کرنایکتروس یا انسفالوپاتی بیلیروبین، یک آسیب مغزی ناشی از زردی شدید و درماننشده است که به دلیل سطح بالای بیلیروبین در خون به وجود میآید. این بیماری بیشتر در نوزادان با زردی شدید مشاهده میشود و میتواند به بافتهای مغزی آسیب رسانده و مشکلات عصبی ایجاد کند.
علل آن معمولاً شامل نارسایی کبدی، ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد یا کمبود آنزیمهای خاص است. پیشگیری از این وضعیت با تشخیص زودهنگام و درمان زردی نوزادان توسط پرستار نوزاد و پزشک امکانپذیر است. در ادامه با ما همراه باشید تا ببینیم کرن ایکتروس چیست؟
کرن ایکتروس در نورادان
کرنیکتروس یک بیماری نادر و جدی است که معمولاً به دلیل افزایش غیرطبیعی بیلیروبین در خون نوزادان ایجاد میشود. بیلیروبین مادهای است که پس از تجزیه گلبولهای قرمز خون در کبد تولید شده و در شرایط معمولی، توسط کبد پردازش و از بدن دفع میشود. با این حال، در برخی از نوزادان، کبد قادر به پردازش سریع بیلیروبین نیست و این ماده در خون تجمع مییابد.
در صورتی که این تجمع بیلیروبین به حدی بالا برسد که وارد مغز نوزاد شود، میتواند به کرن ایکتروس منجر گردد. این وضعیت به شدت خطرناک است و در صورتی که درمان به موقع انجام نشود، ممکن است آسیبهای جدی به مغز نوزاد وارد کند. کرن ایکتروس نوزادی نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد تا از بروز عوارض جبرانناپذیر جلوگیری شود.
این وضعیت معمولاً در نوزادانی که دچار زردی نوزاد هستند، مشاهده میشود. زردی، که به علت افزایش سطح بیلیروبین در خون ایجاد میشود، در بیشتر نوزادان اتفاق میافتد و در اغلب موارد با درمان مناسب رفع میشود؛ اما اگر سطح بیلیروبین به طور خطرناکی بالا رود و به مغز آسیب بزند، میتواند به کرن ایکتروس تبدیل شود.
نشانه های کرن ایکتروس در کودکان
کرن ایکتروس نوزاد معمولاً پس از ظهور زردی قابل شناسایی میشود. در روزهای اولیه پس از تولد، نوزاد ممکن است دچار زردی شود که با زرد شدن پوست و سفیدی چشمها قابل مشاهده است. این وضعیت در بسیاری از نوزادان طبیعی بوده و معمولاً بدون عوارض خاصی از بین میرود؛ اما در صورتی که سطح بیلیروبین به طور خطرناکی بالا رود، میتواند منجر به بروز کرن ایکتروس شود. علائم این بیماری، شدیدتر از زردی ساده بوده و شامل موارد زیر است:
- خوابآلودگی بیش از حد
- بیحالی
- کاهش اشتها
- گریههای شدید و غیرطبیعی
- حرکات غیرعادی چشمها
- حرکات غیرقابل کنترل بدن
- شل شدن ماهیچهها
- قوس پاها و کمر به سمت عقب
- عدم واکنش به تحریکات
- کم بودن تعداد دفع
- اسپاسم عضلانی و تشنج
این علائم باید بهطور فوری توسط پزشک بررسی شوند؛ زیرا هرگونه تأخیر در درمان میتواند به آسیبهای مغزی دائمی منجر شود.
علل ایجاد کرنیکتروس نوزاد
کرن ایکتروس در نوزادان یک وضعیت نادر است که در اثر تجمع بیش از حد بیلیروبین در خون نوزاد نه ماهه و دیگر نوزادان ایجاد میشود. بیلیروبین بهطور طبیعی پس از تجزیه گلبولهای قرمز خون در کبد تولید میگردد. در شرایط عادی، کبد این ماده را تجزیه کرده و از بدن دفع میکند.
اما در نوزادانی که کبد آنها هنوز بهطور کامل تکامل نیافته است یا در شرایط خاصی که باعث افزایش تولید بیلیروبین میشود، سطح این ماده در خون افزایش مییابد. در صورتی که این سطح به حدی بالا برسد که بیلیروبین به مغز نوزاد وارد شود، باعث بروز کرن ایکتروس میشود.
این مشکل ممکن است در نوزادانی که بهطور زودرس به دنیا آمدهاند یا وزن تولد پایینی دارند، بیشتر مشاهده شود. همچنین، برخی از اختلالات ژنتیکی مانند کمبود آنزیم G6PD نیز میتوانند منجر به افزایش بیلیروبین شوند. نوزادانی که دچار زردی میشوند و درمان مناسبی دریافت نمیکنند، در معرض ابتلا به کرن ایکتروس قرار دارند.
عوارض کرن ایکتروس
اگر کرنیکتروس نوزاد بهموقع تشخیص داده نشود و درمان آن به تأخیر بیفتد، ممکن است به عوارض شدید و دائمی منجر شود. این عوارض میتوانند بر سلامت جسمی و ذهنی نوزاد تأثیرگذار باشند. از جمله عوارض کرن ایکتروس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فلج مغزی آتتوئید
- اختلالات حرکتی و هماهنگی
- گرفتگی ماهیچهها
- کاهش شنوایی
- اختلال در حرکت چشمها
- اختلالات گفتاری
- ناتوانی ذهنی
- مشکلات دندانی
روش تشخیص کرن ایکتروس کودکان
تشخیص کرنیکتروس نوزاد باید توسط پزشک متخصص انجام شود. اولین گام در تشخیص این وضعیت، استفاده از دستگاه نورسنج است. این دستگاه میزان بیلیروبین زیرجلدی (TcB) در پوست نوزاد را اندازهگیری میکند. در صورتی که نتایج نشان دهد که سطح بیلیروبین نوزاد بالا است، پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی دقیقتر سطح بیلیروبین تجویز کند.
تشخیص بهموقع کرن ایکتروس و درمان خانگی زردی نوزاد از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا اگر درمان به موقع انجام نشود، آسیبهای مغزی و مشکلات جدیتری میتواند به وجود آید. در برخی موارد، اگر سطح بیلیروبین به شدت بالا باشد، نیاز به درمانهای خاص مانند تعویض خون یا درمان با نور درمانی برای کاهش سطح بیلیروبین است.
به نقل از mayoclinic
نوزادان به دلیل تولید بیشتر و تجزیه سریعتر گلبول های قرمز خون در چند روز اول زندگی، بیلی روبین بیشتری نسبت به بزرگسالان تولید می کنند. به طور معمول، کبد بیلی روبین را از جریان خون فیلتر می کند و آن را به دستگاه روده آزاد می کند. کبد نابالغ نوزاد تازه متولد شده اغلب نمی تواند بیلی روبین را به سرعت از بین ببرد و باعث افزایش بیلی روبین می شود. زردی ناشی از این شرایط طبیعی نوزاد، زردی فیزیولوژیک نامیده می شود و معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی ظاهر می شود.
روش های پیشگیری از کرنیکتروس کودکان
در حال حاضر، هیچ روش قطعی برای پیشگیری از کرن ایکتروس نوزاد وجود ندارد؛ اما با اقداماتی میتوان احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش داد.
بررسی وضعیت Rh خون والدین
یکی از روشهای مؤثر برای پیشگیری از ابتلای نوزاد به زردی شدید و کرن ایکتروس، بررسی فاکتور Rh خون مادر و پدر است. اگر مادر Rh منفی و پدر Rh مثبت باشد، احتمال بروز ناسازگاری Rh بین مادر و نوزاد وجود دارد.
در این شرایط، مادر میتواند با دریافت آمپول رگام یا ایمونوگلوبولین Rh در دوران بارداری، از تولید آنتیبادیهایی که به گلبولهای قرمز نوزاد آسیب میزند، جلوگیری کند. این تزریق به کاهش احتمال ابتلا به زردی و کرن ایکتروس کمک میکند.
تغذیه سالم و مناسب مادر در دوران بارداری
یکی از راههای پیشگیری از مشکلات کبدی و زردی در نوزاد، تغذیه مناسب مادر در دوران بارداری است. مادران باید از مصرف مواد غذایی آسیبزننده به کبد و مواد شیمیایی مضر که میتوانند تأثیر منفی بر سلامت نوزاد داشته باشند، خودداری کنند. رژیم غذایی مناسب شامل مواد مغذی و ویتامینها به تقویت سیستم ایمنی بدن مادر کمک میکند و از بروز مشکلات کبدی در نوزاد جلوگیری مینماید.
مراقبت دقیق از نوزاد نارس
نوزادان نارس بهدلیل رشد ناکامل کبد، بیشتر در معرض ابتلا به زردی و کرن ایکتروس هستند. مراقبتهای ویژه و پیگیری دقیق سطح بیلیروبین در این نوزادان میتواند خطر ابتلا به کرن ایکتروس را کاهش دهد. این نوزادان ممکن است نیاز به درمانهای خاص مانند فتوتراپی یا تعویض خون داشته باشند تا از بروز مشکلات مغزی جلوگیری شود.
درمان کرن ایکتروس در کودکان
در صورتی که زردی نوزاد بهطور طبیعی و بدون مشکلات جدی کاهش نیابد، یا اگر نوزاد دارای عوامل خطر خاص باشد، درمان بهموقع برای جلوگیری از کرنیکتروس بسیار مهم است. درمانهای مختلفی برای مدیریت و کاهش سطح بیلیروبین در نوزادان وجود دارد. این درمانها بهشدت بستگی به شدت زردی و وضعیت نوزاد دارند.
تغذیه مناسب از طریق شیر مادر یا حتی شیر خشک
یکی از مهمترین راههای کمک به کاهش سطح بیلیروبین در بدن نوزاد، تأمین تغذیه کافی است. نوزادانی که غذای کافی نمیخورند، قادر به دفع بیلیروبین از بدن نخواهند بود. بیلیروبین بهطور عمده از طریق مدفوع از بدن دفع میشود و بنابراین، نوزادانی که بهطور منظم و کافی غذا میخورند، مدفوع بیشتری تولید کرده و بیلیروبین بیشتری از بدن دفع میکنند.
در این راستا، توصیه میشود نوزاد حداقل 6 بار در روز پوشک خود را خیس کند و مدفوع او از رنگ سبز تیره به رنگ زرد تغییر کند. تغذیه از شیر مادر یا شیر خشک باید بهطور منظم ادامه یابد تا سطح بیلیروبین در بدن نوزاد کاهش یابد.
فتوتراپی (نور درمانی)
یکی از روشهای مؤثر در درمان زردی نوزاد، فتوتراپی یا نور درمانی است. در این روش، نوزاد در معرض نور آبی مخصوصی قرار میگیرد که کمک میکند بیلیروبین در بدن نوزاد تجزیه و به فرم قابل دفع تبدیل شود. این روش بسیار ایمنتر از استفاده از نور خورشید است که قبلاً برای درمان زردی توصیه میشد.
نور درمانی میتواند برخی عوارض جانبی موقت داشته باشد، مانند تغییرات در رنگ مدفوع یا بثورات پوستی، اما نسبت به آفتابسوختگی که ممکن است با استفاده از نور خورشید ایجاد شود، ایمنتر است.
عوامل تشدید بروز بیماری کرن ایکتروس نوزاد
عوامل متعددی وجود دارند که میتوانند خطر ابتلا به کرنیکتروس را افزایش دهند. این عوامل خطر شامل ویژگیهای خاص نوزاد، وضعیت سلامت مادر و شرایط خاص پزشکی هستند. شناسایی این عوامل میتواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از کرن ایکتروس کمک کند. در ادامه به مهمترین این عوامل میپردازیم:
- تولد نوزاد پیش از موعد (نارس بودن)
- عدم تغذیه مناسب نوزاد
- تاریخچه خانوادگی زردی
- گروه خونی خاص مادر
سخن پایانی
کرنیکتروس یک وضعیت جدی است که اگر به موقع شناسایی و درمان نشود، میتواند به آسیبهای دائمی مغزی منجر شود. از این رو، تشخیص سریع و اقدامات پیشگیرانه مانند درمان زردی نوزاد با مراقبت دقیق پرستار نوزاد و پزشک، امری حیاتی است.
پیشگیری از این بیماری از طریق مراقبتهای بهداشتی و درمانی به موقع و کاهش خطرات آن برای نوزادان، میتواند به حفظ سلامت مغزی و عصبی آنان کمک کند. در صورتی که کودک شما دچار این بیماری شده و نیاز به پرستار دارید، میتوانید با پرستاران متبحر مجموعه زندگی برتر تماس گرفته و بهترین پرستار را برای نوزاد خود استخدام کنید.
سوالات متداول
عوارض کرنیکتروس نوزادی چیست؟
عوارض کرنایکتروس شامل آسیب دائمی به سیستم عصبی مرکزی، مشکلات حرکتی، ناتوانیهای ذهنی، عقبماندگی ذهنی، ناشنوایی و اختلالات حرکتی مانند فلج مغزی است.
علائم کرن ایکتروس در کودکان چیست؟
علائم شامل خواب آلودگی شدید، ناتوانی در شیر خوردن، افزایش تنس عضلات، گریههای غیرمعمول، تشنج و تغییرات در تون عضلانی است.
آیا کرن ایکتروس درمان میشود؟
اگر کرنیکتروس به موقع تشخیص داده و درمان شود، میتوان از پیشرفت آسیب جلوگیری کرده و آن را درمان کرد.
آیا کرن ایکتروس برای نوزاد خیلی دردناک است؟
کرنیکتروس نوزاد خود معمولاً دردناک نیست، اما آسیبهای عصبی ناشی از آن میتواند باعث مشکلات حرکتی و رفتاری در آینده شود.