شستن نوزاد، آموزش گام به گام : آموزش صحیح حمام نوزاد

اگر نوزادی در منزل دارید و یا در شرف بچه‌دار شدن هستید، احتمالا درک می‌کنید که شستن نوزاد در خانه تا چه حد می‌تواند استرس‌‌آور و وحشتناک باشد. تصور اینکه اگر کودک از دست بلغزد و زمین بخورد؛ بدن نحیف و لطیفش آسیبی ببیند و یا خوب تمیز نشود و در معرض ابتلا به بیماری‌ها قرار گیرد!، باعث شده والدین یا پرستار کودک وحشت زیادی از مراحل شستشوی نوزاد در منزل داشته باشند. از این رو آموزش شستن نوزاد یک روزه از لازمه‌های مراقبت صحیح از کودک است‌.

از آنجایی که هدف اصلی ما در مجموعه زندگی برتر بهبود و ارتقای سلامت، و تامین آسایش هموطنان گرامی است، افزون بر ارائه خدمات ۲۴ ساعته پرستاری، در این نوشته به آموزش شستن نوزاد می‌پردازیم. اما پیش از آن باید توجه داشته باشید که افراط در بهترین چیزها هم خوب نیست. اینکه نوزاد یک روزه را با بند نافی که هنوز خشک نشده در وان غوطه‌ور کنید، نه تنها به سلامت وی کمک نمی‌کند؛ بلکه می‌تواند موجبات بیمار شدن او را نیز فراهم می‌کند! کودک تنها بعد از خشک شدن بند ناف (حدود یک هفته بعد از تولد) می‌تواند به طور کامل حمام کند و این فرآیند با آموزش نکات حمام کودک انجام می‌شود.

طریقه شستن نوزاد یک روزه چگونه است؟

طبق دستورالعمل‌های منتشر شده از سازمان بهداشت جهانی، اصلا نوزاد یک روزه نیازی به حمام کامل ندارد. چراکه نوزاد از مایع آمنیوتیک و سرشار از نمک شکم مادر بیرون می‌آید و شستن نوزاد بعد از تولد در بیمارستان صورت می‌گیرد. بعد از این نیازی به استحمام کودک توسط مادر نیست و طریقه شستن نوزاد یک روزه بسیار مختصر انجام می‌پذیرد.

طریقه شستن نوزاد یک روزه در این حد کفایت می‌کند که مادر یا پرستار بچه، یک اسفنج لطیف را با آب گرم خیس کنند و بر دست و صورت نوزاد بکشند. همچنین شستن نواحی تناسلی نوزاد بعد از مدفوع و در هنگام تعویض پوشک،  تکمیل کننده این اقدام است و به حفظ سلامت و بهداشت وی کمک می‌کند. توجه داشته باشید که تا زمان خشک شدن بند ناف، به هیچ عنوان نوزاد نباید در لگن یا وان کودک غوطه‌ور شود.

استحمام نوزاد چند بار در هفته است؟

هر بخش از مراقبت و استحمام کودک دارای چالش‌ها و نگرانی‌هایی است. و خصوصا مادرانی که اولین تجربه نگهداری از نوزاد را دارند، برای این امر نگران‌تر هستند و هر لحظه می‌ترسند که در بخشی از کار کوتاهی کرده باشند! از این رو یکی از سوالات پرتکراری که مادران در مورد آموزش تصویری شستن نوزاد دارند، این است که استحمام نوزاد چند بار در هفته است؟

از آنجایی که پوست نوزادان به شدت لطیف است و همچنین ارگان‌های بدن حساسیت زیادی نسبت به تغییرات دمایی دارند، استحمام زودبه‌زود کودک اصلا توصیه نمی‌شود. نهایتا مادران باید کودک را سه بار در هفته به حمام ببرند و با رعایت ملاحظات لازم از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنند‌. البته این برنامه سه بار در هفته، مخصوص وقتی است که چند روز از تولد کودک گذشته و بند ناف خشک شده باشد‌. همچنین شایان ذکر است که مرطوب کردن دست و صورت نوزاد با اسفنج هم باید حداقل ۲۴ ساعت بعد از تولد نوزاد انجام پذیرد و انجام زودهنگام آن باعث خشکی پوست نوزاد می‌شود‌.

بهترین زمان شستن نوزاد

بهترین زمان شستن نوزاد به شرایط و نیازهای او بستگی دارد، اما برخی اصول و نکات کلی می‌تواند به شما در انتخاب زمان مناسب کمک کند:

بعد از تغذیه نوزاد نباشد

شستن نوزاد بلافاصله پس از تغذیه ممکن است باعث ناراحتی او شود یا موجب استفراغ شود. بهتر است حدود 30 دقیقه تا یک ساعت پس از شیر خوردن صبر کنید تا معده نوزاد کمی آرام شود و سپس او را حمام کنید.

زمانی که نوزاد آرام و هوشیار است

بهتر است زمانی نوزاد را بشویید که در حالت هوشیاری و آرامش باشد. اگر نوزاد خسته یا گرسنه باشد، ممکن است در حمام بی‌قراری کند و تجربه‌ی ناخوشایندی برای او ایجاد شود. سعی کنید زمانی را انتخاب کنید که نوزاد از نظر روحی و جسمی در وضعیت خوبی باشد، مثلاً پس از یک چرت کوتاه.

قبل از خواب

حمام کردن می‌تواند به آرامش نوزاد کمک کند و احساس خواب‌آلودگی بیشتری به او بدهد. اگر نوزاد شما پس از حمام به‌راحتی آرام می‌شود، شستشو قبل از زمان خواب شبانه یا چرت روزانه گزینه‌ی خوبی است. این کار می‌تواند به ایجاد یک روال آرامش‌بخش برای خواب نوزاد کمک کند.

در روزهای گرم یا بعد از فعالیت زیاد

در روزهای گرم تابستان، زمانی که نوزاد عرق کرده یا در معرض گرما قرار گرفته، می‌توانید او را در فواصل کوتاه‌تری شستشو دهید. همچنین اگر نوزاد در طول روز فعال بوده و نیاز به تمیز شدن دارد، زمان خوبی برای حمام کردن اوست.

تناسب با برنامه روزانه والدین

زمان شستن نوزاد باید با برنامه روزانه شما نیز هماهنگ باشد. بهتر است زمانی را انتخاب کنید که شما آرام و بدون عجله هستید تا بتوانید با دقت و مراقبت نوزاد را بشویید. اگر شما خودتان خسته یا تحت فشار هستید، بهتر است زمانی دیگر برای شستشو انتخاب کنید.

مراحل حمام کردن و شستن نوزاد

برای حمام کردن نوزاد به‌صورت ایمن و راحت، باید به نکات و جزئیات بیشتری توجه کرد تا هم از سلامت نوزاد محافظت کنید و هم تجربه‌ای خوشایند برای او فراهم کنید. در ادامه هر مورد با توضیحات بیشتری ارائه شده است:

خرید وان کودک یا لگن:

حتما دیده‌اید بسیاری افراد از روی عادات غلط قدیمی کودک را در سینک دستشویی قرار می‌دهند و می‌شویند! اگر برای سلامت کودکتان اهمیت قائل هستید، این کار را نکنید؛ چراکه در هنگام شستشو بدن کودک به شدت لغزنده است و ممکن است لیز بخورد. حال اگر در داخل سینک ظرفشویی یا روشویی لیز بخورد، به شدن آلوده و آسیب‌دیده می‌شود. برای شستشوی نوزاد در خانه استفاده از یک لگن یا وان کودک بسیار خوب است و ریسک‌های کمتری برای سلامت نوزاد دارد.

تهیه وسایل مورد نیاز:

برای حمام ایده‌آل و کامل نوزاد، نیازمند لیف لطیف نوزاد، اسباب بازی حمام، شامپو و صابون نوزاد، فنجان، دماسنج و حوله هستید. شاید در چند حمام اول شستشوی بدم نوزاد با دست و آب کفایت کند، اما وقتی پوست نوزاد چرب می‌شود، باید از لیف و یا اسفنج نیز کمک بگیرید. اسباب بازی حمام همین اسباب‌بازی‌های پلاستیکی و بادی متنوعی هستند که علاقه و آرامش کودک در حمام را افزایش می‌دهد.

شامپو و صابون نوزاد نیز برای جلوگیری از خشکی پوست نوزاد ضروری هستند اما نه از حمام اول! در چند حمام اول آب گرم برای شستشو کفایت می‌کند. وجود یک فنجان در حمام کمک می‌کند با ریختن مداوم آب گرم بر بدن نوزاد، او هرگز احساس سرما نکند. و دماسنج اگرچه ضروری نیست اما در تشخیص دمای مناسب حمام برای جلوگیری از سرماخوردگی و سوختگی نوزاد کارایی زیادی دارد. توجه داشته باشید که دمای آب حمام باید حدود ۳۲ تا ۳۵ درجه باشد و خود محیط حمام نیز حدود ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتیگراد!

انتخاب محل مناسب برای حمام نوزاد:

اگر از یک وان کوچک مخصوص نوزاد استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که آن را تمیز کرده‌اید و ارتفاع آب نباید بیشتر از 5 تا 7 سانتی‌متر باشد. نوزاد باید به‌طور ایمن و راحت در وان قرار گیرد، به‌طوری‌که سر او بالاتر از آب بماند. همیشه با یک دست، سر و گردن نوزاد را پشتیبانی کنید، به‌خصوص در ماه‌های اولیه زندگی که گردن نوزاد هنوز قادر به پشتیبانی از سرش نیست. شما می‌توانید از کمک‌کننده‌های حمام مثل وان‌های ضد لغزش استفاده کنید تا کنترل بهتری بر نوزاد داشته باشید.

آماده کردن حمام نوزاد:

برای حمام نوزاد تنها کافیست همه وسایل اضافه و خصوصا دستگاه‌های برقی را از حمام خارج کنید. سپس دمای اتاق را گرم‌تر کنید؛ دمای حمام را روی ۲۷ درجه تنظیم نمایید و هرچه از وسایل حمام لازم است را دردسترس بگذارید. افزون بر مواردی که بالاتر بیان کردیم، آماده کردن لباس و پوشک نوزاد پیش از حمام نیز ضروری است. چراکه پوشاندن لباس‌های نوزاد باید در محیط گرم حمام انجام گیرد تا کودک از دمای پایین و آسیب‌زا در امان باشد‌. فراموش نکنید که پیش از استحمام نوزاد باید کف حمام و دمپایی‌ را خشک کنید تا لغزنده نباشد. همچنین حتما دمپایی‌های مناسب و غیرلغزنده خریداری نمایید.

در انتها با نگه‌داشتن نوزاد بهتر است از قسمت سر مراحل شستشوی نوزاد در منزل را آغاز کنید و به کمک دست و آب شستشو را انجام دهید. در این بین می‌توانید از مواد شوینده مخصوص نوزاد نیز استفاده کنید تا چربی‌های احتمالی بدن و سر نوزاد را برطرف سازید. وقتی اصول شستشوی نوزاد در خانه را بدانید، استحمام نوزاد برایتان به شیرین‌ترین کار دنیا تبدیل خواهد شد و هم شما و هم کودک از آن لذت زیادی می‌برید.

مدت زمان کوتاه و ملایم بودن در اولین حمام‌ها:

نوزادان در ابتدا نیازی به حمام‌های طولانی ندارند. بهتر است هر حمام حدود 5 تا 10 دقیقه طول بکشد، به‌خصوص در اولین هفته‌ها. شستشوی نوزاد باید با ملایمت انجام شود. اگر نوزاد هنوز بند ناف دارد، بهتر است از حمام‌های کامل خودداری کنید و از شستشوی نواحی دور ناف با لیف یا پارچه مرطوب استفاده کنید تا از عفونت جلوگیری شود. پس از افتادن بند ناف، می‌توانید نوزاد را به‌طور کامل حمام کنید.

مراقبت از پوست نوزاد:

پوست نوزاد بسیار حساس و نازک است، بنابراین از استفاده از صابون‌ها یا شامپوهای قوی خودداری کنید. بهتر است از محصولات ملایم و بدون عطر که مخصوص پوست نوزاد هستند، استفاده کنید. همچنین، نوزاد نیازی به شامپو زدن هر روزه ندارد؛ 2 تا 3 بار در هفته کافی است. پس از حمام، نوزاد را به آرامی با حوله نرم خشک کنید، به‌ویژه نواحی چین‌دار بدن مثل گردن، زیر بغل و بین پاها را به‌خوبی خشک کنید تا از عفونت قارچی جلوگیری شود. بعد از خشک کردن، از مرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزاد استفاده کنید تا پوست او مرطوب و نرم باقی بماند.

ایمنی در حمام:

ایمنی در حمام اولویت بالایی دارد. هرگز نوزاد را حتی برای یک لحظه تنها در حمام یا در نزدیکی آب رها نکنید. حتی چند سانتی‌متر آب می‌تواند خطرناک باشد. اگر نیاز دارید که حمام را ترک کنید، نوزاد را از وان خارج کنید و با خود ببرید. همچنین، مراقب باشید تا نوزاد را روی سطح لغزنده یا سفت قرار ندهید. حوله نرم و خشک همیشه در نزدیکی داشته باشید تا بعد از حمام فوراً او را گرم کنید.

نکات تکمیلی حمام نوزاد:
– در طول حمام، با نوزاد صحبت کنید یا با او آرام و با محبت رفتار کنید تا احساس آرامش کند. این تجربه می‌تواند به پیوند عاطفی شما با نوزاد کمک کند. ارتباط با نوزاد در این مورد بسیار مهم است.
– از ریختن آب به صورت نوزاد خودداری کنید و سعی کنید سر او را به آرامی بشویید تا از ورود آب به چشم و گوش او جلوگیری کنید.
– بعد از حمام، نوزاد را فوراً در حوله گرم پیچیده و او را خشک کنید.

رعایت این نکات به شما کمک می‌کند تا نوزاد شما در طول حمام آرامش بیشتری داشته باشد و همچنین از هرگونه ناراحتی یا خطر جلوگیری شود.

سخن پایانی

در این مقاله از زندگی برتر به نحوه شستن نوزاد و آموزش حمام کودک پرداختیم و نکات مهم هنگام استحمام کودک را با هم بررسی کردیم. استخدام یک پرستار در منزل به والدین کمک میکند تا با خیال راحت به امور روزانه خود بپردازند و مراقبت و نگهداری از نوزاد خود را به پرستار بسپارند. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید با کارشناسان ما در شرکت خدمات پرستاری زندگی برتر تماس بگیرید.

سوالات متداول

طریقه شستن نوزاد یک روزه چگونه است؟

نوزاد یک روزه نیازی به حمام کامل ندارد و تمیز کردن او با اسفنج و آب گرم کافی است تا زمان خشک شدن بند ناف.

بهترین زمان حمام نوزاد چه زمانی است؟

بهترین زمان حمام نوزاد زمانی است که نوزاد آرام، هوشیار و حداقل 30 دقیقه بعد از تغذیه باشد، و می‌تواند قبل از خواب یا در روزهای گرم برای آرامش بیشتر انجام شود.

آیا استفاده از صابون در شستن نوزاد برای پوست او مضر است؟

بله. شامپو و صابون بزرگسالان برای نوزاد زیر 15 ماه سن، مضر است و باید از شامپوی بچه استفاده کنید. هم برای پوست نوزاد و هم برای چشم های او.