کودکان به دلایل مختلفی، از بیماریهای ساده گرفته تا عفونتهای سخت و پیچیده، ممکن است دچار تب شوند. مراقبت از کودک در هنگام تب، دستورالعمل خاص خود را داشته و باید تب در کودکان، کاملا جدی گرفته شده و بایدها و نبایدهای نگهداری از کودک تب دار در منزل، رعایت شوند. در برخی موارد تب نشانهای از وجود مشکل جدی در بدن کودک میتواند باشد. تب در کودکان معمولاً ناشی از عفونتها مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونتهای گلو و گلویی یا عفونتهای ادراری است.
تب در کودکان به این خاطر که نشانهای از بیماری است و میتواند عوارض خطرناکی داشته باشد، طبیعتا برای همه والدین نگرانکننده است و شاید به دنبال پرستار بچه باشند. هر کودکی در این دوره از زندگی خود تب را تجربه میکند و واکنش والدین در این خصوص برای کاهش تب و تشخیص بیماری اهمیت فراوانی دارد. در این مطلب به همه چیز در مورد نگهداری از کودک و نوزاد تبدار اشاره خواهیم کرد.
علت تب در نوزادان و کودکان
طبق اعلام متخصصان، عفونت رایجترین دلیل تب در نوزادان است. به طور کلی بیماریهای ویروسی و باکتریایی در بروز تب نقش دارند که مهمترین آنها عبارتند از سرماخوردگی، گاستروانتریت، التهاب مجاری هوایی، عفونتهای مجاری ادراری، خروسک و عفونتهای گوش.
در حالی که والدین زیادی تصور میکنند دندان در آوردن نوزاد عاملی برای تب کردن اوست، اما متخصصان آن را رد میکنند. ضمنا به تن کردن لباسهای گرم فراوان در هر ماهی از سال یا پتوی زیاد ممکن است حرارت بدن کودک را افزایش دهد. برخی واکسنها در دوران کودکی نیز تب را به وجود میآورند که زمان تب با توجه به نوع واکسیناسیون متفاوت خواهد بود. همچنین روزئولا در کودکان از علل اصلی تب در بچه ها و کودکان می باشد.
به نقل از سایت nhs:
دمای طبیعی در نوزادان و کودکان میتواند در کودکی با کودک دیگر متفاوت باشد.
تب کودکان دمای بالا 38 درجه سانتیگراد یا بیشتر است.
اگر کودک شما درجه حرارت بالا در بدن خود داشته باشد، ممکن است:
وقتی پشت یا قفسه سینه آنها را لمس میکنید، گرمتر از حد معمول احساس کنید.
احساس عرق کردن
همچنین ظاهر یا احساس بدی داشته باشید
تشنج داشته باشید که به آن تشنج تب نیز میگویند
از دماسنج دیجیتالی که میتوانید آن را از داروخانهها و سوپرمارکتها خریداری کنید، برای اندازه گیری دمای کودک خود استفاده کنید.
تب در کودکان زیر دو سال
تب در کودکان زیر دو سال و تب در سالمندان یکی از مسائلی است که برای والدین چالشهای خاصی را به همراه دارد. این چالشها به دلیل ناتوانی کودک در بیان حالتهای خود و والدین نیاز به نگرش دقیق به علائم تب هستند. در زیر به برخی از این چالشها اشاره خواهیم کرد:
- ناتوانی نوزاد در بیان علائم: کودکان زیر دو سال نمیتوانند به درستی علائم خود را بیان کنند. این امر میتواند به تشخیص دقیق تب و علت آن چالش برانگیز باشد.
- اضطراب و استرس والدین کودک: والدین نگرانیهای زیادی دارند زیرا نمیتوانند به سرعت و با اطمینان تب کودک را تشخیص دهند یا علت آنرا بیابند.
- مراجعات مکرر به پزشک: والدین ممکن است به علت عدم قطعیت، به طور مکرر به پزشک مراجعه کنند، که این میتواند هزینههای پزشکی را افزایش دهد.
- احتمال عفونتهای مختلف: در کودکان کوچکتر، عفونتهای ویروسی و باکتریایی بسیار رایج هستند. تشخیص تب به علت هر گونه عفونتی از دیگر مشکلات تشخیصی پیچیدهتری است.
- ترس از تبزدگی: برخی والدین ممکن است از افزایش دمای بدن کودک ترس کنند و تبزدگی را نادیده بگیرند، در حالی که تب ممکن است علامتی از یک مشکل جدی باشد.
در نهایت، تشخیص تب در کودکان زیر دو سال نیاز به دقت و توجه بسیار دارد و والدین باید همیشه با پزشک کودک مشورت کنند تا به درستی علت تب را تشخیص دهند و اقدامات مناسب را انجام دهند.
علت تب در کودکان 4 ساله
در سن ۴ سالگی، سیستم ایمنی بدن کودک هنوز در حال تکامل است و با ورود به محیطهایی مانند مهدکودک یا پیشدبستانی، در تماس بیشتری با میکروبها و ویروسهای جدید قرار میگیرد. در این سن، علل شایع تب عبارتاند از:
- عفونتهای ویروسی مثل آدنوویروس یا ویروس سینسیشیال تنفسی (RSV)
- عفونتهای گوش میانی یا گلو
- واکنشهای آلرژیک یا التهابی خفیف
- واکنش به واکسیناسیون (مثلاً واکسن سهگانه یا سرخک)
توجه داشته باشید که اضطراب، کمخوابی یا حتی کمآبی بدن میتوانند دمای بدن را بهطور موقت بالا ببرند. اگر تب کودک بدون علامت خاصی بیش از سه روز ادامه یافت، حتماً باید پزشک علت زمینهای را بررسی کند.
علائم همراه تب در کودکان
تب در کودکان مانند تب مخملک میتواند علائم متفاوتی نسبت به بزرگسالان داشته باشد. به طور کلی نشان دادن دمای بالاتر از 37.5 درجه در کودکان تب است. البته قبل از بررسی دما، از روی برخی علائم نیز میتوان متوجه تب شد.
- کودک در زمان تب ممکن است احساس خوبی نداشته و اگر به بدن او دست بزنید، به راحتی متوجه داغی خواهید شد.
- همچنین او شاید مدام گریه و بدخلقی کند و بهانهگیر باشد.
- اگر کودک بیشتر از حد معمول میخوابد، نشانه دیگری از تب است.
- لرزش و احساس درد را هم نباید نادیده گرفت.
- کودک در این شرایط از خوردن و نوشیدن خودداری کرده و حالت تهوع دارد.
از بین این علائم، داغی بدن بیش از همه مشخص بوده و تقریبا جزء نشانههای ثابت تب کردن کودک است. توجه به نشانههای تب در کودکان بسیار مهم است. درصورتی که تب با سایر علائم نگران کننده همراه باشد یا به مدت طولانی ادامه داشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود و درمان مناسب انجام شود.
تب در کودکان چند درجه است؟
تب در کودکان زمانی در نظر گرفته میشود که دمای بدن بالاتر از حد طبیعی باشد. دمای معمول بدن کودک بین ۳۶ تا ۳۷٫۴ درجه سانتیگراد است، اما بسته به ساعت روز و فعالیت بدنی، کمی تغییر میکند.
به طور کلی:
- ۳۷٫۵ تا ۳۸ درجه: تب خفیف
- ۳۸ تا ۳۹ درجه: تب متوسط
- بالاتر از ۳۹ درجه: تب بالا یا شدید
نکته جالب این است که دمای بدن در عصرها معمولاً کمی بیشتر از صبحهاست و همین ممکن است والدین را دچار اشتباه کند. همیشه بهتر است تب کودک را در دو نوبت مختلف (صبح و عصر) اندازهگیری کنید تا درک دقیقتری از وضعیت داشته باشید.
تب 37.5 در کودکان نشانه چیست؟
خود دمای 37.5 درجه احتمالا نتواند دلیل محکمی برای وجود تب در نوزادان باشد. تب اغلب زمانی تشخیص داده میشود که دمای بدن به حدود 38 درجه رسیده باشد. اگر دمای بدن کودک 37.5 است و علائم گفته شده مانند تحریکپذیری، خوابآلودگی غیرعادی، سرفه یا مشکل در تنفس ندارد، احتمالا نیازی هم به نگرانی نخواهد بود.
در واقع اگر دمای بدن کودک 37.5 درجه باشد، باید حتما علائم دیگر را مورد بررسی قرار دهید. تمام نکات و علائم ذکر شده، شما را در تشخیص درست راهنمایی خواهند کرد. سپس، اندازهگیری مجدد تب با دماسنج یا تبسنج به شما کمک میکند. در نهایت باید اطمینان حاصل کنید که کودک در محیطی خنک و راحت قرار داشته و لباسهای سبک و مناسبی پوشیده است. اگر کودک علائم دیگری داشت، لازم است حتما با یک پزشک متخصص در تماس باشید تا علت و نوع بیماری را جویا شوید.
تب شبانه کودک نشانه چیست؟
به طور معمول عفونتهای ویروسی چون سرماخوردگی،آنفولانزا یا بیماری سل باعث بروز تب شبانه در کودکان میشوند. بسیاری اوقات مشاهده میشود که کودک در طول روز حال بهتری دارد، اما با تاریک شدن هوا، تب شبانه بروز کرده و کودک شروع به بیقراری میکند؛ علاوه بر این، کودک ممکن است دچار خستگی، بیخوابی و افزایش تعریق شود. در چنین مواردی با پایین آوردن تب و درمان بیماری ویروسی، مشکل به کلی برطرف خواهد شد. به علاوه باید دقت داشته باشید که روی کودک پتوی گرم و ضخیم نکشیده و هوای اتاق خواب او را خنک نگه دارید.
تشخیص دقیق علت تب شبانه کودک نیازمند مشاوره و بررسی پزشکی است. درمان این وضعیت بستگی به علت اساسی دارد و ممکن است شامل داروها یا تدابیر خاصی باشد. بنابراین، اگر کودک شما دچار تب شبانه شده است، بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا علت این مشکل تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام شود.
علت تب در کودکان بدون علائم سرماخوردگی
گاهی کودک تب دارد ولی نه سرفهای، نه آبریزش بینی و نه گلودردی در کار است. در چنین مواردی، معمولاً باید به دنبال علتهای پنهانتر بود. این علل میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- عفونتهای ادراری که در کودکان خردسال شایع است.
- التهاب مفاصل یا بافتها در اثر پاسخ ایمنی بدن.
- تب پس از واکسیناسیون که بدون سایر علائم رخ میدهد.
- تب ناشی از کمآبی یا گرمازدگی مخصوصاً در روزهای گرم.
گاهی هم تب بدون علامت ظاهری، اولین نشانه بیماریهایی است که چند روز بعد خود را با علائم دیگر نشان میدهند. بنابراین اگر کودک شما تب دارد ولی علامتی از سرماخوردگی ندارد، بررسی ادرار، گلو و گوش توسط پزشک میتواند کمککننده باشد.
علت تب ایدیوپاتیک در کودکان
بعضی مواقع بدون آن که ویروس یا باکتری خاصی عامل تب در کودک باشد، شاهد تب کردن او هستیم که البته این نوع تب، معمولا با شدت کمی همراه است. به طور مثال گاهی پوشاندن لباس زیاد و گرم به کودک، باعث بالا رفتن دمای بدن او میشود. گاهی اوقات تب در کودکان ناشی از عفونتهای ویروسی یا باکتریایی معمولی نیست و به عواملی ناشناخته برمیگردد. این پدیده به نام “تب بی دلیل” یا “تب ایدیوپاتیک” شناخته میشود. همینطور مشاهده شده که برخی از کودکان موقع دندان درآوردن، میزان کمی از تب را تجربه میکنند. به جز این موارد کم آبی یا گرمازدگی میتواند عامل بروز تب در کودکان باشد. تب بی دلیل معمولاً به طور خودبخود از بین میرود و نیاز به درمان خاصی ندارد.
با این حال، اگر تب در کودک شما به مدت طولانی ادامه داشته و با علائم دیگری همراه باشد، مثل تغییر در رفتار یا افزایش تعداد ضربان قلب، حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا علت واقعی تب را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند.
علت قطع و وصل شدن تب در کودکان
تب در برخی کودکان بهصورت متناوب یا «قطع و وصلشونده» دیده میشود، یعنی کودک چند ساعت یا حتی یک روز تب دارد، بعد بهبود پیدا میکند و دوباره تب بازمیگردد. این الگو معمولاً نشانهای از فعالیت سیستم ایمنی بدن در برابر عفونتهای ویروسی است. در بعضی موارد خاص، تبهای متناوب میتواند ناشی از:
- عفونتهای باکتریایی مزمن مانند عفونت گوش یا سینوزیت پنهان،
- یا حتی واکنشهای التهابی بدن در بیماریهایی مثل تب مدیترانهای فامیلی باشد.
اگر تب کودک به صورت متناوب برای بیش از یک هفته ادامه پیدا کند، لازم است با انجام آزمایش خون و ادرار علت آن مشخص شود.
علت قطع نشدن تب در کودکان
گاهیاوقات ممکن است که با وجود مراقبتهای صحیح از کودک برای پایین آوردن تب، همچنان تب ادامه داشته و حتی افزایش پیدا کند. علل متعددی میتواند به طولانی شدن تب در کودکان منجر شود. این علل شامل عفونتهای مزمن مانند عفونتهای ادراری یا تنفسی، مننژیت، ذات الریه یا عفونتهای شدید خونی هستند؛ بنابراین، اگر تب در کودک شما به طور مداوم ادامه دارد، حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین، نباید از مصرف داروهای ضد تب بدون مشورت پزشک استفاده کنید، زیرا این میتواند علائم اصلی مشکل را مخفی کرده و تشخیص دقیق را دشوارتر کند.
تب بیش از 5 روز در کودکان
اگر تب کودک بیش از پنج روز طول بکشد، این میتواند نشانهای از بیماریهای عمیقتر یا التهابی باشد. از جمله علل مهم تب طولانی مدت میتوان به این موارد اشاره کرد:
- عفونتهای مزمن مثل ذات الریه یا عفونت ادراری درماننشده
- بیماریهای التهابی مثل کاساواکی (Kawasaki)
- تب ناشی از مصرف برخی داروها
- مشکلات خودایمنی نادر
در چنین شرایطی نباید منتظر بهبود خودبهخود بود. پزشک معمولاً برای کودک آزمایش خون، ادرار و گاهی عکس قفسه سینه تجویز میکند تا علت دقیق مشخص شود.
تشنج ناشی از تب طولانی
در صورتی که تب کودک به موقع درمان نشده و افزایش پیدا کند، ریسک تشنج بالا خواهد رفت. به خاطر داشته باشید که اگر تشنج کودک بیشتر از 15 دقیقه طول کشیده یا در طول یک شبانه روز چند بار تکرار شود، به احتمال زیاد اختلال در متابولیسم مغز رخ داده و عوارض همیشگی خواهد داشت. از این روی اهمیت بسیار زیادی دارد که نسبت به وضعیت تب کودک حساس بوده و مراقبت از کودک در هنگام تب، جدی گرفته شود. در صورت وقوع تشنج ناشی از تب در کودکان و نوزادان، مهم است که والدین به آرامی و بدون هرگونه جلب توجه غیرضروری عمل کرده و کودک را در محیطی ایمن قرار دهند. همچنین، اگر تشنج بیش از چند دقیقه ادامه داشت یا به تکرار رخ داد، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود و درمان مناسب انجام شود.
در هنگام تب نوزاد چه کنیم؟
در زمان بروز تب در نوزادان باید اقدامات مشخصی را برای کاهش تب و بهبود وضعیت او انجام داد. متاسفانه برخی از والدین، کودک را به حال خود رها کرده و تصور میکنند خود به خود شرایط و حال نوزاد بهتر میشود. این در حالیست که تب نشانهای از یک بیماری مهم است و باید در تشخیص و رفع آن کوشا باشید.
1. دمای بدن نوزاد را اندازه بگیرید
از یک دماسنج استفاده کرده و ترجیحا دمای مقعدی را به دلیل دقت فراوان اندازه بگیرید. تب نوزادان معمولا 38 درجه سانتیگراد به بالا است.
2. لباس سبک تن نوزاد کنید
پوشیدن لباسهای سنگین احتمالا دمای بدن نوزاد را افزایش میدهد. بنابراین، نوزاد را با لباسهای سبک و راحت پوشانده تا گرمای اضافی از بدن او خارج گردد. خیلی از والدین تصور میکنند در هر فصلی حتی فصول گرم باید از لباسهای گرم برای نوزادان استفاده کنند که این درست نیست.
3. مایعات کافی به کودک بدهید
اگر نوزادی در منزل دارید، اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی شیر خشک یا شیر مادر میخورد تا از کمآبی بدن او جلوگیری کرده باشید. تب میتواند آب بدن را تا حد زیادی کاهش دهد. در صورتی که کودک از مایعاتی مانند آب تحت نظر پزشک استفاده میکند، باید مقدار آن در هر روز به اندازه کافی باشد. همچنبن برای بهبود ابن وضعیت می توانید از غذاهای مفید برای سرماخوردگی نیز استفاده کنید.
4. محیط را خنک نگه دارید
خنک نگه داشتن محیط یکی از راههای کاهش تب در کودکان است که حتما باید انجام دهید. دمای اتاق در این شرایط باید حدود 20 تا 22 درجه سانتیگراد باشد. برای این منظور میتوان از یک پنکه یا تهویه هوا استفاده کرد، اما کودک را مستقیم جلوی باد پنکه قرار ندهید.
حتی با مشورت پزشک و در صورت لزوم میتوان از تببرها استفاده کرد. داروهای کاهشدهنده تب همچون استامینوفن مخصوص نوزادان و کودکان در درمان موثر هستند؛ البته به شرطی که دوز مناسب آن را طبق نظر پزشک رعایت کرده و از استفاده از دارو به صورت سرخود خودداری کرده باشید.
نحوه مراقبت ازکودک تب دار در منزل
اگر تب در نوزادان بالا است، بد نیست از یک حوله مرطوب و ولرم برای پاک کردن بدنشان استفاده کنید. هرگز سر وقت آب سرد نروید؛ زیرا موجب لرزش بدن شده و احتمالا تب را افزایش دهد. اگر نوزاد شما کمتر از 3 ماه سن داشته و دچار تب شده است، فورا باید با پزشک تماس بگیرید. روشهای درمانی سرخود معمولا در این سن جوابگو نیستند.
همچنین برای نگهداری و مراقبت از کودک در هنگام تب، باید پیش از هر چیزی دمای اتاق را پایین نگه داشته و از گرم کردن محیط خودداری کرد. به علاوه، لباسهای نازک و نخی به تن کودک کرده و مطمئن باشید که پاها و سر بدون پوشش باشند. این مورد به پایین آوردن دمای بدن کودک کمک زیادی میکند.
به جز آن استفاده از کمپرس آب سرد روی پاها و بازوها و مصرف استامینوفن به عنوان یک داروی تب بر در زمان تشدید تب، کارآمد خواهد بود. به خاطر داشته باشید که نباید حوله خیس را روی پیشانی کودک بگذارید. این به تحریک سینوسها و بروز مشکلات دیگر منجر میشود. همچنین، کودک را برای استراحت بیشتر به تخت ببرید و از تماس با دیگر کودکان خودداری کنید تا انتقال عفونت جلوگیری شود. به کودک غذاهای سبک و ساده داده و از مصرف غذاهای سنگین و سرد خودداری کنید.
پایین آوردن تب کودک سریع
برای مواقعی که تب کودک ناگهانی بالا رفته و نیاز به اقدام فوری دارید، چند روش مؤثر و بیخطر وجود دارد:
- استفاده از تببر مناسب (مثل استامینوفن یا ایبوپروفن طبق تجویز پزشک)
- استحمام کوتاه با آب ولرم و نه سرد، چون آب سرد باعث انقباض پوست و حفظ گرما در بدن میشود.
- رطوبت دادن به بدن کودک با حوله نمدار ولرم روی بازوها و پاها.
- افزایش مصرف مایعات خنک مثل آب، دوغ رقیق یا سوپ سبک.
- پوشاندن لباس نخی و سبک و خنک نگه داشتن اتاق در دمای ۲۰ تا ۲۲ درجه.
باید مراقب باشید کودک بیش از اندازه عرق نکند یا دچار لرز نشود، چون هر دو حالت میتوانند دمای بدن را دوباره بالا ببرند.
درمان خانگی تب کودکان
فراهم کردن اتاقی برای بیمار کودک با دمای مناسب و نسبتا خنک ضرورت دارد. البته اتاق نباید بیش از اندازه خنک باشد، زیرا اثر معکوس روی بیماری خواهد گذاشت. به یاد داشته باشید مایعات دشمن تب هستند و آب از دست رفته را تا حد زیادی باز میگردانند. اگر کودک علائمی نظیر بیقراری شدید، تغییر رنگ پوست مانند کبودی، خوابآلودگی غیرعادی و مشکلات تنفسی را تجربه میکند، وقت مراجعه به پزشک رسیده است. والدین زیادی میخواهند بدانند دقیقا چه زمانی باید نزد پزشک بروند.
برای درمان تب و لرز کودکان در خانه، روشهای متعددی وجود دارد. البته همه اینها بستگی به وضعیت تب و علت آن دارد. در صورتی که تب کودک بسیار شدید بوده و با روشهای خانگی کنترل نشود، حتما کودک را به پزشک برسانید. برای پرستاری از کودک در هنگام تب، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- دمای اتاق را پایین نگه دارید.
- لباسهای نازک برای کودک بپوشید.
- جوراب را از پاهای کودک دربیاورید.
- او را در یک محیط آرام و بیصدا در حالت استراحت قرار دهید.
- از محبت و نوازش کودک غافل نشوید.
- از کمپرس آب سرد روی دست و پاها استفاده کنید.
- به کودک مایعات بیشتری بدهید.
- در صورت نیاز از قطره یا شیاف استامینوفن (مطابق تجویز پزشک) برای کاهش تب کمک بگیرید.
پایین آوردن تب کودکان با گلاب
گلاب در طب سنتی ایران بهعنوان یکی از مواد خنککننده و آرامبخش شناخته میشود. هرچند شواهد علمی کافی برای جایگزینی آن با داروهای تب بُر وجود ندارد، اما میتواند بهعنوان درمان کمکی در کودکان بزرگتر مورد استفاده قرار گیرد. البته در نوزادان زیر یک سال بهتر است از این روش بدون مشورت پزشک اصلا استفاده نشود.
روش استفاده صحیح:
- یک پارچه نرم و تمیز را با گلاب و کمی آب ولرم مرطوب کرده و بهآرامی روی دست و پا یا گردن کودک بکشید.
- بوی ملایم گلاب باعث آرامش عصبی و کاهش بیقراری کودک میشود.
- از تماس مستقیم گلاب با چشم یا دهان کودک خودداری کنید.
جمعبندی
همانطور که در این مطلب از زندگی برتر گفته شد، همه نوزادان و کودکان تب را تجربه میکنند و وظیفه والدین تحت این شرایط، نگهداری و کاهش دمای بدن او است. شما باید به دنبال راحتی کودک بوده و در صورت مشاهده علائم نیز حتما او را نزد پزشک ببرید. فراموش نکنید تامین آب بدن از مهمترین راهها برای کاهش تب در نوزادان است. کم آب شدن بدن میتواند تاثیر منفی فراوانی روی عملکرد بخشهای مهم بدن از جمله مغز داشته باشد. در این مقاله نیز به علت تب و شیوه برخورد در زمان تب کودکان اشاره شد که امیدواریم از راهکارها استفاده کنید.
سوالات متداول
