بیماری سرخک در کودکان: علت ، علائم و راه درمان

سرخک در کودکان ، یک بیماری ویروسی بسیار مسری است که عمدتاً در کودکان زیر پنج سال مشاهده می‌شود. بیماری سرخک در کودکان با علائمی نظیر تب، سرفه، کوریزا (آبریزش بینی) و بثورات پوستی قرمز که از صورت شروع شده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد، شناسایی می‌شود.

مراقبت از کودک مبتلا به سرخک نیازمند توجه ویژه‌ای به جزئیات است تا از عوارض و پیچیدگی‌های احتمالی جلوگیری شود. پرستار کودک باید با آگاهی کامل از اصول بهداشتی، درمانی و پشتیبانی مناسب، برای بهبود وضعیت بیمار و حفظ راحتی و ایمنی او تلاش کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا با بیماری سرخک به طور کامل آشنا شوید.

سرخک در کودکان

بیماری سرخک در کودکان یک بیماری ویروسی بسیار مسری بوده که در کودکان شایع است. این بیماری به طور معمول با علائمی مانند تب بالا، سرفه، آبریزش بینی و التهاب چشم‌ها آغاز می‌شود. پس از چند روز، یک راش قرمز و دانه‌دار روی پوست ظاهر می‌شود که ابتدا در صورت و گردن شروع شده و سپس به سایر بخش‌های بدن گسترش می‌یابد.

سرخک از طریق قطرات ریز تنفسی که هنگام سرفه یا عطسه فرد بیمار در هوا منتشر شده، منتقل می‌شود. عوارض ممکن شامل عفونت‌های گوش، پنومونی و در برخی موارد، عوارض جدی‌تری مانند التهاب مغز است. پیشگیری از سرخک با واکسیناسیون انجام می‌شود.

به نقل از وبسایت who :

سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری است که از طریق هوا و تماس با ترشحات بینی یا گلو فرد مبتلا منتشر می‌شود. علائم اولیه آن شامل تب بالا، سرفه، آبریزش بینی، چشم‌های قرمز و بروز جوش‌های پوستی است. این بیماری به‌ویژه در کودکان زیر 5 سال و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند نابینایی، التهاب مغز، اسهال شدید و مشکلات تنفسی شود. واکسیناسیون سرخک که از سال 1963 معرفی شده، مؤثرترین راه پیشگیری از این بیماری است و تاکنون جان 57 میلیون نفر را در بازه 2000 تا 2022 نجات داده است.

سرخک در کودکان به چه معناست؟

سرخک در کودکان یا میزلز، یک بیماری ویروسی عفونی است که به طور عمده در کودکان مشاهده می‌شود. این بیماری توسط ویروس سرخک که از خانواده ویروس‌های پارامیکسو بوده و با نام علمی measles virus شناخته شده، ایجاد می‌شود. سرخک به راحتی از طریق قطرات تنفسی در هوا منتقل می‌شود و می‌تواند به شدت مسری باشد. علائم اولیه شامل تب بالا، سرفه، آبریزش بینید و التهاب چشم‌ها است.

پس از چند روز از شروع علائم اولیه، به طور معمول، جوش‌های قرمزی بر روی پوست به ویژه در ناحیه صورت و پشت گوش‌ها ظاهر می‌شود. این جوش‌ها به تدریج به سمت پایین بدن گسترش می‌یابند. جوش‌های سرخک به طور معمول به شکل لکه‌های قرمز و بزرگ همراه با نقطه‌های سفید کوچک درون آن‌ها (که به نام “کوبنیک” شناخته شده) ظاهر می‌شوند.

با وجود اینکه سرخک یک بیماری عفونی است که می‌تواند جدی باشد؛ اما در اکثر موارد می‌توان با واکسیناسیون به راحتی از آن پیشگیری کرد. واکسن MMR (سرخک، اوریون، و سرخجه) به طور گسترده‌ای در برنامه‌های واکسیناسیون کودکان قرار دارد و در کاهش شیوع این بیماری بسیار مؤثر است.

سرخجه چیست؟

سرخجه در کودکان یا روبلا، یک بیماری ویروسی است که عمدتاً در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود. این بیماری به وسیله ویروس روبلا ایجاد شده و به طور معمول با علائم شبیه به سرماخوردگی شروع می‌شود و  شامل تب، سردرد، و خستگی است. یکی از ویژگی‌های بارز سرخجه، بروز rash قرمز رنگی است که معمولاً از صورت شروع شده و به تدریج به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد.

سرخجه به طور کلی یک بیماری خفیف به شمار می‌آید و در بسیاری از موارد، بدون عوارض جدی بهبود می‌یابد. با این حال، اگر یک زن باردار به سرخجه مبتلا شود، می‌تواند خطرات جدی برای جنین ایجاد کند، از جمله نقص‌های مادرزادی مانند کوری، ناشنوایی و مشکلات قلبی. به همین دلیل، واکسیناسیون سرخجه در بسیاری از کشورها برای پیشگیری از این بیماری و جلوگیری از عوارض آن بسیار مهم است. تشخیص سرخجه معمولاً از طریق ارزیابی علائم بالینی و تأیید آزمایش‌های خون انجام می‌شود.

علت ابتلا به سرخک در کودک

سرخک، یک بیماری ویروسی است که به وسیله ویروس سرخک ایجاد می‌شود. این ویروس در خانواده “پارامیکسو ویروس” قرار دارد. علت ابتلا به سرخک در کودکان به طور کلی به شرح زیر است:

1. انتقال ویروسی: ویروس سرخک از طریق قطرات تنفسی که در زمان سرفه یا عطسه فرد بیمار پخش شده، منتقل می‌شود. این قطرات می‌توانند به راحتی به داخل دستگاه تنفسی دیگران وارد شده و باعث بیماری فرد شود.
2. تماس با مواد آلوده: تماس با اشیاء یا سطوح آلوده به ویروس سرخک نیز می‌تواند باعث انتقال ویروس شده، اگرچه این روش انتقال کمتر از طریق قطرات تنفسی شایع است.
3. عدم ایمنی: کودکانی که به طور کامل واکسینه نشده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به سرخک قرار دارند. واکسن سرخک (MMR) که شامل واکسنی برای سرخک، اوریون و سرخچه است، به طور مؤثر از ابتلا به سرخک جلوگیری می‌کند. عدم دریافت این واکسن یا دریافت نکردن دوزهای لازم باعث عدم ایمنی در برابر ویروس می‌شود.
4. سن: کودکان زیر ۱۲ ماه به دلیل سیستم ایمنی نارس ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به سرخک قرار گیرند، زیرا واکسن سرخک به طور معمول از سن ۱۲ ماهگی به بعد تجویز می‌شود.

در کل، سرخک یک بیماری بسیار مسری است که به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و واکسیناسیون بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به آن است.

علائم سرخجه و سرخک در کودکان

سرخجه و سرخک هر دو بیماری ویروسی هستند که می‌توانند در کودکان ایجاد شوند و علائم مشابهی دارند. در ادامه به بررسی علائم سرخک در کودکان و سرخجه  می پردازیم:

علائم سرخجه عبارت‌اند از:

1. تب: تب کودکان در سرخجه معمولاً خفیف است و به طور کلی پایین‌تر از 38 درجه سانتی‌گراد (100.4 درجه فارنهایت) است. این تب معمولاً چند روز قبل از ظهور بثورات جلدی شروع می‌شود.
2. بثورات جلدی: بثورات سرخجه به شکل لکه‌های قرمز روشن و کوچک هستند که به تدریج از صورت و گردن آغاز شده و به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابند. این بثورات عموماً به مدت 3 روز طول می‌کشند و سپس به تدریج محو می‌شوند.
3. تورم غدد لنفاوی: تورم و حساسیت در غدد لنفاوی گردن و پشت گوش شایع است و می‌تواند به تشخیص این بیماری کمک کند.

علائم سرخک عبارت‌اند از:

1. تب بالا: تب در سرخک معمولاً بالا و شدید است و می‌تواند تا 40 درجه سانتی‌گراد (104 درجه فارنهایت) برسد. این تب معمولاً در مراحل اولیه بیماری شروع شده و برای چند روز ادامه می‌یابد.
2. بثورات جلدی: بثورات سرخک به صورت لکه‌های بزرگ و قرمز مایل به قهوه‌ای هستند که به تدریج از صورت و گردن آغاز شده و به دیگر نقاط بدن گسترش می‌یابند. این بثورات معمولاً طی 5-7 روز محو شده و ممکن است در ابتدا به صورت نقاطی کوچک و قرمز با مرکز سفید ظاهر شوند.
3. علائم دستگاه تنفسی: علائم تنفسی شامل سرفه خشک، آبریزش بینی و التهاب چشم‌ها (کنژنکتیویت) است که معمولاً همراه با بثورات جلدی مشاهده می‌شود.

در هر دو بیماری، مشاوره با پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است، به ویژه در مواردی که تب شدید، بثورات جلدی گسترده یا علائم تنفسی شدید وجود دارد.

راه های تشخیص سرخک در بچه ها

تشخیص بیماری سرخک در کودکان معمولاً بر اساس علائم بالینی و آزمایشات تشخیصی صورت می‌گیرد. در ادامه به بررسی راه‌های تشخیص سرخک می‌پردازیم:

1. علائم بالینی

1. تب: معمولاً اولین علامت، تب بالاست که ممکن است به ۳۹.۴ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد.
2. التهاب چشم‌ها: قرمزی و التهاب در چشم‌ها که به اصطلاح کنژکتیویت نامیده می‌شود.
3. ضایعات ملتهب داخل دهان: لکه‌های کوچک سفید یا خاکستری به نام لکه‌های کپنیک در داخل دهان، معمولاً در ناحیه داخلی گونه‌ها و در نزدیکی دندان‌های آسیاب مشاهده می‌شود. این لکه‌ها به‌طور معمول چند روز قبل از ظهور rash (ضایعات پوستی) ظاهر می‌شوند.

2. آزمایشات تشخیصی

1. آزمایش سرولوژی: آزمایش خون برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص علیه ویروس سرخک. این آزمایش می‌تواند وجود آنتی‌بادی IgM (که نشان‌دهنده عفونت اخیر است) و IgG (که نشان‌دهنده عفونت قبلی یا واکسیناسیون است) را شناسایی کند.
2. آزمایش PCR: آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای شناسایی RNA ویروس سرخک در نمونه‌های خون، ادرار، یا خلط. این روش بسیار دقیق است و می‌تواند ویروس را در مراحل اولیه عفونت شناسایی کند.
3. کشت ویروس: در برخی موارد خاص، کشت ویروس از نمونه‌های گرفته شده از بیمار می‌تواند برای تأیید عفونت استفاده شود، اگرچه این روش به‌طور کلی در عمل بالینی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تشخیص سرخک در کودکان به ترکیبی از ارزیابی بالینی، بررسی علائم و استفاده از آزمایشات تشخیصی نیاز دارد. در صورتی که مشکوک به سرخک هستید، مراجعه به پزشک برای ارزیابی دقیق و انجام آزمایشات لازم بسیار مهم است.

راه های انتقال بیماری سرخجه

سرخجه در کودکان، یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس سرخجه ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً از طریق انتقال تنفسی یا تماس نزدیک با فرد آلوده گسترش می‌یابد. در ادامه به بررسی راه‌های انتقال بیماری سرخجه می‌پردازیم:

1. انتقال از طریق قطرات تنفسی: هنگامی که فرد آلوده به سرخجه عطسه یا سرفه می‌کند، قطرات ریز محتوی ویروس به هوا پخش می‌شود. این قطرات می‌توانند به بینی، دهان یا چشم‌های فرد سالم نفوذ کنند و باعث انتقال ویروس شوند.
2. تماس مستقیم با ترشحات بینی یا گلو: ویروس سرخجه می‌تواند از طریق تماس با ترشحات بینی یا گلو فرد آلوده منتقل شود. این ترشحات می‌توانند به صورت مستقیم از طریق دست زدن به بینی یا دهان فرد بیمار و سپس تماس با فرد سالم، یا از طریق استفاده از وسایل مشترک (مانند دستمال یا لوازم بهداشتی) منتقل شوند.
3. تماس با اشیاء آلوده: ویروس سرخجه می‌تواند بر روی سطوح مختلف (مانند دستگیره‌ها، لوازم مدرسه یا میزها) زنده بماند و از طریق تماس با این سطوح و سپس لمس صورت (بینی، دهان یا چشم) منتقل شود.
4. انتقال از طریق مادر به جنین: یکی از راه‌های مهم انتقال سرخجه، انتقال از مادر به جنین در دوران بارداری است. اگر مادر در اوایل بارداری به سرخجه مبتلا شود، ویروس می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شده و مشکلات جدی برای جنین ایجاد کند (مانند نقایص مادرزادی).

توجه به این نکته ضروری است که سرخجه در کودکان در مقایسه با برخی دیگر از بیماری‌های ویروسی به راحتی انتقال نمی‌یابد و معمولاً در مکان‌های شلوغ و با تماس نزدیک شایع‌تر است.

درمان سرخک در کودکان

درمان این بیماری بیشتر بر روی تسکین علائم و پیشگیری از عوارض متمرکز است، زیرا درمان قطعی و خاصی برای سرخک وجود ندارد. در ادامه به بررسی درمان سرخک در کودکان می‌پردازیم:

1. تب: برای کاهش تب می‌توان از داروهای ضد تب مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کرد. مهم است که از داروهای آسپرین در کودکان خودداری کنید؛ زیرا ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد.
2. سرفه و گلودرد: استفاده از شربت‌های سرفه یا درمان‌های خانگی مثل بخور آب گرم می‌تواند به درمان سرفه در کودکان و کاهش گلودرد کمک کند.
3. ویتامین A: تجویز ویتامین A در کودکان مبتلا به سرخک می‌تواند به کاهش عوارض و تسریع بهبودی کمک کند. دوز معمول ویتامین A برای کودکان تحت درمان با سرخک، طبق توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و پزشک معالج تعیین می‌شود.
4. استراحت: کودک باید به خوبی استراحت کند تا سیستم ایمنی بدن قادر به مقابله با ویروس باشد.

واکسیناسیون به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از سرخک در کودکان شناخته می‌شود؛ بنابراین اطمینان از دریافت واکسن سرخک در زمان مناسب یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت از کودک در برابر این بیماری است.

درمان خارش سرخک در کودک

درمان خارش ناشی از سرخک در کودکان معمولاً شامل روش‌های مختلفی برای کاهش علائم و بهبود راحتی کودک است. در ادامه روش‌های درمانی مختلف را توضیح می‌دهیم:

1. کوتاه کردن ناخن‌ها: این اقدام ساده می‌تواند به پیشگیری از آسیب به پوست و عفونت کمک کند. ناخن‌های تیز و بلند می‌توانند به راحتی پوست را خراش دهند و باعث بدتر شدن خارش شوند.
2. استفاده از دستکش‌های نرم: این دستکش‌ها مخصوصاً در شب، زمانی که کودک ممکن است به طور ناخودآگاه پوست را بخراشد، مفید هستند. استفاده از دستکش‌های پنبه‌ای که تنفس پوست را آسان می‌کنند، توصیه می‌شود.
3. آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها با مهار واکنش‌های آلرژیک به کاهش خارش کمک می‌کنند. دیفن‌هیدرامین و لوراتادین از جمله داروهایی هستند که می‌توانند مفید باشند. با این حال، برای استفاده از این داروها باید با پزشک مشورت کرد، زیرا دوز مناسب و نوع دارو باید متناسب با سن و وضعیت کودک انتخاب شود.
4. کرم‌های کورتیکواستروئیدی: این کرم‌ها می‌توانند به کاهش التهاب و خارش کمک کنند. استفاده از این کرم‌ها باید تحت نظر پزشک و به مدت کوتاه انجام شود، زیرا استفاده طولانی‌مدت ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.

این روش‌ها می‌توانند به کاهش خارش و بهبود وضعیت کلی کودک کمک کنند. در نهایت، نظارت و مشاوره پزشکی برای مدیریت مؤثر سرخک و علائم آن ضروری است.

راه های پیشگیری از سرخجه و سرخک در بچه ها

برای پیشگیری از سرخجه و سرخک در کودکان، رعایت چندین نکته اساسی و مؤثر ضروری است. در ادامه به بررسی بیشتری درباره اقدامات پیشگیرانه اشاره می‌کنیم:

1. واکسیناسیون

واکسیناسیون MMR (سرخک، سرخجه و اوریون): این واکسن، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از سرخک و سرخجه است. این واکسن معمولاً به صورت دو دوز تجویز می‌شود:

• دوز اول: بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
• دوز دوم: بین ۴ تا ۶ سالگی
• فایده واکسیناسیون: واکسن MMR به طور مؤثر از ایجاد این بیماری‌ها در کودکان جلوگیری کرده و همچنین کمک می‌کند تا از شیوع آن‌ها در جامعه جلوگیری شود.

2. حفظ بهداشت فردی

• شستشوی دست‌ها: به کودکان آموزش دهید که دست‌های خود را به طور مکرر و صحیح با صابون و آب بشویند، به ویژه قبل از خوردن غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی.
• پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه: به کودکان آموزش دهید که هنگام سرفه و عطسه از دستمال کاغذی یا قسمت داخلی آرنج خود استفاده کرده تا از انتشار ویروس‌ها جلوگیری کنند.

3. آموزش و آگاهی

• آگاه‌سازی والدین: والدین باید از اهمیت واکسیناسیون و روش‌های پیشگیری از بیماری‌ها آگاه شوند. اطلاع‌رسانی درباره فواید واکسن‌ها و رعایت بهداشت می‌تواند به پیشگیری از شیوع بیماری‌ها کمک کند.
• ارتباط با مراکز بهداشتی: دریافت اطلاعات به‌روز و مشاوره از مراکز بهداشتی و درمانی درباره بیماری‌ها و واکسن‌ها، می‌تواند به والدین کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه مؤثری انجام دهند.

با اجرای این اقدامات، می‌توان به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرخک و سرخجه را کاهش داد و به حفظ سلامت کودکان کمک کرد.

عوارض بیماری سرخجه بچه

بیماری سرخجه در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود و عوارضی به دنبال داشته باشد. در ادامه عوارض  این بیماری را به طور کامل توضیح می‌دهیم:

1. تب ملایم: یکی از اولین نشانه‌ها، تب خفیف بوده که معمولاً با سایر علائم بیماری همراه است.
2. راش پوستی (رَش): معمولاً اولین علامت سرخجه در کودکان، راش پوستی است. این راش به صورت لکه‌های قرمز کوچک و برجسته بر روی پوست ظاهر می‌شود و معمولاً از صورت شروع شده و به سمت پایین بدن گسترش می‌یابد. این راش به طور معمول در عرض چند روز ناپدید می‌شود.
3. آرتریت: در برخی از موارد، به ویژه در نوجوانان و بزرگسالان، ممکن است آرتریت (التهاب مفاصل) رخ دهد. این عارضه معمولاً به صورت درد و تورم در مفاصل ظاهر می‌شود.
4. عوارض چشمی: در برخی موارد نادر، عوارض چشمی مانند التهاب قرنیه یا التهاب ملتحمه (Conjunctivitis) ممکن است رخ دهد.

در کل، سرخجه به طور معمول یک بیماری خفیف در کودکان است و با درمان مناسب و مراقبت‌های عمومی، اکثر کودکان بهبودی کامل می‌یابند.

سخن پایانی

برای پرستاران کودک، آگاهی از بیماری‌های عفونی مانند سرخک و رعایت نکات ایمنی بسیار حیاتی است. همچنین، آگاه بودن از علائم سرخک در کودکان و اطلاع‌رسانی به والدین درباره روش‌های مراقبت و درمان می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات و بهبود وضعیت کودک ایفا کند. با توجه به این نکات، پرستاران می‌توانند به ارتقای سلامت و رفاه کودکان و پیشگیری از انتشار بیماری‌ها کمک کنند.

سوالات متداول

1- سرخک چیست و علائم آن چیست؟

سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری است که با علائمی مانند تب بالا، سرفه، آبریزش بینی و بثورات پوستی قرمز و لکه‌دار که ابتدا در صورت و سپس در دیگر نقاط بدن ظاهر می‌شوند، شناخته می‌شود.

2- چگونه می‌توان از سرخک در کودکان پیشگیری کرد؟

پیشگیری از سرخک در کودکان با واکسیناسیون امکان‌پذیر است. واکسن MMR (مکمل سرخک، سرخچه و اوریون) معمولاً در دو دوز، در سنین 12-15 ماهگی و 4-6 سالگی به کودکان داده می‌شود.

3- پرستاران کودک باید هنگام مراقبت از بیماری سرخک در کودکان چه نکاتی را رعایت کنند؟

پرستاران باید از تماس نزدیک با کودکان مبتلا خودداری کنند، از وسایل محافظتی مانند ماسک استفاده کرده و به نظافت دقیق و شست‌وشوی دست‌ها توجه داشته باشند.