انحراف شست پا : علل ، علائم و راه های درمان آن

انحراف شست پا، که به آن «هالوکس والگوس» نیز گفته می‌شود، یکی از اختلالات شایع در ساختار پا است که می‌تواند به تغییر شکل و درد در ناحیه پا منجر شود. این مشکل به ویژه در افرادی که نیاز به فعالیت‌های طولانی مدت یا ایستادن‌های مکرر دارند، از جمله پرستار بیمار، می‌تواند چالش‌های بیشتری ایجاد کند.

پرستاران به دلیل مسئولیت‌های سنگین و ساعات طولانی کار، ممکن است بیشتر در معرض خطر این عارضه قرار بگیرند. بنابراین، شناخت علائم، روش‌های تشخیص و درمان‌های موثر برای این بیماری از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله به بررسی دقیق انحراف شست پا، روش‌های مختلف تشخیص و درمان‌های ممکن برای بهبود این وضعیت خواهیم پرداخت.

انحراف شست پا یا هالوکس والگوس چیست؟

هالوکس والگوس، یا همان شست پای کج، به عنوان یک عارضه شایع در مفصل شست پا، تأثیرات جدی بر سلامت و کیفیت زندگی فرد می‌گذارد. این بیماری باعث انحراف تدریجی شست پا به سمت انگشتان دیگر و ایجاد برآمدگی استخوانی در قاعده شست پا می‌شود که به آن بونیون نیز گفته می‌شود.

عوارض هالوکس والگوس

در این بخش، به بررسی عوارض مختلف هالوکس والگوس و تأثیر آن بر زندگی فرد خواهیم پرداخت:

1- درد مزمن و ناتوان‌کننده

درد مزمن یکی از اصلی‌ترین عوارض هالوکس والگوس است. این درد به تدریج افزایش یافته و ممکن است در حین فعالیت‌های روزمره تشدید شود. با پیشرفت بیماری، درد می‌تواند به سایر قسمت‌های پا و حتی مچ پا گسترش یابد. این درد مزمن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت خواب، توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و حتی وضعیت روحی فرد بگذارد.

2- التهاب و تورم مزمن

التهاب و تورم مفصل شست پا از دیگر عوارض شایع هالوکس والگوس است. این التهاب به دلیل اصطکاک استخوان‌های مفصل و تحریک بافت‌های اطراف ایجاد می‌شود. علائم التهاب شامل قرمزی، گرمی و حساسیت در ناحیه آسیب‌دیده است. تورم مزمن نیز می‌تواند منجر به محدودیت دامنه حرکتی مفصل و مشکلاتی در پوشیدن کفش شود.

3- تغییر شکل پا و اختلال در راه رفتن

هالوکس والگوس باعث تغییر شکل قابل توجهی در ظاهر پا می‌شود. برآمدگی استخوانی در قاعده شست پا، انحراف انگشت شست به سمت انگشتان دیگر و پینه بستن پوست اطراف مفصل از جمله این تغییرات هستند. این تغییرات ظاهری می‌توانند باعث اختلال در راه رفتن و ایجاد ناهنجاری‌های گام برداری شوند. در نتیجه، فرد ممکن است احساس خستگی زودرس، درد در سایر مفاصل بدن و مشکلات تعادلی را تجربه کند.

4- محدودیت حرکتی و کاهش عملکرد

با پیشرفت هالوکس والگوس، محدودیت حرکتی مفصل شست پا به تدریج افزایش می‌یابد. این محدودیت می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، دویدن، ایستادن طولانی مدت و حتی پوشیدن کفش را دشوار کند. در نتیجه، فرد ممکن است از انجام بسیاری از فعالیت‌های مورد علاقه خود محروم شود و احساس ناتوانی کند.

5- مشکلات پوستی

پوست اطراف مفصل شست پا در افراد مبتلا به هالوکس والگوس معمولاً دچار تحریک و فرسودگی می‌شود. برآمدگی استخوانی و اصطکاک کفش با پوست می‌توانند باعث ایجاد پینه، میخچه، قرمزی و حتی زخم‌های باز شوند. این مشکلات پوستی علاوه بر ایجاد درد و ناراحتی، می‌توانند زمینه‌ساز عفونت نیز باشند.

6- مشکلات در انتخاب کفش

یکی دیگر از عوارض آزاردهنده هالوکس والگوس، مشکل در انتخاب کفش مناسب است. تغییر شکل پا و برآمدگی استخوانی باعث می‌شود که پیدا کردن کفشی که هم راحت باشد و هم ظاهر مناسبی داشته باشد، بسیار دشوار شود. بسیاری از افراد مبتلا به هالوکس والگوس مجبور به استفاده از کفش‌های مخصوص و طبی هستند که ممکن است از نظر ظاهری جذاب نباشند.

7- تأثیر بر کیفیت زندگی

هالوکس والگوس نه تنها بر سلامت فیزیکی، بلکه بر سلامت روان فرد نیز تأثیر می‌گذارد. درد مزمن، محدودیت حرکتی، مشکلات ظاهری و تغییر سبک زندگی ناشی از این عارضه می‌توانند باعث ایجاد اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس شوند. در نتیجه، فرد ممکن است از نظر اجتماعی منزوی شده و کیفیت کلی زندگی خود را کاهش دهد.

آیا هالوکس والگوس درمان دارد؟

هالوکس والگوس، مشکلی فراتر از یک برآمدگی است. این عارضه که باعث انحراف شست پا و ایجاد برآمدگی استخوانی می‌شود، می‌تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. جراحی هالوکس والگوس می‌تواند به عنوان راهی قطعی برای درمان این مشکل مطرح شود، به ویژه زمانی که درمان‌های غیرجراحی نتوانند به اندازه کافی مؤثر باشند.

اگرچه روش‌های درمانی غیرجراحی مانند استفاده از کفش‌های طبی، پدهای مخصوص، فیزیوتراپی و داروهای ضدالتهاب می‌توانند به کاهش درد و التهاب ناشی از هالوکس والگوس کمک کنند، اما این روش‌ها قادر به اصلاح تغییر شکل استخوانی ایجاد شده نیستند. در مواردی که درد شدید باشد، فعالیت‌های روزمره را مختل کند و یا ظاهر پا به شدت تغییر کرده باشد، جراحی تنها راه حل قطعی برای درمان هالوکس والگوس است.

جراحی هالوکس والگوس یک روش دقیق و تخصصی است که توسط جراح ارتوپد انجام می‌شود. در طی این عمل، جراح با ایجاد یک برش کوچک در ناحیه مفصل شست پا، استخوان‌های تغییر شکل یافته را اصلاح کرده و مفصل را در موقعیت صحیح خود قرار می‌دهد. همچنین ممکن است تاندون‌ها و رباط‌های اطراف مفصل نیز ترمیم شوند.

به نقل از وبسایت Physiopedia:

هالوکس والگوس یکی از شایع‌ترین بیماری های ناهنجاری پا است که با انحراف جانبی انگشت بزرگ پا از محور میانی بدن مشخص می‌شود. درمان آن می‌تواند با ورزش کردن و یا جراحی باشد، اما هیچ روشی حتی جراحی هم به‌طور کامل همه ناهنجاری‌های مرتبط را اصلاح نمی‌کند. این مشکل می‌تواند به دلایل ژنتیکی، عوامل آناتومیکی و بیومکانیکی، و پوشیدن کفش‌های تنگ ایجاد شود. عوامل مهمی، از جمله استخوان‌ها، مفاصل، و رباط‌ها، نقش مهمی در پایداری و حرکت طبیعی پا دارند و در صورت آسیب دیدن می‌توانند به تغییر شکل پا منجر شوند.

درمان شست پای کج در منزل

هالوکس والگوس یا شست پای کج می‌تواند با تمرینات هدفمند ورزشی بهبود یابد. تمرینات ورزشی می‌توانند به عنوان روشی موثر و غیرجراحی برای مدیریت این عارضه شناخته شوند. این تمرینات به تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود تعادل کمک می‌کنند و می‌توانند به کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت  بیماری کمک کنند. حتی اگر سالمند باشید با ورزش مخصوص سالمندان هم میتوانید به بهبود این مشکل در خانه اقدام کیند.

تمرینات کششی و تقویتی

• کششی انگشتان

در حالی که نشسته‌اید، پاهای خود را دراز کنید و با استفاده از دست‌ها، شست پا را به آرامی به سمت خود بکشید. این کشش را برای 15-30 ثانیه نگه دارید و این حرکت را 3 بار تکرار کنید. این تمرین به افزایش انعطاف‌پذیری شست پا و کاهش فشار بر روی مفصل کمک می‌کند.

• تمرین تقویتی با توپ

در حالی که نشسته‌اید، یک توپ کوچک را با انگشتان پا گرفته و فشار دهید. سپس توپ را به آرامی رها کنید. این تمرین را برای 10-15 دقیقه، 2-3 بار در روز انجام دهید. این تمرین به تقویت عضلات پا و بهبود قدرت و کنترل شست پا کمک می‌کند.

• تمرینات با حوله

یک حوله را در زیر پای خود قرار دهید و با انگشتان پا، حوله را به سمت خود بکشید. این تمرین را برای 5-10 دقیقه، 2 بار در روز انجام دهید. این تمرین به تقویت عضلات کوچک پا و بهبود کنترل شست پا کمک می‌کند.

• تمرینات انگشتان پا در حالت ایستاده

در حالت ایستاده، به آرامی شست پا را به سمت داخل و سپس به سمت بیرون بچرخانید. این تمرین را برای 2-3 دقیقه، 2 بار در روز انجام دهید. این تمرین به بهبود تحرک مفصل شست پا و کاهش تنش‌های عضلانی کمک می‌کند.

استفاده از ابزارهای حمایتی

• پدهای شست پا

پدهای مخصوص برای شست پا را در ناحیه برآمدگی قرار دهید. این پدها به کاهش فشار و اصطکاک در ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کنند و درد را کاهش می‌دهند.

• کفی‌های طبی

کفی‌های طبی را در کفش‌های خود قرار دهید. این کفی‌ها به توزیع یکنواخت وزن بدن کمک کرده و فشار را از ناحیه آسیب‌دیده کاهش می‌دهند.

• پدهای بین انگشتی

پدهای مخصوص را بین شست پا و انگشتان دیگر قرار دهید. این پدها به اصلاح موقعیت شست پا و کاهش فشار در ناحیه برآمدگی کمک می‌کنند.

علت شست پای کج

همان طور که گفتیم این عارضه نه تنها ظاهر پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند منجر به درد، التهاب و محدودیت در حرکت شود. اکنون زمان آن است که به بررسی علت‌ها و عواملی که می‌توانند منجر به شست پای کج شوند، می‌پردازیم.

• نقش وراثت در انحراف شست پا

یکی از مهم‌ترین عوامل مستعدکننده انحراف شست پا، سابقه خانوادگی است. تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که در خانواده‌شان سابقه هالوکس والگوس وجود دارد، احتمال بیشتری برای ابتلا به این اختلال دارند. ژن‌ها می‌توانند بر ساختار استخوان‌ها، رباط‌ها و تاندون‌های پا تأثیر بگذارند و فرد را مستعد ابتلا به شست پای کج کنند.

• کفش نامناسب

انتخاب کفش نامناسب، به‌ویژه کفش‌های تنگ و پاشنه‌بلند، یکی از عوامل اصلی ایجاد و تشدید هالوکس والگوس است. این نوع کفش‌ها فشار زیادی به قسمت جلوی پا وارد کرده و باعث می‌شوند که انگشت شست به سمت انگشتان دیگر رانده شود. همچنین، کفش‌های پاشنه‌بلند تعادل بدن را بر هم زده و وزن بدن را به قسمت جلوی پا منتقل می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به تشدید انحراف شست پا شود.

• صافی کف پا

صافی کف پا باعث می‌شود که توزیع وزن بدن به طور نادرست روی پاها انجام شود و فشار بیشتری به قسمت جلوی پا وارد شود.

• چاقی

اضافه وزن باعث افزایش فشار روی مفاصل پا می‌شود و می‌تواند منجر به تشدید هالوکس والگوس شود.

• آسیب‌های قبلی پا

آسیب‌های قبلی پا، مانند شکستگی یا پیچ خوردگی، می‌توانند باعث ایجاد ناپایداری در مفاصل پا شده و احتمال انحراف شست پا را افزایش دهند.

• بیماری‌های مفصلی

برخی بیماری‌های مفصلی، مانند آرتروز، می‌توانند باعث تخریب مفصل شست پا شده و منجر به انحراف آن شوند.

• فعالیت‌های ورزشی

برخی فعالیت‌های ورزشی، مانند باله و فوتبال، که فشار زیادی به پا وارد می‌کنند، می‌توانند خطر ابتلا به هالوکس والگوس را افزایش دهند. ورزش هایی مانند ایروبیک میتوانند جایگزین خوبی برای این ورزش های سنگین باشند.

عمل هالوکس والگوس

اگر درمان‌های غیرجراحی مانند استفاده از کفش‌های طبی، پدهای مخصوص، و فیزیوتراپی نتوانند درد و ناراحتی شما را تسکین دهند یا به اندازه‌ی کافی انحراف را اصلاح کنند، ممکن است جراحی به عنوان گزینه درمانی مطرح شود.

هدف اصلی جراحی هالوکس والگوس، بازگرداندن انگشت شست به موقعیت آناتومیکی صحیح و برطرف کردن برجستگی استخوانی است. در این عمل، استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها و اعصاب به محل اصلی خود بازگردانده می‌شوند تا مفصل پایدارتر شود و درد کاهش یابد.

روش‌های جراحی هالوکس والگوس بسیار متنوع هستند و انتخاب روش مناسب به عوامل مختلفی از جمله شدت انحراف، سن بیمار، سطح فعالیت و سلامت کلی فرد بستگی دارد. در گذشته، جراحی‌های انحراف شست پا معمولاً شامل برش‌های بزرگ و دستکاری قابل توجه استخوان‌ها بود که به دوره نقاهت طولانی‌مدت و درد قابل توجهی منجر می‌شد.

با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های جدید و کم‌تهاجمی برای درمان هالوکس والگوس ابداع شده‌اند. در این روش‌ها، برش‌های جراحی کوچک‌تر هستند و از ابزارهای ظریف‌تری برای دستکاری استخوان‌ها استفاده می‌شود. این امر باعث کاهش درد، تورم و خونریزی بعد از عمل شده و دوره نقاهت را کوتاه‌تر می‌کند.

راه رفتن بعد از عمل هالوکس والگوس

پس از عمل، پای شما با بانداژ یا گچ محافظت می‌شود. این پوشش، از پای شما در برابر ضربه و فشار محافظت کرده و به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند. در این مرحله، استراحت و بالا نگه داشتن پا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بالا نگه داشتن پا، به کاهش تورم و تسکین درد کمک شایانی می‌کند.

در طی هفته‌های اولیه، ممکن است پانسمان‌ها تعویض شده و بخیه‌ها برداشته شوند. در این دوره، پزشک کفش‌های مخصوصی را برای شما تجویز می‌کند. این کفش‌ها، به دلیل طراحی خاص خود، از انگشت شست پا محافظت کرده و به شما امکان راه رفتن با حداقل فشار را می‌دهند.

در طول چند ماه اول، تورم و درد به تدریج کاهش می‌یابد. با این حال، برای تسریع روند بهبودی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره، انجام تمرینات فیزیوتراپی تحت نظر متخصص بسیار مهم است. فیزیوتراپی، به تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش دامنه حرکتی و بهبود تعادل کمک می‌کند.

به طور معمول، روند بهبودی کامل بین 6 تا 12 ماه طول می‌کشد. در این مدت، انعطاف‌پذیری و تحرک پای شما به تدریج بهبود می‌یابد و شما می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.

مراقبت بعد از عمل هالوکس والگوس

پس از عمل جراحی هالوکس والگوس، بافت‌های نرم و استخوان‌های پا به زمان نیاز دارند تا به طور کامل ترمیم شوند. رعایت دقیق مراقبت‌های پس از عمل، به کاهش درد، تورم و خطر عفونت کمک کرده و به شما امکان می‌دهد تا سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.

• بی‌حرکتی و حمایت از پا

به منظور محافظت از محل عمل و تسهیل روند بهبودی، پزشک برای پای شما گچ یا آتل تجویز می‌کند. در برخی موارد، ممکن است از کفش طبی استفاده شود.

• کنترل درد

درد پس از عمل طبیعی است. پزشک داروهای مسکن مناسب را برای کنترل درد تجویز می‌کند.

• مراقبت از زخم

از اهمیت بالایی برخوردار است که زخم عمل را تمیز و خشک نگه دارید. پزشک به شما آموزش می‌دهد که چگونه از پانسمان استفاده کنید و آن را تعویض کنید.

• بالا نگه داشتن پا

برای کاهش تورم، سعی کنید پای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.

• استفاده از یخ

استفاده از کمپرس یخ به کاهش درد و تورم کمک می‌کند.

• اجتناب از فعالیت‌های سنگین

به مدت چند هفته از انجام فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های پر برخورد خودداری کنید.

در پایان

در پایان، باید به یاد داشته باشید که روند بهبودی از جراحی هالوکس والگوس نیازمند صبر و مراقبت‌های ویژه است. رعایت نکات مراقبتی و پیروی از توصیه‌های پزشک می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کرده و خطر بروز عوارضی نظیر بیماری سپسیس را کاهش دهد.

سوالات متداول

1- آیا پس از جراحی هالوکس والگوس، بازگشت به فعالیت‌های روزمره سریعاً امکان‌پذیر است؟

بله، با استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی و رعایت دقیق مراقبت‌های بعد از عمل، شما می‌توانید به تدریج و با مشورت پزشک به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید. با این حال، روند بهبودی کامل ممکن است بین 6 تا 12 ماه طول بکشد.

2- چه نوع کفش‌هایی برای افرادی که جراحی هالوکس والگوس انجام داده‌اند، مناسب است؟

کفش‌های راحت و با کیفیت که دارای فضای کافی برای انگشتان پا هستند، بهترین گزینه برای افرادی که جراحی هالوکس والگوس انجام داده‌اند. این کفش‌ها باید به گونه‌ای طراحی شده باشند که فشار کمتری به مفاصل پا وارد کنند.

3- چه عوارضی ممکن است بعد از جراحی هالوکس والگوس به وجود آید؟

عوارض ممکن شامل درد، تورم، عفونت و احتمال نادرست جوش خوردن استخوان‌ها است. پیروی دقیق از توصیه‌های پزشکی و مراقبت‌های صحیح می‌تواند به کاهش این عوارض کمک کند و خطر بیماری‌های جدی مانند سپسیس را کاهش دهد.

4- دلیل انحراف شست پا یا هالوکس والگوس چیست؟ 

دلیل انحراف شست پا یا هالوکس والگوس می‌تواند ترکیبی از عوامل ژنتیکی (وراثت)، پوشیدن کفش‌های نامناسب (تنگ یا پاشنه‌بلند)، صافی کف پا، چاقی، آسیب‌های قبلی به پا، بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز و فعالیت‌های ورزشی باشد که فشار زیادی به پا وارد می‌کنند.

5. انگشت پا کج شده قابل درمان است؟