پارانویا Paranoia نوعی اختلال روانی است که فرد به دلیل اضطراب یا ترس دچار تفکرات وهم‌آلود و غیرواقعی میشود. افراد پارانوئید معمولاً فکر می‌کنند که دیگران برای آزار و اذیت آنها برنامه‌ریزی کرده‌اند و به دنبال توطئه علیه آنها هستند. توهم توطئه زیرشاخه پارانویا می‌باشد. این بیماری در دسته‌ای از بیماری‌های روانی به نام “روان‌پریشی” قرار می‌گیرد. در این شرایط احساس ترس، نگرانی و شکایت دائمی در سالمندان شایع است. کارشناسان تخمین می‌زنند که 23 درصد از افراد سالمند دچار روان‌پریشی می شونند. اما با استفاده از روش‌های مراقبتی و حمایتی خاص می‌توان به مدیریت پارانویا در افراد سالمند کمک کرد.
علائم پارانویا در افراد سالمند
لازم است پرستار سالمند با مشاهده یک رفتار غیرمنطقی فوراً به این نتیجه نرسند که یک فرد سالمند تر در حال تجربه پارانویا است. برای تشخیص علائم این بیماری لازم است ابتدا شدت و فراوانی رفتار پارانوئید در فرد مورد ارزیابی قرار گیرد. مهم‌ترین علائم هشداردهنده ابتلای سالمند به پارانویا شامل موارد زیر است:
• احساس احتیاط، استرس، یا بی‌قراری شدید که به‌راحتی قابل توضیح نیستند
• سالمند احساس می‌کند که با او ناعادلانه رفتار میشود
• شنیدن صداهای عجیب‌وغریب که سالمند قادر به توضیح آن نباشد
• دیدن حیوانات یا افرادی که واقعی نیستند (ممکن است ناشی از عارضه جانبی دارو یا مشکل بینایی باشد)
• تصور اینکه دیگران پشت سر سالمند صحبت می‌کنند (لازم است سلامت سمعک توسط متخصص شنوایی کنترل شود)
پارانویا یک بیماری روانی است که باید جدی گرفته شود و هرگز نباید نگرانی‌هایی که یک فرد سالمند در این شرایط تجربه می‌کند را بی‌اهمیت تصور کرد.
صبور بودن و حفظ آرامش یکی از مهم‌ترین خصایص پرستار سالمند است. ممکن است سالمند به‌صورت مداوم از دزدیده شدن کیف پول خود یا مشکلات غیرواقعی در حال شکایت باشد. در این شرایط لازم است پرستار برای شنیدن صحبت‌های سالمند وقت کافی بگذارد و با کلامی ملایم به سالمند کمک کند تا آرامش خود را به‌دست آورد.
چه عواملی باعث بروز پارانویا در افراد سالمند می شود؟
بسیاری از بیماری‌ها ممکن است باعث اضطراب غیرمنطقی، رفتار پارانوئید یا ترس مداوم شوند.
بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر یک اختلال مغزی غیرقابل‌برگشت و پیشرونده است که به‌آرامی حافظه و مهارت‌های تفکر و درنهایت توانایی انجام ساده‌ترین کارها را در سالمندان از بین می‌برد و این بیماری در سالمندان یکی از عوامل ایجاد اضطراب در افراد مسن میشود در نتیجه فرد مورد نظر از خود رفتار های غیر ممکن که اصطلاحا به آن رفتار پارانوئید گفته میشود نشان میدهد بنابراین برای پیشگیری از چنین اتفاقی بهتر است بیماری آلزایمر کنترل شود در مقاله آلزایمر در سالمندان بیشتر در باره این بیماری صحبت کرده ایم .
داروهای خاص
برخی از داروها باعث تحریک‌پذیری و گاهی اوقات توهم شنوایی و پارانویا در سالمندان می‌شوند.
اختلال شناختی
این بیماری به وضعیتی گفته میشود که در آن فرد سالمند در به خاطر سپردن، یادگیری چیزهای جدید، تمرکز یا تصمیم‌گیری‌هایی که بر زندگی روزمره او تأثیر می‌گذارد، مشکل دارد.
تومورهای مغزی
تومور مغزی به معنای توده یا رشد سلول‌های غیرطبیعی در مغز سالمند است که گاهی موجب اختلالات روانی و ابتلای او به رفتار پارانوئید یا ترس مداوم میشود .
هذیان
افراد مبتلا به هذیان ممکن است ساکت و گوشه‌گیر باشند یا به‌شدت آشفته و سردرگم شوند. بروز سردرگمی در این سالمندان عمدتاً با هذیان‌های پارانوئید و توهم همراه است. اغلب، افراد مبتلابه هذیان، اشیاء نامرئی را روی لباس یا تخت خود می‌چینند.
زوال عقل
زوال عقل گروهی از بیماری‌ها روانی است که با اختلال در حداقل دو عملکرد مغز مانند از دست دادن حافظه و قضاوت مشخص میشود.
علائم دیررس زوال عقل ممکن است به دلیل سایر مشکلات روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال هذیانی، افسردگی یا اختلال دوقطبی رخ دهد و فرد دچار فراموشی شود و دیگر قادر به انجام امورات روزمره خود مانند تغذیه کردن و پوشیدن لباس نباشد در مقاله علائم زوال عقل درباره این بیماری و نحوه برخورد و رسیدگی به سالمندانی که دچار بیماری زوال عقلی شده اند صحبت کرده ایم .
عفونت مجاری ادراری
اگر عفونت دستگاه ادراری به‌سرعت درمان نشود، باکتری‌هایی که وارد دستگاه ادراری می‌شوند ممکن است به سمت بالا حرکت کنند و مثانه و کلیه‌ها را آلوده کنند. در افراد سالمند، این وضعیت اغلب باعث سردرگمی و بی‌قراری ناگهانی بیمار میشود و ممکن است پیشرفت زوال عقل را تسریع کند.
آسیب عروقی
این مشکل به آسیب یک رگ خونی اشاره دارد و معمولاً در نتیجه سکته مغزی، لخته شدن خون، یا باریک شدن رگ‌ها رخ میدهد.
عدم امنیت
اگر سالمند در محیطی ناپایدار زندگی کند و در کنار افرادی باشد که به آنها اعتماد ندارد ممکن است به دلیل تجربه استرس یا اضطراب شدید علائم پارانویا را تجربه کند.
نکاتی برای کمک به سالمندان مبتلا به پارانویا
برای کمک به سالمند مبتلابه پارانویا اصول و تکنیک‌های کاربردی وجود دارد که لازم است توسط پرستار سالند و اطرفیان او موردتوجه قرار گیرد. رعایت این نکات باعث کنترل و پیشگیری از بروز علائم شدید و نگران‌کننده پارانویا در سالمندان میشود:
• رفتار صبورانه و آرام‌بخش پرستار سالمند.
• حفظ سکوت و آرامش در محیط اطراف سالمند.
• اجتناب از بحث کردن با سالمند در مورد هر چیزی که به پارانویا مربوط میشود.
• ابراز همدلی با سالمند و تأکید بر درک ترس‌ها و نگرانی‌های سالمند.
• ایجاد ارتباط و حمایت غیرکلامی از سالمند از طریق زبان بدن.
چه زمانی باید برای پارانویا به پزشک مراجعه کرد؟
پارانویا معمولاً نشانه‌ای از سایر مشکلات روانی است و اغلب سالمندانی که در معرض زوال عقل قرار می‌گیرند بیشتر از سایرین پارانویا را تجربه می‌کنند. درنتیجه برای ارزیابی علت اصلی این مشکل معمولاً بهتر است سالمند تحت نظارت دقیق پزشک قرار گیرد.
بااین‌حال، توصیه کلی برای هر بیماری روانی این است که در صورت بروز اختلال در زندگی روزمره لازم است با پزشک مشورت انجام شود.
پارانویا در افراد سالمند ممکن است باعث بروز مشکل در انجام کارهای ساده‌ای مانند راه رفتن، لباس پوشیدن و غذا خوردن یا انجام کارهای خانه باشد.
اگر فرد سالمندی که علائم پارانویا را تجربه می‌کند از مراجعه به پزشک امتناع ورزد، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
• معاینه سالمند در فضایی که راحت باشد به‌عنوان‌مثال می‌توان از خدمات پزشکی در منزل استفاده کرد.
• عدم اشاره به مشکل اصلی سالمند و پرسیدن سؤالاتی در مورد اینکه آیا اخیرا استرس یا مشکلات خواب داشته است یا خیر؟
• یافتن دلیل متفاوت برای مراجعه به پزشک، به‌عنوان‌مثال می‌توان انجام معاینات ماهانه را بهانه‌ای برای مراجعه به پزشک کرد
مشکل پارانویا در سالمندان نسبتاً شایع است و ممکن است نگهداری از این سالمندان برای اعضای خانواده امری پر چالش و نگران کننده باشد. در این شرایط لازم است خانواده سالمند برای دریافت کمک‌های تخصصی از یک مرکز مراقبت و پرستاری از سالمند در منزل کمک دریافت کند. در این شرایط یک پرستار سالمند حرفه‌ای بهتر از هرکسی می‌داند که خانواده سالمند در چه موقعیتی هستند و قطعاً با توصیه‌های مفید و حضور فعال، بار مسئولیت مراقبت از سالمند را کاهش خواهد داد.
