انواع بیماری های گوارشی در کودکان

دستگاه گوارشی از حساس‌ترین اندام‌های بدن کودکان است که با مواد مغذی ارتباط داشته و اهمیت زیادی برای رشد و سلامت کودک دارد. اختلالات گوارشی همواره بر رشد و سلامت کودک تاثیر مستقیم دارد. چالش‌های تغذیه‌ای مانند اسهال، یبوست، عدم تحمل لاکتوز و هپاتیت از جمله مشکلاتی است که بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان ایجاد می‌کنند. ازآنجایی‌که کودکان و نوزادان توانایی کمتری در تشخیص نوع بیماری یا محل درد دارند؛ تشخیص بیماری‌های گوارشی در کودکان و درمان آن‌ها هم دشوارتر است. با‌این‌حال برخی از علائم هشدار دهنده مانند دردهای شکمی، یبوست طولانی، مشاهده خون در مدفوع، کاهش اشتها و غیره می‌تواند برای آگاهی از این بیماری و مراجعه به پزشک مفید باشد.

بیماری گوارشی کودکان

کودکان در اثر مصرف مواد غذایی مضر، کم‌تحرکی، مشکلات مادرزادی، آلودگی هوا، مسمومیت، محرک‌های ناشناخته و غیره ممکن است بیماری گوارشی کودکان را تجربه کنند. این بیماری‌ها معمولا علائمی مانند دردهای شکمی، تهوع، نوسانات اشتها و غیره را در پی دارد. بیماری‌های گوارشی کودکان انواع مختلفی دارد. به نسبت نوع علائم می‌توانید این بیماری‌ها را تشخیص دهید. استفاده از خدمات پرستاری کودک هم در تشخیص و درمان بیماری‌های گوارشی کودکان مفید است.

علائم بیماری‌های گوارشی کودکان

بیشتر بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان جز بیماری‌ها و عارضه‌های خفیف هستند و علائم محدودی دارند. از طرفی رایج‌ترین علائم بیماری گوارشی کودکان عبارت‌اند از:

• استفراغ

استفراغ در کودکان معمولا دلایل متعددی دارد. عفونت‌های ویروسی، مسمومیت‌های غذایی، تب، سرفه بیش از حد، خوردن بیش از حد، هیجان بیش از حد، اضطراب یا عصبی بودن کودک ممکن است باعث ایجاد استفراغ شود. علت این بیماری می‌تواند بیماری‌های جدی مانند مننژیت، آپاندیسیت و انسداد روده باشد. معمولا در کنار استفراغ، اسهال، دل‌درد و تب نیز بروز می‌کند. درصورتی‌که استفراغ برای بیش از یک بار تکرار شد؛ یا خون و صفرا داخل استفراغ مشاهده کنید؛ یا کودک کمتر از 6 ساله شما نمی‌تواند مایعات را در شکم خود نگه دارد؛ بهتر است سریع به پزشک مراجعه کنید.

• دردهای شکمی

دل درد در کودک همواره می‌تواند نشانه و علائم بیماری‌های مختلف باشد. درصورتی‌که دل‌درد برای بیش از 2 هفته ادامه پیدا کند؛ بهتر است به پزشک مراجعه کنید. رایج‌ترین بیماری‌های گوارشی که درد شکمی را ایجاد می‌کنند؛ عبارت‌اند از:

• پرخوری
• مسمومیت غذایی
• یبوست
• اسهال
• آنفولانزا معده
• التهاب معده

همچنین برخی از بیماری‌های دیگر هم گاهی باعث بروز دل‌درد می‌شوند:

• آلرژی غذایی
• انسداد روده
• سینه پهلو
• آپاندیسیت
• سندروم روده تحریک‌پذیر
• یبوست و اسهال

عوامل زیادی می‌تواند باعث بروز اسهال شود. رژیم غذایی کم‌فیبر، استرس آموزش کنترل دستشویی و توالت رفتن، دهیتراته شدن بدن، کم تحرکی، سندروم روده تحریک‌پذیر، عادات بد غذایی، دیابت یا عوارض مصرف برخی از داروها بروز یبوست را در پی دارد. درصورتی که کودک 2 روز یکبار هم دفع ندارد یا در مدفوع او خون مشاهده کردید یا او در هنگام دفع، بیش از اندازه انرژی مصرف می‌کند؛ باید به پزشک مراجعه کنید.  علائم یبوست شامل موارد زیر است:

• کرامپ معده
• دل درد
• اجابت مزاج در دفعات کمتر
• درد همگام دفع مدفوع
• رفلاکس معده

رفلکس معده به مری در کودکان کم‌سن‌وسال، بسیار رایج است. موارد زیادی می‌تواند زمینه‌ساز اوج رفلاکس نوزادان شود. از جمله آلرژی و مشکلات مربوط به اختلال در عملکرد عضله حلقوی انتهای مری. معمولا این بیماری به‌مرورزمان خودبه‌خود خوب می‌شود. همچنین با پرهیز غذایی و اصلاح رژیم غذایی، قابل درمان است؛ اما درصورتی‌که این عارضه برای مدت طولانی باقی بماند؛ می‌تواند علائم و نشانه‌های زیر را در پی داشته باشد:

• مشکلات بلع
• سرفه مزمن
• گریه یا بهانه‌گیری
• استفراغ مایعات
• کاهش اشتها
• وزن‌گیری ضعیف
• مشکلات تنفسی
• استفراغ مایعات سبز یا زرد
• درد شکم و سینه
• وسواس غذایی

وسواس در غذا خوردن می‌تواند نشانه و علائم بیماری گوارشی کودکان باشد. رفلاکس معده معمولا باعث عوض شدن طعم دهان و تحریک‌پذیر شدن گلو شده و غذا خوردن را برای کودکان به یک تجربه بد تبدیل می‌کند. عفونت‌های دستگاه گوارشی و اسهال هم از عواملی است که باعث بهانه‌گیری کودکان برای غذا خوردن می‌شود. کم‌غذا شدن از علائم رایج بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان است.

به نقل از سایت webmd:

EGIDها شایع‌ترین آن‌ها ازوفاژیت ائوزینوفیلیک نامیده می‌شود. اختلالاتی هستند که از گلبول های سفید اضافی به نام ائوزینوفیل در دستگاه گوارش کودک شما ایجاد می‌شوند.

این باعث التهاب و تورم می شود که می تواند منجر به درد و ناراحتی شود. هم‌چنین ممکن است در بلع مشکل داشته باشند.
هیچ درمانی برای EGID وجود ندارد، اما داروهایی مانند استروئیدها می‌توانند تعداد گلبول‌های سفید خون را در روده آن‌ها کاهش دهند و علائم را کاهش دهند.

دسته‌ای از داروها به نام مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) تولید اسید در معده را کاهش می‌دهند و مشخص شده است که می‌توانند التهاب مری را در برخی از بیماران مبتلا به EoE کاهش دهند. پزشک ممکن است حذف برخی از غذاهایی که می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک شوند یا سایر رژیم‌های غذایی خاص را توصیه کند. یک مورد شدید ممکن است نیاز به استفاده از لوله تغذیه داشته باشد.

مشکلات دستگاه گوارشی در کودکان

بیماری‌های گوارش معمولا انواع مختلفی دارند که می‌توانند سلامتی کودکان را به‌خطر بیندازند. درواقع اختلالات گوارشی می‌توانند باعث بروز کولیک، بیماری سلیاک، کرون، بیماری‌های مری، حساسیت‌های غذایی، بیماری‌های کیسه صفرا، گاستروپارزی، بیماری رفلاکس معده، بیماری هیرشپرونگ، سندروم روده تحریک‌پذیر، شبه انسداد روده در کودکان، بیماری کبد، زخم معده، پانراتیک، پولیپ، سندروم روده کوتاه و غیره می‌شود.

بیماری گوارشی کودکان باعث بروز مشکلات مختلفی در دستگاه گوارش می‌شود. همچنین مشکلات می‌توانند از رشد کودک جلوگیری کنند. چرا که مهم‌ترین وظیفه دستگاه گوارشی، تامین مواد مغذی برای سلول‌های بدن است؛ بنابراین لازم است که والدین علائم مشکلات گوارشی را به‌خوبی شناخته و درصورت مشاهده هر کدام، اقدامات لازم را انجام دهند.

شایع‌ترین بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان ناشی از عفونت‌ها است. درواقع عفونت دستگاه گوارشی نشانه‌های یکسانی دارد که شامل بی‌حالی، دمای پایین بدن، حالت تهوع خفیف، اسهال و استفراغ است. اسهال و استفراغ به‌هرحال خطرناک است و باعث از دست رفتن آب بدن می‌شود.

دهیتراته شدن بدن همواره برای کودکان خطرناک و ریسکی است و این عارضه باید به‌سرعت درمان شود.

معرفی 15 عدد بیماری گوارش

بیماری گوارشی کودکان شامل چند دسته و نوع کلی هستند که در ادامه به مهم‌ترین و رایج‌ترین بیماری گوارشی کودکان اشاره می‌کنیم. برای اینکه بتوانید راهکارهای موثر برای درمان بیماری گوارشی کودکان را پیدا کنید؛ لازم است در درجه اول بیماری را تشخیص دهید:

1. آنفولانزا معده

آنفولانزا معده ناشی از التهاب پوشش داخلی دستگاه گوارش است. این بیماری ناشی از ویروس‌های روتاویروس، آدنوویروس، کالیسی ویروس و آتروویروس است و در اثر ویروس آنفولانزا ایجاد نمی‌شود. حتی عفونت‌های باکتریایی سالمونلا، شیگلا، استافیلوکوک، کامپیلوباکتر یا ای کولای هم می‌توانند باعث بروز این بیماری باشند. بروز آنفولانزا معده در کودکان با علائمی مانند تب، لرز و ناراحتی‌های مداوم همراه است. معمولا کودکان کمتر از2 سال، تا 2 بار در سال به این بیماری مبتلا می‌شوند.

2. گاز روده

گاز روده از بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان است که ممکن است در اثر عوامل مختلفی مانند راه رفتن در زمان غذا خوردن، خوردن غذاهایی با حجم فیبر بالا، نوشیدن زیاد نوشابه، خوردن برخی از سبزیجات، نوشیدن زیاد آبمیوه، آدامس یا نخوردن آب ایجاد شود. این بیماری معمولا با دیگر علائم مانند آروغ‌های مکرر، دردهای شکمی، حالت تهوع و مواردی این چنینی ایجاد می‌شود. گاز معده معمولا ناشی از پرخوری است که در این صورت به‌سرعت رفع می‌شود؛ اما برخی از عادات اشتباه غذایی می‌توانند باعث گاز روده دائمی و طولانی مدت شوند.

3. مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی معمولا با خوردن غذا یا نوشیدن آب آلوده به سم انواع باکتری‌های مضر ایجاد می‌شود. ویروس‌ها همچنین ممکن است از راه دست‌ها منتقل شوند. شستن دست‌ها برای جلوگیری از ابتلا به بیماری مهم است. مسمومیت‌های غذایی معمولا با استفراغ، اسهال، بهانه‌گیری فراوان و تب همراه هستند.

4. التهاب روده

از بیماری گوارشی کودکان التهاب روده در کودکان است که کودکان زیادی به آن گرفتار می‌شوند. این عارضه شامل التهاب کرون یا کولیت التهابی است. از مهم‌ترین علائم التهاب روده، درد شکم، اسهال خونی، استفراغ و کاهش وزن است.

5. گوارش خون

از دیگر بیماری گوارشی کودکان گوارش خون یا هموراژی است که به دلایل متعدد ایجاد می‌شود. شکستگی در ناحیه روده یا وجود زخم‌های خونریزی در دستگاه گوارش از مهم‌ترین این دلایل است. کودکانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند علائمی مانند خونریزی از سمت روده، مدفوع سیاه و کاهش وزن ناگهانی را نشان می‌دهند.

6. کم‌خونی

این که فردی از کودکی دچارکم‌خونی باشد؛ عوارض ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. کم‌خونی ناشی از کاهش تولید سلول‌های خونی یا از دست دادن بیش از اندازه این سلول‌ها می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی مانند خونریزی در دستگاه گوارش، نارسایی مغذی یا عفونت‌های مزمن باشد.

7. آنمی

آنمی نیز یک بیماری گوارشی کودکان است که باعث خستگی در کودک، کشیدگی پوست، کم شدن اشتها و ضعف بدنی می‌شود. اگر این مشکل ادامه‌دار باشد؛ در گذر زمان خودش را با درجات شدیدتری نشان می‌دهد.

8. یبوست یا اسهال مزمن

یبوست یا اسهال مزمن به معنی سختی در دفع مدفوع است. اسهال مزمن هم باعث تخلیه مکرر مایع مدفوع می‌شود. هر دو این عارضه‌ها برای کودک مشکل‌ساز خواهد بود.

کودکانی که شروع به خوردن غذاهای کمکی می‌کنند شایع‌ترین مشکلی که برایشان پیش می‌آید یبوست است. اگر در سه روز گذشته مدفوع نداشته باشد و هنگام دفع مدفوع هم اذیت شود دچار یبوست گشته است. از علائم دیگر این عارضه مدفوع خشک و سفت است. اگر کودک شما عذای کمکی می‌خورد و دچار مشکل یبوست گردیده بهتر است با کمک آبمیوه‌هایی مانند گلابی یا زردآلو یبوست کودکتان را برطرف کنید و اگر با این کار مشکل از بین نرفت حتما به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید.

9. بیماری سلیاک

بیماری سلیاک به معنی واکنش دستگاه گوارش به مصرف گلوتن، پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار است. این اختلال می‌تواند به آسیب روده کوچک منجر شود. اگر رژیم غذایی بدون گلوتن داشته باشید؛ می‌توانید از بیماری سلیاک خلاصی پیدا کنید.

10. انواژیناسیون

انواژیناسیون درد، تورم و خستگی ناگهانی می‌تواند به پارگی روده‌ها منجر شود. درمان معمولا با استفاده از مایع یا هوا برای فشردن روده به عقب شروع می‌شود. این روش معمولا کارساز است. درصورتی‌که این روش درمانی موثر واقع نشد؛ می‌توانید از جراحی استفاده کنید.

11. اختلالات ائوزینوفیلیک گوارشی

اختلالات ائوزینوفیلیک گوارشی، اختلالاتی هستند که از زیاد بودن تعداد گلبول‌های سفید در دستگاه گوارش کودک ایجاد می‌شوند. این بیماری التهاب و تورم روده را در پی دارد و می‌تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی شود. هیچ درمانی برای آن وجود ندارد؛ اما داروهایی مانند استروئیدها با کاهش تعداد گلبول‌های سفید در روده علائم این بیماری را کاهش می‌دهد.

12. بیماری‌های کبدی

هپاتیت ناشی از علائم و نشانه‌هایی مانند خستگی، یرقان، ادرار تیره، اشتها کم، درد شکم یا مدفوع کم‌رنگ است. این بیماری معمولا بدون نیاز به درمان خاصی، بهبود پیدا می‌کند.

13. فیبروز کیستیک

این بیماری از بیماری‌های مزمن گوارشی است که ناشی از تولید مخاط غلیظ غیرطبیعی است. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند؛ مشکلات زیادی در ریه و دستگاه گوارشی دارند. مخاط غلیظ می‌تواند باعث مسدود شدن ریه و عفونت‌های جدی شود. این مخاط اجازه ترشح طبیعی آنزیم پانکراس را هم نمی‌دهد و جلو رشد طبیعی کودکان را می‌گیرد.

14. بیماری هیرشپرونگ

این بیماری از بیماری‌های مادرزادی گوارشی است که ناشی از کمبود سلول‌های عصبی در دیواره‌های روده است. در بیشتر موارد تنها قسمت آخر روده بزرگ درگیر این بیماری می‌شود. هرچند بخش‌های طولانی‌تر هم معمولا تحت تاثیر قرار می‌گیرند. درمان بیماری هیرشپرونگ معمولا به جراحی بخشی از روده نیاز دارد.

15. درد شکم

شایع‌ترین بیماری گوارشی کودکان  درد شکم است. این عارضه علائمی مانند خون در مدفوع، کاهش وزن و یرقان را در پی دارد. داروهایی که برای درمان علائم به کار گرفته می‌شوند؛ معمولا شامل درمان‌های مسدود کننده اسید، نرم‌کننده‌های مدفوع، مصرف فیبر زیاد و شل کننده‌های عضلانی هستند.

16. کولیک یا قولنج نوزادی

بیماری‌های گوارشی کودکان شامل دل درد هم می‌شود. قولنج نوزادی را همان دل درد قدیمی می‌نامند. ولی در اصل اصطلاح مورد استفاده برای توصیف گریه بیش از حد کودک در ماه‌های اول زندگی به کار گرفته می‌شود. اگر نوزاد زیر پنج ماه بیش از حد و غیرقابل کنترل گریه کند و نمی‌توان هیچ توضیح پزشکی را وارد دانست. نوزاد به کولیک یا قولنج دچار است. تا حداکثر 5 ماهگی این عارضه در نوزاد وجود دارد و بعد از 5 ماهگی معمولا با پیشنهادهایی که از طرف پزشک می‌شود از بین می‌رود.

17. انسداد روده

از علائم بیماری‌های گوارشی کودکان می‌توان به این نکته اشاره نمود که کودک شما یک دقیقه خوب به نظر می‌رسد و یک دقیقه بعد از درد به خود می‌پیچد. پاهایش را جمع کرده و درد شدیدی را تحمل می‌کند که معمولا همراه با گریه است. خصوصا اگر دچار استفراغ نیز بشود. در این حالت حتما با پزشک تماس بگیرید و اگر پزشک کودک در دسترس نبود او را به اورژانس منتقل کنید. این‌ها تماما نشانه‌هایی از انسداد روده در کودکان می‌باشد. می‌توان به عنوان خطری جدی برای کودک به حساب آورد که بابستی سریعا درمان گردد.

عوارض بیماری گوارشی

عوارض بیماری‌های گوارشی به‌نسبت نوع بیماری و شدت علائم، متفاوت است. کم آبی بدن، مشکلات رشد، عدم جذب مواد مغذی از دستگاه گوارش، پارگی‌های روده، مشکلات دفع و غیره از جمله عوارض این بیماری‌ها است.

روش‌های تشخیص بیماری گوارشی در کودکان

برای تشخیص بیماری گوارشی کودکان در ابتدا پزشک معالج باید آزمایش‌هایی را انجام دهد. آزمایش‌هایی مانند سی­تی­اسکن، سونوگرافی، بیوپسی، آزمایش خون، کولونوسکوپی، بیوپسی روده کوچک و رکتوم، قرار دادن لوله تغذیه به تشخیص بیماری‌های گوارشی مختلف کمک می‌کند.

نکات مهم برای والدین در نگهداری از بیماری گوارشی کودک

در بروز بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان باید مصرف غذاهای فراوری شده، چرب و سنگین را کاهش دهید و به‌جای آن از غذاهایی استفاده کنید که هضم ساده‌تری دارند. همچنین در زمان مصرف غذا، نباید از آب استفاده کنید. ترکیب غذا و مایعات، پروسه هضم غذا را سخت‌تر می‌کند.

کودکانی که دچار بیماری گوارشی کودکان هستند؛ نباید غذاهای بسته‌بندی شده مصرف کنند. چرا که هرگز این غذاها برای آن‌ها مناسب نیستند. دادن غذاهای حاوی چربی‌های ترانس یا آنتی‌اکسیدان به کودک، مجاز نیست و هضم غذا را با مشکل مواجه می‌کند. درواقع غذاهای طبیعی برای کودکانی که اختلال گوارشی دارند؛ بهترین انتخاب است.

پرخوری در کیس‌های بیماری گوارشی کودکان اکیدا ممنوع است. حجم غذایی که می‌خورند، بهتر است حساب شده و تحت نظر باشد. مصرف غذای کمتر برای داشتن گوارش بهتر، مفید است.پرخوری باعث می‌شود که توانایی بدن در جذب مواد مغذی، کاهش پیدا کند.

تغذیه بیماران گوارشی در کودکان

کودکانی که از بیماری‌ها و مشکلات گوارشی رنج می‌برند؛ لازم است که توجه بیشتری به تغذیه خود داشته باشند. رعایت موارد زیر در تغذیه این کودکان، می‌تواند مفید باشد:

شیر برای رشد کودکان لازم است؛ اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنید. مطالعات نشان می‌دهد که مصرف بیش از اندازه شیر در نوزادان و کودکان می‌تواند مشکلاتی در روند رشد کودک ایجاد کند. شیر مادر حجم کم و در وعده‌های بیشتر به کودک بدهید.

اگر کودک دچار اسهال شدید شده است؛ می‌توانید با غذاهای مفید به درمان او بپردازید. غذاهایی مانند برنج، مرغ، بره و ماکارونی برای کاهش علائم اسهال مفید است. مصرف آب‌میوه‌های طبیعی و میوه‌هایی مانند موز سبز را نادیده نگیرید. این موارد را روزانه یا چند بار در هفته در برنامه غذایی کودک بگنجاند. بهتر است مایعات و املاح بدن با سرم‌های خوراکی به کودک داده شود.

سخن آخر

بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان شامل انواع مختلفی از بیماری‌ها مانند التهاب روده، اسهال و یبوست شدید، سلیاک، بیماری‌های کبدی و غیره است. این بیماری‌ها در روند جذب مواد مغذی اختلالاتی، رشد کودک، اشتها کودک، سلامت بدن و غیره اختلالاتی ایجاد می‌کنند. بیمار‌ی‌های گوارشی در کودکان باید در ابتدا تشخیص داده شده و علت و زمینه بروز آن‌ها مشخص شود. سپس به نسبت بیماری درمان‌های موثر نیز انتخاب می‌شوند. معمولا برای درمان و بهبود بیماری‌های گوارشی، در درجه اول باید مصرف غذاها را حساب‌شده تر و کمتر کرده و غذا را در حجم کمتر و تعداد وعده‌های بیشتر مصرف کنید.

سوالات متداول

1. مهم‌ترین علائم بیماری گوارشی کودکان چیست؟

اسهال یا یبوست، استفراغ یا حالت تهوع، نفخ و گازهای معده‌ای، دردهای شکمی، اختلالات رشد و تغذیه و تغییرات رژیم غذایی و وزن کودک از مهم‌ترین نشانه‌های بروز بیماری گوارشی کودکان است.

2. تشخیص بیماری گوارشی کودکان چه مراحلی دارد؟

در ابتدا برای تشخیص این بیماری‌ها معاینات بالینی انجام می‌شود. سپس آزمایشات لازم در این زمینه، آزمون‌های تشخیص خاص و بررسی تاریخچه پزشکی خانواده دیگر مراحلی است که برای تشخیص نوع دقیق بیماری گوارشی در کودکان باید انجام می‌شود.

3. درمان بیماری گوارشی کودکان به‌چه‌صورت است؟

با تغییر در رژیم غذایی مصرف دارو و مکمل‌های دارویی، درمان عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و همچنین جراحی می‌توان مراحل درمانی را شروع کرد. انتخاب روش درمانی به نوع و شدت علائم بیماری گوارشی کودکان بستگی دارد.

4. التهاب روده در کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟

این بیماری می‌تواند در هر سنی کودک را درگیر کند؛ اما معمولا شیوع آن در نوزادی و دوران نوجوانی رایج است.