکن است به دلیل ناتوانی در حرکت و توهمات ترسناک تشدید شوند.
درماندگی: احساس درماندگی و عدم کنترل، یکی دیگر از علائم این پدیده است. فرد ممکن است حس کند که هیچگونه کنترلی بر بدن یا محیط اطراف خود ندارد.
سفت شدن دور گلو: برخی افراد احساس میکنند که گلو یا ناحیه گردنشان سفت شده است که این میتواند به احساس خفگی یا فشار در این ناحیه منجر شود.
خوابآلودگی در طول روز: پس از تجربه این پدیده، فرد ممکن است در طول روز احساس خستگی و خوابآلودگی داشته باشد. این مسئله به دلیل اختلال در کیفیت خواب شبانه رخ میدهد.
درمان فلج خواب و بختک
درمان فلج خواب عمدتا به اصلاح سبک زندگی و در موارد شدیدتر، مراجعه به پزشک وابسته است. اگر تنها به طور گهگاهی این وضعیت را تجربه میکنید، تغییرات در روال روزمره میتواند به شما کمک کند.
- درمان فلج شدن در خواب خواب کافی در طول شب
مطمئن شوید که میزان خواب روزانهتان کافی است. کمبود خواب میتواند این پدیده را تشدید کند، بنابراین مهم است که به خواب کافی توجه داشته باشید. - تنظیم برنامه خواب برای درمان بختک
ساعات خواب خود را منظم کنید و سعی کنید هر شب در زمان مشخصی به خواب بروید و بیدار شوید. یک برنامه خواب منظم میتواند به بهبود کیفیت خواب و کاهش احتمال وقوع این پدیده کمک کند. - درمان بختک در خواب با مدیریت استرس و اضطراب
استرس و اضطراب از عوامل اصلی بروز این مشکل هستند. تلاش کنید از موقعیتها و شرایط استرسزا دوری کنید و تکنیکهای آرامسازی مانند مدیتیشن یا تمرینات تنفسی را برای کاهش استرس امتحان کنید.
عوارض فلج خواب
بختک برای بسیاری از افراد مشکل جدیای محسوب نمیشود و معمولا به عنوان یک اختلال خوشخیم و بدون عوارض بلندمدت شناخته میشود. با این حال، در برخی افراد که این حالت را به طور مکرر تجربه میکنند، میتواند به موضوعی نگرانکننده تبدیل شود. این افراد ممکن است دچار اضطراب در خواب شوند و حتی از رفتن به رختخواب خودداری کنند. این وضعیت میتواند باعث کاهش کیفیت و مدت زمان خواب شود که در نهایت به خوابآلودگی مفرط در طول روز و سایر مشکلات مرتبط با سلامت کلی منجر میشود.
فلج خواب، حالتی است که در آن فرد هنگام خواب یا بیدار شدن از خواب دچار ناتوانی در حرکت و صحبت کردن میشود و اغلب با ترس، توهمات بصری و حس خفگی همراه است. در این مقاله از زندگی برتر، دریافتیم که این وضعیت میتواند به دلایل مختلفی مانند کمبود خواب، استرس و مشکلات پزشکی رخ دهد. با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند داشتن برنامه خواب منظم و مدیریت استرس میتوان بختک در خواب را تا حد زیادی کنترل کرد. در موارد شدیدتر، مراجعه به پزشک و دریافت درمانهای تخصصی ضروری است.
سوالات متداول
بختک در خواب به چه معناست؟
این مشکل پدیدهای در خواب است که فرد با دیدن کابوس، توانایی حرکت را از دست میدهد.
علل وقوع فلج و بختک در خواب چیست؟
افسردگی، میگرن، فشار خون بالا و… از اصلیترین علل وقوع فلج خواب هستند.
بختک سراغ چه کسانی می رود؟
این عارضه بیشتر سرغ افرادی می رود که دچار اختلال دو قطبی و استرس شدید هستند.
علت فلج شدن دست راست در خواب چیست؟
مصدومیت، عوامل ژنتیکی و برخی از امواج مغزی دلیل فلجی دست راست هنگام خواب می باشد.
