ترس کودکان را یک واکنش عاطفی و در عین حال هیجانی و فیزیکی میدانند که هر انسانی هنگام مواجه شدن با یک خطر واقعی از خود نشان میدهد. این واکنش از بدو تولد قابل مشاهده است و ترس در کودکان تا زمانی که خیلی شدید نباشد، مفید هم است زیرا باعث میشود که از خطر درامان بمانند. والدین و پرستار بچه با آگاهی از نحوه کنترل عواطف کودکان نقش ویژهای در کاهش این مورد ایفا میکنند. در این مقاله، قصد داریم در مورد ریشه ترس در اطفال و راه درمان آن بپردازیم.
ریشه ترس در کودکان
فرقی ندارد منشا ترس کودک معقول و یا غیر معقول باشد، ترس در کودکان ریشه در تجارب آنها دارد و از مراحل رشدشان متاثر میشود. کودکان قدرت کافی در مورد یافتن ارتباط بین زمان، مکان و علت و معلول را ندارند. همین مسئله باعث میشود که کودک احساس ترس کند. از اصلیترین علت های ترس در کودک عبارتند از:
- انتقال الگوی ترس از والدین به کودکان و در واقع والدین ترسو، کودکی ترسو را به جامعه تحویل میدهند.
- تهدید کودک برای اجرای نظم و انضباط در محیط خانه که باعث میشود کودک از مراکز بهداشتی فرار کند و شاهد ترس کودک از آمپول باشید.
- انتظارات و توقعات بیش از حد و افراطی از کودک
- تجربیات و خاطرات ناگوار و وحشتناک
- رشد ناکافی کودک از نظر عاطفی و مغزی
- داشتن والدین کنترلگر و حمایتگر به نحوی که تمامی رفتار و اعمال کودک را تحت کنترل خود دارند
- سختگیری والدین و در نظر گرفتن تنبیه برای کودکان
- ارائه جوابهای اشتباه به سوالات کودکان
علت ایجاد ترس در کودک
کودکان ممکن است در دورههای مختلف زندگی خود از چیزهای مختلفی بترسند. منبع ترس و استرس در کودکان اغلب با بزرگترشدنشان با تغییراتی مواجه میشود. به طور مثال، اگر فرزند شما در کودکی از تاریکی بترسد، ممکن است در بزرگسالی از دزدی و یا خشونت بهراسد. علت ایجاد ترس در کودک عبارتند از:
- آسیبپذیری ژنتیکی
برخی از کودکان از نظر ژنتیکی از همسالان خود حساستر هستند و همین مسئله باعث میشود که در مواجه با هر چیزی واکنش بیشتری از خود نشان دهند. - اضطراب والدین
در صورتی که والدین همیشه مضطرب و نگران باشند، کودک نیز این خصلت را به راحتی از آنها میآموزد. - والدین کنترلگر
والدین کنترلگر باعث میشوند که کودک بیش از حد احساس وابستگی داشته باشد. کودکان وابسته زمانی که از والدین خود دور هستند، احساس ناتوانی کرده و به همین دلیل مضطرب و نگران میشوند.
ترس در کودکان چگونه ایجاد میشود؟
ترس در کودک بنا به علل متفاوتی همچون اضطراب، ترس از تاریکی و حیوانات و یا ترس از تنهایی ایجاد میشود. ترس در کودکان با یکدیگر دارای تفاوتهایی است. به طور مثال کودکان ۵ تا ۷ ساله از مرگ میترسند و سوالاتی در این باره از والدین میپرسند. با شروع ۷ سالگی و دوره ابتدایی، برخی از کودکان ترس خود از مدرسه را نمایان میسازند. ترس شدید در کودکان باعث میشود که سلامت جسمی و فکری آنها به خطر بیفتد و در صورتی که این ترسها به موقع درمان نگردد، باعث میشود که کودک دچار اختلالات جسمی، فکری و تربیتی شود.
علائم ترس در کودکان
بنا بر هر علتی، کودک میتواند ترس دائمی را تجربه کند و همین ترس از نظر جسمی و روانی تاثیرات نامطلوبی بر کودک میگذارد. ترس در کودک باعث میشود که احساس ناراحتی و غم داشته باشد و علائمی همچون گوشهگیری، خجالت، وابستگی به والدین و… را از خود نشان دهد. این قبیل کودکان نمیتوانند در آینده در مواجهه با موقعیتهای حساس تصمیمگیری کرده و مشکلات خود را حل کنند. اصلیترین علائم ترس در کودکان عبارتند از:
- فرار از موقعیتهای هراسآور
- کمک خواستن
- چنگ زدن بدن
- خشک شدن دهان
- جیغ کشیدن
- پریدن رنگ صورت
- تنگی نفس
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن
- احساس خستگی شدید
به نقل از وبسایت my.clevelandclinic.org :
علائم و نشانه های ترس در کودکان چیست؟
والدین می تواند مانند یک بازی حدس زدن باشد. برخی از کودکان از کلمات برای بیان ترس خود استفاده می کنند. آنها ممکن است چیزی شبیه این بگویند: “من از رفتن به مدرسه می ترسم زیرا نگران هستم که دیگر شما را نبینم.” دیگران ممکن است ندانند چگونه احساسات خود را توضیح دهند. اما کودکان نشانه هایی از ترس را نیز نشان می دهند. آنها ممکن است:بیش از سایر کودکان هم سن و سال خود نگران باشید و/یا گریه کنید.
بگو که حالشان خوب نیست آنها ممکن است از ناراحتی معده، درد عضلات یا سردرد شکایت داشته باشند.
مشکل خواب دارید، از کابوس بیدار می شوید یا نمی توانید به تنهایی بخوابید.
آرام کردن یا نشستن (بی قرار) برایتان سخت است.
به راحتی عصبانی می شوند.
برای تمرکز مشکل دارید.
بگویید گرسنه نیستند یا همیشه گرسنه هستند.
تکان دادن (لرزش).
از رفتن به مدرسه امتناع کنید.
از حمام زیاد استفاده کنید.
راه درمان ترس در کودکان
یکی از روشهای درمانی برای برطرف کردن اختلالات اضطرابی و ترس در کودکان، درمان شناختی رفتاری است که اثربخشی آن نیز به اثبات رسیده است. از دیگر روشهایی که برای درمان ترسه در کودکان به کار گرفته میشود، مواج کردن کودک با موقعیتهای هراسآور است که به دنبال آن برای رویارویی موفقیتآمیز با ترسها پاداش میگیرد.
- بازی درمانی برای درمان ترس بچه
بازی درمانی از دیگر راهکارهایی است که برای مقابله با ترس در کودک به کار گرفته میشود. کودک هنگام بازی با اسباب بازی و یا کشیدن نقاشی میتواند ترسهایش را شناخته و آنها را بیان کند.
- از بین بردن موقعیتهای هراسآور برای کاهش ترس کودکان
از دیگر راههایی که به کودک کمک میکند تا بر ترس خود غلبه کند، دور کردن او از موقعیتهای ترسآور همچون تاریکی است.
- درمان ترس بچه ها با تلقین در تقویت روحی
از روشهای موثری که در برطرف کردن ترس کودک نیز مفید بوده، تلقین شجاعت به کودکان است. گاهی ترس از عدم اعتماد به نفس ناشی میشود و اگر کودک بتواند این ویژگی را در خود تقویت کند، با شجاعت بر ترس خود غلبه خواهد کرد.
چگونه می توانیم به کودکی که ترسیده اند کمک کنیم؟
برای کمک به بچه هایی که در دوران زندگی ترس های زیادی دارند میتوانید برای کاهش و درمان ترس آنها از نکات زیر استفاده کنید:
- استفاده از جمله ” نگران نباش من در کنار تو هستم و از تو مواظبت می کنم” بسیار موثر است. برای نوزادان و کودکان نوپا آغوش پدر و مادر امنیت را برای آنها به همراه دارد.
- طی دروان رشد کودک با او در مورد انواع ترس هایش صحبت کنید. به او یاد بدهید که احساسات خود را از طریق کلمات بیان کند. به او کمک کنید تا تجربه های جدید را امتحان کند.
- زمانی که با فرد جدیدی مواجه می شود هم زمان که او را درآغوش خود دارید اجازه دهید تا با او اشنا شود . کم کم احساس عدم امنیت خود را کنار بگذارد. به صورت ناگهانی او را به افراد غریبه نسپارید.
- در ابتدا برای مدت کوتاه از کودک دور شوید. در زمان جدایی از کودک به او بگویید که به زودی برمی گردید او را در آغوش بگیرید و لبخند بزنید و بعد از مدت کوتاهی برگردید. با این روش کودک متوجه می شود که شما برمی گردید و جای نگرانی نیست.
- در زمان خواب کودک را تا تا تخت خواب همراهی کنید. برای او کتاب بخوانید و به او احساس امنیت بدهید.
- به کودک کمک کنید تا به آرامی و به تدریج با ترس های خود مقابله کند. با هم به سمت سایه هایی که ایجاد ترس کرده اند بروید. هیولاهای زیر تخت را با هم بررسی کنید. به او کمک کنید تا شجاعت خود را بشناسد.
- تماشای تصاویر، فیلم و نمایش های ترسناک را برای کودک محدود کنید.
روش کاهش ترس بچه
برای کاهش ترس در کودکان، باید بتوانید با کودک خود ارتباط برقرار کرده و در مورد ترس با او صحبت کنید. اگر در مورد ترس و موقعیتهای هراسآور صحبت کنید، راحتتر میتوانید به کودک خود کمک کنید تا آن ترس را از از بین ببرد. با کوچک کردن و ناچیز شمردن ترس، کودک را وادار به مقابله با موقعیتهای ترسناک نکنید.
گفتن این جملات که “مسخره بازی در نیار، هیچ هیولایی توی کمد نیست”، شاید بتواند آن شب کودک شما را بخواباند اما مطمئن باشید که ترسش را از بین نخواهد برد. به کودک خود بیاموزید که میزان یک ترسش را برآورد کند. مثلا به کودک بگویید که یک ترس را براساس شدت از ۱ تا ۱۰ نمره بدهد، شاید این طور بتواند با شدت کمتری ترس خود را دنبال کند.
راههای جلوگیری از ترس در کودکان
راههای زیادی برای جلوگیری از ترس در کودکان وجود دارد که با یادگیری هر یک از آنها میتوانید به کودک خود کمک کنید تا زندگی شیرینتری را پشت سر بگذارد. یکی از راههای جلوگیری از ترس در کودک این است که کودک را با موقعیت و یا شرایطی که فکر میکنید از آن میترسد آشنا کنید.
به طور مثال، اگر کودک از تاریکی میهراسد باید در مورد تاریکی با او صحبت کنید. بازی کردن در یک محیط تاریک و یافتن اشیا در تاریکی، این محیط ترسناک را برای کودک به محیطی جالب تبدیل میکند و ترسش را از بین میبرد. راه دیگر برای جلوگیری از ترس در کودک، سرمشق دهی است. برای از بین بردن ترس کودک از آمپول میتوانید کودکی را به او نشان دهید که از آمپول نمیترسد و یا برای او نقاشی یک بیمارستان و کودکی را بکشید که در حال آمپول زدن است.
اختلالات رفتاری و استرس از پیامدهای ترس در کودکان به حساب میآید. در نتیجه، والدین علاوه بر دنبال کردن راهکارهایی که توسط سایت زندگی برتر مطرح شده باید از راهنماییهایی یک مشاور استفاده کنند تا کودک بتواند بر ترسهای خود غلبه کند. اگر میزان ترس در کودک شما به اندازهای شدید باشد که انجام فعالیتهای روزانه را برایش مختل میسازد، بهتر است با افراد متخصص و مشاورههای کودک و نوجوان صحبت کنید تا مشکل ترس در کودک در سریعترین زمان ممکن برطرف شود.
سوالات متداول
علت ترس در کودکان کدام است؟
علل مختلفی باعث ایجاد ترس در کودک میشود که از جمله آنها میتوان به سختگیری والدین، وابستگی به والدین، از دست دادن یکی از اعضای خانواده و چند مورد دیگر اشاره کرد.
چگونه میتوان از ایجاد ترس در کودک جلوگیری کرد؟
یکی از راههای جلوگیری از ایجاد ترس در کودک این است که بتوانید اعتماد به نفسش را با تمرکز بر نقاط قوت او افزایش دهید.
وقتی بچه میترسه چیکار کنیم؟
آرام کردن بچه با حرف های دلگرم کننده و بازی درمانی می تواند در درمان و کاهش ترس کودک بسیار موثر باشد.
