سرطان سینه یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در میان زنان است که هر ساله میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند از هر نقطه‌ای در بافت پستان شروع شود و در صورت عدم درمان، به سایر نقاط بدن گسترش یابد. آگاهی از علائم، عوامل خطر و روش‌های پیشگیری، به‌عنوان گامی مهم در مدیریت و کاهش این بیماری محسوب می‌شود.
درک سرطان سینه نیازمند دانش کافی درباره ماهیت این بیماری، روش‌های تشخیص و درمان آن است. اغلب زنان با شنیدن تشخیص این بیماری دچار اضطراب می‌شوند، اما پیشرفت‌های پزشکی در دهه‌های اخیر، روش‌های درمانی و تشخیصی موثری را برای بهبود و مدیریت این بیماری ارائه داده است.
موضوع مراقبت‌های پس از تشخیص، از جمله استفاده از خدماتی مانند پرستار در منزل و توجه به بهبود کیفیت زندگی بیمار، به همان اندازه مهم است. از این رو، هدف این متن ارائه اطلاعات جامع و قابل درک برای کمک به افراد در رویارویی با سرطان سینه است.
سرطان سینه چیست؟
سرطان سینه یکی از انواع شایع سرطان‌ها است که در آن، سلول‌های غیرطبیعی در بافت پستان شروع به رشد سریع و کنترل‌نشده می‌کنند. این رشد غیرطبیعی می‌تواند منجر به تشکیل توده‌ای شود که به‌عنوان تومور شناخته می‌شود.
سرطان پستان می‌تواند از نقاط مختلفی در پستان آغاز شود و ممکن است محدود به همان نقطه باقی بماند یا به سایر بخش‌ها گسترش یابد. از آنجا که پستان‌ها بخشی از سیستم تولید مثل زنان محسوب می‌شوند، تغییرات هورمونی نیز می‌تواند نقش مهمی در ایجاد این بیماری داشته باشد. تفاوت اساسی بین تومورهای خوش‌خیم و بدخیم در قابلیت گسترش آن‌ها به سایر نقاط بدن است.
1. تومور خوش‌خیم
این نوع تومور رشد غیرطبیعی دارد، اما به دلیل آن‌که سلول‌های آن به سایر نقاط بدن گسترش پیدا نمی‌کنند، معمولاً تهدیدکننده حیات نیستند. تومورهای خوش‌خیم می‌توانند گاهی باعث علائم موضعی شوند، مانند درد یا فشار در ناحیه پستان، اما معمولاً به درمان پاسخ می‌دهند و بازگشتی ندارند.
2. تومور بدخیم
سلول‌های این نوع تومور می‌توانند به سایر نقاط بدن مهاجرت کنند و موجب متاستاز شوند. این سلول‌ها، علاوه بر تهاجم به بافت‌های مجاور، ممکن است از طریق خون یا سیستم لنفاوی به سایر اندام‌ها گسترش یابند و در نتیجه، مدیریت و درمان آن دشوارتر باشد.
به نقل از سایت mayoclinic:
پس از سرطان پوست، سرطان سینه شایع ترین سرطانی است که در زنان در ایالات متحده تشخیص داده می شود. اما سرطان سینه فقط در زنان اتفاق نمی افتد. همه افراد با مقداری بافت سینه متولد می شوند، بنابراین هر کسی ممکن است به سرطان سینه مبتلا شود.
نرخ بقای سرطان سینه افزایش یافته است. و تعداد افرادی که بر اثر سرطان سینه می میرند به طور پیوسته در حال کاهش است. بیشتر این امر به دلیل حمایت گسترده از آگاهی درباره سرطان سینه و تأمین بودجه برای تحقیقات است.
سرطان سینه از کجا شروع می‌شود؟
سرطان سینه معمولاً از یکی از سه بخش اصلی پستان آغاز می‌شود که هر بخش شرایط متفاوتی را برای بیمار ایجاد می‌کند. در ادامه بیشتر در این خصوص خواهیم گفت.
- مجرای شیر (Ducts):
بیشتر موارد سرطان پستان از مجاری حمل شیر شروع می‌شود. مجاری، لوله‌های باریکی هستند که وظیفه انتقال شیر از غدد تولیدکننده به نوک پستان را بر عهده دارند. در این نوع سرطان، سلول‌های غیرطبیعی ممکن است در دیواره‌های داخلی این مجاری شروع به تکثیر کنند. این نوع سرطان در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد، اما با پیشرفت، می‌تواند باعث تشکیل توده و بروز علائم دیگری شود.
- غدد تولیدکننده شیر (Lobules)
غدد تولید شیر که به آن‌ها لوبول‌ها گفته می‌شود، یکی دیگر از محل‌های شایع شروع سرطان هستند. این سرطان‌ها معمولاً در زنانی با سابقه خانوادگی سرطان سینه مشاهده می‌شود. سرطان‌های لوبولار می‌توانند به غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها متاستاز کنند.
- بافت‌های حمایتی یا چربی پستان
در موارد نادر، سرطان ممکن است از بافت‌های حمایتی (مانند بافت چربی یا بافت همبند) آغاز شود. اگرچه این نوع سرطان کمتر شایع است، اما معمولاً تهاجمی‌تر است.
علائم سرطان سینه
علائم سرطان سینه متنوع هستند و ممکن است در مراحل اولیه به‌سختی تشخیص داده شوند. شایع‌ترین علامت، وجود یک توده یا سفتی غیرعادی در پستان یا ناحیه زیر بغل است. علاوه بر این، تغییرات در اندازه، شکل، یا ظاهر پوست پستان، ترشحات غیرعادی از نوک پستان، و درد یا حساسیت نیز می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده باشند. شناسایی به‌موقع این علائم نقش مهمی در تشخیص زودهنگام بیماری دارد.
وجود توده یا برآمدگی در پستان
توده‌ای که به دلیل سرطان ایجاد شده باشد، معمولاً سخت، بدون درد و با لبه‌های نامنظم است. این توده ممکن است در مراحل اولیه توسط خود فرد یا پزشک در معاینات شناسایی شود. برخی توده‌ها می‌توانند خوش‌خیم باشند (مانند کیست یا فیبروآدنوم). بنابراین، شناسایی تفاوت میان آن‌ها با بررسی‌های پزشکی ضروری است.
تورم یا تغییرات در بافت پستان
حتی اگر توده‌ای احساس نشود، ممکن است کل یا قسمتی از پستان متورم شود. این تورم می‌تواند همراه با درد باشد یا بدون درد رخ دهد. در برخی موارد، ممکن است پوست پستان شبیه به پوست پرتقال (حالتی با حفره‌های کوچک) شود. این حالت ممکن است به دلیل انسداد لنفاوی ناشی از سرطان باشد.
تغییرات در پوست پستان
سرطان سینه می‌تواند منجر به تغییراتی در ظاهر پوست پستان شود:
- ایجاد قرمزی، خارش یا حساسیت در پوست.
- تشکیل حفره‌های کوچک یا ضخیم شدن پوست.
- پوسته‌پوسته شدن یا ترک‌خوردگی نوک پستان یا پوست اطراف آن.
ترشح غیرطبیعی از نوک پستان
ترشح از نوک پستان، به‌ویژه اگر خون‌آلود یا شفاف باشد، می‌تواند علائم سرطان باشد. در برخی موارد، این ترشح ممکن است فقط از یک مجرا خارج شود.
تغییرات در شکل یا نوک پستان
فرو رفتگی یا کشیده شدن نوک پستان به سمت داخل، تغییرات در اندازه یا شکل کلی پستان و قرمزی یا التهاب در اطراف نوک پستان از نشانه‌های آن است.
درد در پستان یا زیر بغل
اگرچه درد به‌ندرت علامت اولیه سرطان پستان است، اما درد مداوم یا غیرمعمول در این ناحیه باید بررسی شود. گاهی سرطان به غدد لنفاوی زیر بغل گسترش می‌یابد و باعث درد یا تورم در این منطقه می‌شود.
توده در زیر بغل یا گردن
وجود توده در غدد لنفاوی زیر بغل یا اطراف گردن ممکن است نشان‌دهنده گسترش سرطان باشد. این توده‌ها معمولاً کوچک و سخت هستند و باید به‌سرعت بررسی شوند.
علت ابتلا به سرطان سینه
سرطان سینه مانند بسیاری از بیماری‌های سرطانی همچون سرطان خون در کودکان، یک بیماری چندعاملی است. این بدان معناست که به‌طور کلی نمی‌توان یک علت مشخص برای آن یافت، بلکه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، و سبک زندگی در بروز آن نقش دارد. در ادامه مهم‌ترین عوامل خطر و تأثیر آن‌ها بررسی می‌شود:
1. عوامل ژنتیکی
وراثت یکی از قوی‌ترین عواملی است که خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد. جهش‌های خاص در برخی ژن‌ها مانند BRCA1 و BRCA2 به‌طور قابل‌توجهی احتمال سرطان سینه را افزایش می‌دهند. زنانی که این جهش‌ها را به ارث می‌برند، ممکن است تا 60 تا 70 درصد در طول زندگی خود با سرطان سینه مواجه شوند. همچنین وجود سابقه خانوادگی سرطان سینه یا تخمدان، به‌ویژه در بستگان درجه یک (مادر، خواهر یا دختر)، احتمال ابتلا را دوچندان می‌کند. آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند این جهش‌ها را شناسایی کرده و به پیشگیری کمک کنند.
2. عوامل هورمونی
هورمون‌های زنانه، به‌ویژه استروژن و پروژسترون، نقش مهمی در تکثیر سلول‌های پستان دارند. هرچه مدت زمان تماس بدن با این هورمون‌ها بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان سینه افزایش می‌یابد. زنانی که یائسگی در آن‌ها بعد از 55 سالگی رخ می‌دهد، در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین شروع قاعدگی قبل از 12 سالگی نیز احتمال سرطان سینه را افزایش می‌دهد. از سویی دیگر زنانی که از هورمون‌درمانی برای یائسگی استفاده می‌کنند، به‌ویژه اگر این درمان شامل استروژن و پروژسترون باشد، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
3. عوامل محیطی و سبک زندگی
سبک زندگی مدرن و برخی عادات ناسالم می‌توانند تأثیر مستقیمی بر خطر ابتلا به سرطان سینه داشته باشند. مصرف غذاهای پرچرب، فرآوری‌شده و کم‌فیبر می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. همچنین نوشیدن الکل به‌طور منظم یا استعمال سیگار می‌تواند با تغییر در سطح هورمون‌ها و آسیب به DNA، خطر ابتلا را افزایش دهد. چربی بدن پس از یائسگی نیز منبع اصلی تولید استروژن می‌شود که این امر خطر سرطان را بیشتر می‌کند. همچنین ورزش منظم می‌تواند با کاهش وزن و تنظیم هورمون‌ها، خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد.
انواع سرطان سینه در زنان
سرطان سینه در زنان به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود و هرکدام ویژگی‌ها و روند درمان متفاوتی دارند. شناسایی نوع سرطان برای تعیین بهترین راه درمان ضروری است.
- سرطان مجرایی درجا (DCIS)
این نوع سرطان در مراحل اولیه شناسایی می‌شود و هنوز به بافت‌های اطراف مجاری شیر گسترش نیافته است. سرطان مجرایی درجا معمولاً بدون علامت است و در ماموگرافی شناسایی می‌شود. این نوع سرطان در صورت درمان نشدن می‌تواند به سرطان تهاجمی تبدیل شود. درمان‌های رایج شامل جراحی و رادیوتراپی است.
- سرطان تهاجمی
سرطان تهاجمی، برخلاف DCIS، به بافت‌های اطراف حمله می‌کند و می‌تواند به سایر نقاط بدن گسترش یابد. شایع‌ترین نوع سرطان سینه است که از مجاری شیر شروع می‌شود و به بافت چربی و فراتر از آن گسترش می‌یابد. سرطان لوبولار تهاجمی (ILC) از غدد تولید شیر شروع می‌شود و معمولاً در دو طرف پستان رخ می‌دهد.
- سرطان سینه التهابی
این نوع نادر اما تهاجمی است و معمولاً با علائم خاصی مانند قرمزی، تورم و ضخیم شدن پوست همراه است. پوست پستان ممکن است شبیه پوست پرتقال شود و بیمار احساس گرما در ناحیه مبتلا داشته باشد. این نوع سرطان به‌سرعت گسترش می‌یابد و نیازمند درمان فوری است.
- تومورهای فیلودس
این تومورها در بافت همبند پستان شکل می‌گیرند و معمولاً خوش‌خیم هستند. رشد سریع دارند و ممکن است به بزرگی قابل‌توجهی برسند. جراحی برای برداشتن تومور روش اصلی درمان است.
- آنژیوسارکوم
سرطانی نادر که از عروق خونی یا بافت همبند پستان آغاز می‌شود. علائم آن ممکن است به‌صورت کبودی یا توده‌ای دردناک ظاهر شود. این نوع سرطان معمولاً مقاوم به درمان‌های مرسوم است و به رویکردهای پیشرفته‌تری نیاز دارد.
تشخیص سرطان سینه
تشخیص دقیق و به‌موقع سرطان سینه نقشی حیاتی در موفقیت درمان دارد. روش‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود دارد:
- ماموگرافی: ماموگرافی یکی از اصلی‌ترین ابزارهای غربالگری سرطان سینه است که از اشعه ایکس برای شناسایی تومورهای کوچک و تغییرات غیرعادی استفاده می‌کند. زنان بالای 40 سال باید به‌طور منظم (معمولاً سالانه) ماموگرافی انجام دهند. این اقدام می‌تواند تومورها را در مراحل اولیه و پیش از بروز علائم شناسایی کند.
- سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر استفاده می‌کند و به‌ویژه در تشخیص تفاوت بین توده‌های جامد و کیست‌های پر از مایع کاربرد دارد. برای زنانی که بافت پستان متراکم دارند، این روش مکمل ماموگرافی است.
- MRI :MRI با استفاده از میدان مغناطیسی، تصاویر دقیقی از بافت پستان ایجاد می‌کند. ام آر آی برای زنانی با ریسک بالای سرطان یا برای بررسی دقیق‌تر در موارد مشکوک به کار گرفته می‌شود.
- بیوپسی: بیوپسی به برداشتن نمونه‌ای از بافت مشکوک برای بررسی در آزمایشگاه اطلاق می‌شود و تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان است. بیوپسی ممکن است با استفاده از سوزن یا جراحی انجام شود. نتایج نشان می‌دهند که آیا سلول‌ها سرطانی هستند و اگر هستند، نوع و مرحله آن چیست.
تست سرطان سینه در خانه
خودآزمایی پستان روشی ساده اما بسیار مفید برای شناسایی زودهنگام تغییرات غیرعادی است. این روش باید به‌صورت منظم و در زمان مناسب چرخه قاعدگی انجام شود.
مرحله اول: مشاهده در آینه
در مقابل آینه، به دنبال تغییرات ظاهری در اندازه، شکل یا تقارن پستان‌ها باشید. هرگونه تورم، قرمزی، یا فرورفتگی باید جدی گرفته شود.
مرحله دوم: لمس پستان‌ها
پستان‌ها را با نوک انگشتان خود، به‌آرامی و با حرکات دایره‌ای در حالت ایستاده و خوابیده لمس کنید. به‌دنبال توده، سفتی یا هرگونه احساس غیرعادی باشید.
بهترین زمان برای انجام این تست، چند روز پس از پایان قاعدگی است. اگر تغییری مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
درمان سرطان سینه
درمان سرطان سینه بستگی به مرحله و نوع سرطان دارد و معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های زیر است:
- جراحی: جراحی اولین خط درمانی برای بسیاری از موارد سرطان پستان است.
- لومپکتومی: در این روش، تنها توده سرطانی و بخش کوچکی از بافت اطراف آن برداشته می‌شود.
- ماستکتومی: شامل برداشتن کل پستان برای جلوگیری از گسترش سرطان است.
- شیمی‌درمانی: شیمی‌درمانی از داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.
- رادیوتراپی: رادیوتراپی با استفاده از پرتوهای پرانرژی، سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. این اقدام خطر بازگشت سرطان را کاهش می‌دهد.
- هورمون‌درمانی: برای سرطان‌هایی که به هورمون‌ها حساس هستند، داروهایی تجویز می‌شود که تولید یا اثرگذاری هورمون‌ها را کاهش می‌دهند. استفاده از داروهایی مانند تاموکسیفن یا مسدودکننده‌های آروماتاز یکی از موارد این روش است.
- درمان هدفمند: در این روش از داروهایی استفاده می‌شود که به پروتئین‌های خاص مرتبط با رشد سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. مثل تراستوزوماب (Herceptin) برای بیماران مبتلا به سرطان HER2 مثبت. این درمان‌ها بسته به شرایط فردی بیمار ترکیب می‌شوند تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود.
راه‌های پیشگیری از سرطان سینه
برخی اقدامات می‌توانند خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهند:
- داشتن سبک زندگی سالم شامل رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار
- انجام ماموگرافی‌های منظم برای زنان بالای 40 سال
- ورش در بارداری
عوارض سرطان سینه
سرطان پستان ممکن است عوارض جسمی و روحی به همراه داشته باشد:
- عوارض جراحی مانند درد و از دست دادن بافت.
- مشکلات عاطفی از جمله اضطراب و افسردگی.
- عوارض درمانی مانند خستگی و ضعف ناشی از شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی.
جمع بندی
سرطان سینه، اگرچه یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در زنان است، اما با آگاهی و تشخیص زودهنگام می‌توان از بسیاری از عوارض آن پیشگیری کرد. اهمیت دریافت خدمات پرستار بیمار یا مراقبت‌های حمایتی دیگر، در روند بهبود این بیماران بسیار کلیدی است. با تلاش‌های جامعه پزشکی، شانس درمان و زندگی سالم پس از سرطان برای بسیاری از بیماران افزایش یافته است.
سوالات متداول
1. سرطان سینه درمان دارد؟
بله، بسته به مرحله بیماری، روش‌های متعددی مانند جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی وجود دارد که می‌توانند مؤثر باشند.
2. سرطان پستان جزو سرطان های خطرناک است؟
در صورت عدم درمان، می‌تواند خطرناک باشد. اما با تشخیص زودهنگام، بسیاری از موارد با موفقیت درمان می‌شوند.
3. سرطان سینه در بارداری چه علائمی دارد؟
علائم مشابه موارد عادی است، اما تشخیص ممکن است به دلیل تغییرات طبیعی بارداری دشوارتر باشد.
