بیماری مخملک scarlet fever نوعی عارضه شایع در کودکان است که شاید با علائمی مانند گلودرد، بثورات پوستی خاص، بیحالی و تب همراه باشد. پزشک یا پرستار کودک با توجه به تستهای آزمایشگاهی تشخیص میدهد که این بیماری در کودک تا چه حد پیش رفته است و چه راههای درمانی برای آن وجود دارد. در این مطلب به مخملک و هر آن چیزی که در مورد آن باید بدانید، اشاره خواهد شد.
به تب مخملک، تب اسکارلت نیز گفته میشود. این عبارت به مفهوم ایجاد حس مانند “مخمل” در دهان اشاره دارد. افرادی که این تجربه را دارند، معمولاً احساس میکنند که زبان یا دهانشان بافت مخملی دارد. این احساس معمولاً به همراه تغییر در طعم غذاها و مایعات میآید. تب مخملک ممکن است ناشی از موارد مختلفی باشد از جمله عفونتهای دهانی، مصرف برخی از داروها، تغییرات در سطح آب دهان و یا دلایل دیگر باشد. در برخی موارد، این تجربه ممکن است به نحوهٔ تغذیه، استفاده از دخانیات، یا مشکلات سیستمیک مرتبط با دیابت و بیماریهای کلیوی نیز مربوط شود.
مخملک چیست؟
بیماری مخملک در کودکان در واقع یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری استرپتوکوک گروه A به وجود میآید. شایعترین نشانه این بیماری، تغییرات پوستی است که کاملا میتوان آنها را تشخیص داد. مخملک به طور عمده کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد، اما برخی بزرگسالان نیز ممکن است به آن دچار شوند. البته بزرگسالان به خاطر سیستم ایمنی قدرتمندتر خود قطعا عوارض چندانی را تحمل نخواهند کرد. تشخیص زودهنگام این بیماری توسط پرستار بیمار و یافتن روش درست درمان به منظور مدیریت عفونت و پیشگیری از بروز عوارض اهمیت دارد.
بیماری مخملک در کودکان
مخملک یا تب اسکارلت در کودکان، نوعی بیماری عفونی است که باکتری استرپتوکوک گروه A در بروز آن نقش ویژهای دارد. این همان باکتری است که باعث گلودرد استرپتوکوکی میشود که آن هم از بیماریهای شایع در انسانها است. این بیماری اغلب با مشاهده علائم بالینی و بعضا تست گلودرد به طور کامل تشخیص داده میشود. همچنین با آنتیبیوتیکهای گروه پنیسیلین یا آموکسیسیلین نیز میتوان به درمان تب کودک پرداخت.
شیوع تب مخملک چگونه است؟
تب مخملک، بیشتر در کودکان 5 تا 15سال دیده می شود. اگرچه تب مخملک، یک بیماری جدی در دوران کودکی قلمداد میشود، اما با درمان آنتی بیوتیکی، قابل درمان بوده و کاملا یک بیماری درمانپذبر است. در صورتی که این بیماری، درمان نشود، میتواند باعث ایجاد آسیبهای قلبی، کلیوی و سایر ارگانهای بدن شود.
علت ایجاد تب مخملک
تب مخملک، به علت آلودگی با استرپتوکوک های گروه A رخ می دهد. این باکتری ها موجب تولید توکسین (سم) میشود که راش های پوستی را ایجاد میکند. استرپتوکوک های گروه A در بینی و گلوی افراد وجود دارد که به راحتی، بین افراد قابل انتقال است. نکته مهم این است که بدانیم همه افراد آلوده، علائم ندارند و بیمار نمی شوند. افرادی که آلوده هستند، با سرفه یا عطسه می توانند موجب انتقال آلودگی شوند که نحوه انتقال هم با ایجاد قطرات تنفسی (Droplet) حاوی باکتری است.
علت ابتلا کودکان به تب اسکارلت
دلایل و علل ابتلا کودکان و بچه های به تب اسکارلت و مخملک موارد مختلفی می باشد که تعدادی از این دلایل به صورت زیر می باشد:
- در قطرات و ذرات تنفسی حاوی میکروب، تنفس کنند.
- دست آلوده خود را به بینی و دهان خود بزنند.
- از لیوان یا ظروف مشترک، آب و غذا بخورند.
- پوست افراد مبتلا به تب مخملک را که حاوی راش های قرمز است، لمس شوند.
به گفته وبسایت nhsinform :
مخملک یک بیماری باکتریایی است که عمدتا کودکان را درگیر می کند. باعث ایجاد بثورات صورتی متمایز و قرمز می شود. این بیماری توسط باکتری استرپتوکوک پیوژنز که به نام استرپتوکوک گروه A نیز شناخته می شود، ایجاد می شود که روی پوست و گلو یافت می شود.
مخملک معمولاً به دنبال گلودرد یا عفونت پوستی، مانند زرد زخم، ناشی از سویههای خاصی از باکتری استرپتوکوک ایجاد میشود. علائم مخملک معمولاً 2 تا 5 روز پس از عفونت ایجاد می شود. با این حال، دوره کمون (دوره بین قرار گرفتن در معرض عفونت و بروز علائم) می تواند به کوتاهی یک روز یا تا 7 روز طولانی باشد.
علایم تب مخملک
علائم و نشانه هایی که موجب تب مخملک می شوند، عبارتند از :
1. جوش قرمز (Red Rash)
ظاهر راش های پوستی مانند جای آفتاب سوختگی به نظر می رسد و از صورت و گردن شروع شده و به تنه، بازوها وپاها، گسترش می یابد و اگر محل راش های قرمز را لمس کنیم، ناپدیدخواهند شد.
2. خطوط قرمز (Red Lines)
چین های پوستی اطراف کشاله ران، زیربغل، آرنج ها، زانوها وگردن معمولا قرمزتر از راش های اطراف است.
3. صورت برافروخته (Flashed Face)
صورت وچهره کودک، ممکن است با حلقه های رنگ پریده در اطراف دهان ظاهر شود.
4. زبان توت فرنگی (Strawberry Tongue)
زبان قرمز و پف کرده به نظر می رسد و ممکن است با خطوط سفیدی در جریان بیماری مشخص شود. راش پوستی و قرمزی زبان و صورت در تب مخملک، حدود 4 هفته طول می کشد.
علائم مخملک خفیف در کودکان
اگر مخملک خفیف باشد، با علائم چندانی همراه نیست. با این حال، برخی از علائم رایج در بسیاری از کودکان عبارتند از:
- دمای بدن ممکن است کمی بالاتر از حالت عادی باشد، اما این تب شدید نخواهد بود.
- بثورات کمرنگی روی پوست کودک قابل مشاهده خواهد بود.
- درد گلو ممکن است وجود داشته باشد که شدید نیست.
- رنگ زبان کودک تا حد کمی تغییر میکند.
- کودک ممکن است احساس بیحالی و خستگی خفیفی داشته باشد.
- در موارد نادر، تهوع یا ناراحتی معده نیز گزارش شده است.
نحوه تشخیص تب مخملک و اسکارلت در کودکان
بسیاری از ویروسها و باکتریها همچون بیماری زونا در سالمندان، میتوانند باعث راشهای پوستی قرمز رنگ و گلودرد میشود، اما تنها با آزمایش استرپتوکوک سریع و کشت گلو میتواند تعیین کننده استرپتوکوک گروه A باشد. آزمایش سریع استرپتوکوک شامل کشت گلو و آزمایش سواپ است. این آزمایش میتواند وجود استرپتوکوک گروه A را تشخیص دهد و در صورت تابید تست، میتوان تجویز آنتی بیوتیک را شروع کرد و در صورت منفی بودن تست و و ظن قوی بالینی، کشت مجدد گلو درخواست می شود.
درمان تب مخملک در کودکان
با وجود شیوع بالای تب مخملک، همچنان درمان این بیماری، بسیار راحت بوده و معمولا به خوبی، به درمان پاسخ میدهد. تجویز آننی بیوتیکها درمان اصلی است اما نوع آنتی بیوتیک، دوز و تعداد دفعات مصرف پزشک، بسته به شرایط کودک، تجویز می کنند.
کودکان مبتلا به تب مخملک باید در منزل بمانند و استراحت کنند و حداقل 10-7 روز، از رفتن به مدرسه و مهد کودک خودداری کنند. علائم، حدود 24 ساعت بعد از مصرف آنتی بیوتیک، شروع به کاهش میکند اما دوره مصرف داروها، حتما باید کامل شود و به مروز، تب کودک قطع شده و بعد هم راش های پوستی ناپدید میگردد.
داروی مخملک در کودکان
آنتیبیوتیک به عنوان راه درمانی معمول تب مخملک شناخته میشود. البته باید مطمئن شوید که کودک همه داروها را طبق دستور پزشک استفاده میکند. در غیر این صورت، ممکن است عفونت کاملا از بین نرود و عوارض در آینده افزایش یابد. ایبوپروفن یا استامینوفن گزینههای مناسبی برای کنترل تب و کم کردن درد گلو هستند که باید در مورد دز مناسب آن با پزشک مشورت کنید. کودک در این شرایط برای چند روز نباید به مهدکودک یا مدرسه برود تا سلامتی خود را کاملا به دست آورد.
مدت زمان درمان تب مخملک و اسکارلت در بچه ها
به طور کلی، تب مخملک، یک عفونت خفیف است. معمولا 5-2 روز طول میکشد تا کودک در معرض استرپتوکوک گروه A قرار بگیرد. بیماری معمولا با تب و گلودرد شروع میشود و ممکن است با لکه های سفید رنگ همراهی داشته باشد. زبان، ظاهری شبیه توت فرنگی و قرمز برجسته است. گلو و لوزهها ممکن است متورم، قرمز و دردناک باشد و به علت تورم گلو، بلع غذا برای کودک دردناک است. یک تا دو روز بعد از شروع بیماری جوش ها و راش های قرمز رنگ، ظاهر میشود. با گذشت زمان، راش ها در بدن پراکنده شود. راشها معمولا در بدن به صورت لکه های صاف ایجاد میشود که به مرور، به ناهمواریها و برجستگیهای کوچک مبدل میگردد.
صورت، حالت گلگون دارد اما در ناحیه اطراف دهان، یک حلقه سفیدرنگ به وجود میآید. چین های زیربغل، آرنج و کشاله ران از سایر راش های موجود، روشن تر به نظر میآید. راش ها در حدود 7 روز بعد، از بین میرود. با کمرنگ شدن راش های پوستی، پوست از نوک انگشتان تا کشاله ران ممکن است کمی حالت پوسته ریزی داشته باشد که تا چند هفته ادامه دارد.
مخملک چند روز طول میکشه؟
مدت زمان بیماری مخملک در کودکان میتواند متغیر باشد، اما به صورت میانگین بین 7 الی 10 روز به طول میانجامد. علائم اولیه بیماری مانند گلودرد و تب اغلب 1 تا 4 روز بعد از قرارگیری در معرض این باکتری ظاهر میشوند. همچنین حدود 12 تا 48 ساعت بعد شاهد بثورات پوستی هستیم که تقریبا 5 روز روی پوست باقی میمانند. خوشبختانه با درمان زودهنگام و روشهای مختلف میتوان علائم را تا حد زیادی کاهش داد.
عوارض تب مخملک در کودکان
در صورتی که تب مخملک درمان نشود، باکتری ها ممکن است به اندام های زیر گسترش یابد.
- لوزه ها
- ریه ها
- پوست
- کلیه ها
- خون
- گوش میانی
به ندرت، تب مخملک میتواند منجر به بیماری روماتیسمی شود، اما در صورت عدم درمان، میتوانند آسیبهای جدی را به قلب و سیستم عصبی وارد سازند.
پیشگیری از تب مخملک در کودکان
ابتلا چند باره به تب مخملک در بزرگسالان شایع است، اما نکته مهم این است که ابتلا به تب مخملک، از فرد مبتلا شده محافظت نمیکند و واکنشی هم برای تب مخملک وجود ندارد، لذا اهمیت پیشگیری در مقابل تب مخملک بسیار مهم است و میتوانیم از ابتلای خود و کودکانمان به تب مخملک، پیشگیری کنیم. بهترین راه برای جلوگیری از گسترش عامل بیماری تب مخملک، شستن مرتب، مکرر و مداوم دستهاست، بهویژه بعد از عطسه یا سرفه و قبل از تهیه غذا این مورد توصیه میشود. سایر توصیه ها شامل مواردی است که در ادامه اشاره میکنیم:
1. هنگام سرفه یا عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال بپوشانید.
2. دستمال مصرف شده را در سطل زباله بیندازید.
3. در صورت نبود دستمال، از آرنج خود جهت پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه استفاده کنید.
4. دست ها را روزانه و مکرر، حداقل به مدت 20 ثانیه با آب و صابون بشویید و در صورت نبود آب و صابون، از ضدعفونی کننده های حاوی الکل استفاده کنید.
خوشبختانه شناسایی علائم بیماری مخملک در کودکان اصلا دشوار نیست و از روی تغییرات پوستی، تغییر رنگ زبان، بیحالی و خستگی کودک نیز میتوان به این بیماری پی برد. نخستین اقدام بعد از مشاهده این علائم باید مراجعه به پزشک باشد. پزشک متخصص با بررسی و در صورت نیاز انجام آزمایشهای مختلف، بهترین راههای درمانی و داروها را برای کودک در نظر خواهد گرفت. این بیماری در صورت تشخیص سریع خطرناک نیست اما در غیر این صورت عفونت رشد کرده و عوارض آن در بدن کودک افزایش پیدا خواهد کرد. برخی شیوههای درمان رایج در این مقاله از زندگی برتر گفته شد که امیدواریم از آنها جهت بهبود وضعیت سلامتی فرزندتان استفاده کرده باشید.
سوالات متداول
آیا مخملک مسری است؟
یکی از سوالات رایج در مورد این بیماری، امکان انتقال آن است. متاسفانه این نوع از تب میتواند از راه تماس نزدیک با فرد مبتلا و از راه قطرات تنفسی منتقل گردد. رعایت بهداشت دستها و دوری از تماس نزدیک با فرد بیمار، خطر انتقال این بیماری را کاهش خواهد داد.
علت ایجاد تب مخملک چیست؟
آلودگی با استرپتوکوک های گروه A علت تب مخملک میباشد که این باکتری ها موجب تولید توکسین میشود که راش پوستی را ایجاد میکند.
علائم تب مخملک چیست؟
علائم تب مخملک عبارت اند از جوش قرمز، صورت برافروخته، زبان توت فرنگی و خطوط قرمز.
بیماری مخملک چطور تشخیص داده میشود؟
تشخیص این بیماری براساس علائم بالینی و بثورات پوستی صورت میگیرد. پزشک در برخی موارد ممکن است تست استرپتوکوکی را برای بیمار انجام دهد.
نشانه زبان توت فرنگی در تب مخملک چیست؟
در این مورد زبان قرمز و پف میکند و ممکن است با خطوط سفید در جریان بیماری مشخص شود. قرمزی صورت، زبان و راش پوستی در تب مخملک ۴ هفته طول میکشد.
چگونه میتوان از تب مخملک پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از تب مخملک، استفاده از روشهای بهداشت شخصی مانند شستشوی دستها و جلوگیری از تماس با حشرات ناقل آن است.