توهم در سالمندان جز دسته بیماری شایع در سنین بزرگسالی است. یکی از مسائل شایع که سبب شکایت خانواده سالمندان شده است، همین بیماری بوده که افراد زیادی در سنین پیری با آن دست و پنجه نرم می کنند. اما شما قادر خواهید بود با استفاده از تجربیات دیگران و با کمک گرفتن از موسسه نگهداری پرستار سالمند روش‌های مراقبتی و حمایتی خاصی را برای آنها استفاده کنید. این روش‌ها در می تواند برای شما بسیار کمک کننده باشد.
توهم و هذیان در سالمندی
توهم در دوران سالمندی به معنای بروز اختلال در عملکرد مغز و همچنین بروز تجربیات حساسیتی یا ادراکی غیرواقعی است. عموما ممکن است این سوال برای افراد پیش بیاید که توهم در سالمندان نشانه چیست؟ توهم و هزیان یکی از اولین نشانه‌های بیماری آلزایمر است که عموما در سنین کهنسالی بروز می کند. عموما توهم و هزیان در اثر عدم فهم درست مطلب یا سو برداشت به وجود می آید. در سالهای اولیه از بروز توهم در سالمندی، فرد می تواند وجه مختلف زندگی خود را حفظ کند اما با گذشت زمان این بیماری شدت پیدا می کند و می تواند ابعاد زندگی فرد را تحت شعاع قرار دهد. بیماری توهم فقط یک نوع نیست و انواع مختلفی را در بر دارد که عبارت است از:
- توهم‌های بینایی در سالمندان: دیدن چیزهایی که وجود ندارند (مثل شنیدن صداهایی).
- توهم‌های لمسی: احساس کردن چیزی بر روی پوست که وجود ندارد.
اما هزیان در بیماری‌های سالمندان به عقاید یا تصورات نادرستی اشاره دارد که فرد بر آنها اصرار دارد و نمی‌تواند آنها را تغییر دهد، حتی با وجود شواهد متضاد. برای مثال در هزیان در سالمندان شخص احساس می کند که دیگران قصد صدمه یا آسیب زدن به او را دارند.
تفاوت هذیان و توهم در سالمندان
هذیان و توهم جز بیماری‌های روان و اختلال شناختی است که ممکن است در سالمندان بروز پیدا کند. اگر چه این بیماری ها ممکن است با یکدیگر شباهت داشته باشند اما تفاوت‌هایی دارند که باید برای تشخیص درست آنها را بلد باشیم تا بتوانیم درمان و رفتار مناسب را برای آن انجام دهیم:
| وجه تمایز | هذیان | توهم |
| تعریف | هذیان به اعتقادات یا باورهای نادرست و ثابت اشاره دارد که فرد با وجود شواهد متضاد، بر آنها پایبند است. این باورها معمولاً غیرمنطقی و غیرقابل توجیه هستند. | توهم به تجربیات حسی نادرست گفته میشود که فرد آنها را واقعی تصور می‌کند. به عبارت دیگر، فرد چیزی را میبیند، می‌شنود یا احساس می‌کند که در واقع وجود ندارد. |
| تجربیات | هذیان‌ها می‌توانند شامل احساسات مضطرب، پارانویا، یا باور به اینکه فرد تحت نظر است یا مورد توطئه قرار دارد، باشند. | توهمات معمولاً شامل حس‌های بینایی یا شنوایی هستند؛ مانند دیدن یا شنیدن اشخاص یا صداهایی که وجود ندارند. |
| آگاهی از واقعیت | فرد مبتلا به هذیان ممکن است نسبت به عدم واقعی بودن باورهای خود آگاهی نداشته باشد و به رغم تلاش‌های دیگران، بر این اعتقادات پافشاری کند. | فرد مبتلا به توهم معمولاً نسبت به واقعی بودن تجربیات خود آگاهی ندارد و این تجربیات را واقعی میبیند. |
| طول مدت | هذیان‌ها معمولاً پایدارتر هستند و فرد ممکن است به آنها به طور مداوم ادامه دهد، حتی در مواجهه با شواهد شکست‌خورده. | توهمات ممکن است موقتی یا دائمی باشند و به عوامل مختلفی مانند وضعیت پزشکی یا روانی بستگی دارند. |
انواع اختلال توهم در سالمندی
توهم در سنین پیری و میانسالی ممکن است به دلایل مختلف و در انواع مختلفی رخ دهد که با افزایش سن نمود بیشتری پیدا خواهد کرد. از آن جایی که نو اختلال توهم به وجود آمده در سالمندان متفاوت است، پس نحوه مقابله و درمان آن هم متفاوت خواهد بود. در ادامه انواع مختلف اختلال توهم و همچنین معنی و روش‌های مقابله با آن را به طور کامل برای شما شرح می دهیم:
1. توهم شنوایی در سالمندان
توهم شنوایی در سالمندان می تواند یکی از معمول‌ترین مشکلات در این سنین باشد. سالمندان این مشکل را به صورت شنیدن صداهای مختلف درک می کنند . برای مثال آنها صداهایی را می شنوند که اصلا وجود نداشته. یکی از معمول ترین نوع بروز توهم شنوایی صحبت کردن شخصی خارجی با آنها است. در این مکالمه شخص از آنها می خواهد کاری را انجام دهد.
2. توهم دیداری در سالمندان
در این دسته از توهمات سالمندان، فرد وسایل، نور‌هایی را میبیند که دیگران درکی از آنها ندارند. توهم بینایی در سالمندان گاها با کاهش بینایی آنها رخ می دهد. در صورت عدم کنترل این نوع توهم ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری برای شخص به همراه داشته باشد.
3. توهم بویایی در سالمندان
تمامی توهمات در سالمندان عموما حول محور یک قاعده خاص بروز می کند. برای مثال آنها بوهایی را حس می کنند که نه وجود دارد و نه دیگران آن را حس می کنند. برای مثال آنها عنوان می کنند که در خانه بوی شیطان می آید یا خانه بوی بهشت می دهد.
4. توهمات لمسی در سالمندان
زمانی که سالمند حس کند کسی او را لمس کرده یا حشره‌ای بر روی بدن او راه میرود در صورتی که چنین چیزی وجود نداشته باشد، او دچار توهم لمسی شده است.
5. توهم چشایی در سالمندان
در این دسته از توهمات عصب‌هایی چشایی در مغز درگیر شده و فرد مزه‌هایی را حس می کند که با آن ها مواجهه نشده، برای مثال مزه خون یا مدفوع در دهان از نمونه های توهم چشایی در سالمندان است.
6. توهم توطئه در سالمندان
یکی از رایج ترین انواع توهم در سالمندان است که در آن شخص حس می کند کسی قصد آسیب رساندن به اموال، جان او را دارد و عموما در این ز مینه پرخاشگر‌های زیادی به اطرافیان می کند.
علت توهم در سالمندان
علت توهم در سالمندان عموما متفاوت است و می توانیم گروهی زیادی از عوامل را نام برد که سبب ایجاد توهم می شوند. گاهی وجود یکی از علائم کافی نیست و نیاز است که دسته ای از آن ها در کنار هم وجود داشته باشد. عواملی که در پس زمینه فرد وجود دارد مثل موارد زیر می تواند باعث توهم در سالمندی شود:
- زمینه‌ی ژنتیکی
- سوء استفاده جسمی یا جنسی در دوران کودکی
- جراحت و ضربه به ناحیه‌ی سر
- مصرف داروهایی با عارضه‌ی توهم‌زایی
- اضطراب در سالمندان
متاسفانه هر اندازه که شدت این آسیب‌ها بیشتر باشد، احتمال بروز و شدت آن هم بیشتر است. اما گاهی اوقات پارانویا در سالمندان به دلیل مشکلات اعصاب و روان که در بزرگسالی به آن مبتلا می شوند به وجود می آید.
- اختلالات روانی علت هذیان گویی در سالمندان
افسردگی در سالمندان ممکن است سبب ایجاد توهم شود. بعضی اوقات افراد با درجه اضطراب بالا به اختلالات اضطرابی دچار شدند و این دسته از اضطرابات نیز می‌توانند باعث بروز توهمات شوند. زمانی که از اختلالات روانی صحبت می شود باید بیماری اسکیزوفرنی را هم بررسی کنیم البته این یک مورد نادر است و فقط برخی از سالمندان ممکن است به اسکیزوفرنی یا اختلالات مشابه مبتلا شوند.
- اختلالات عصبی علت توهم افراد مسن
بیماری‌های مربوط به زوال عقل مانند بیماری آلزایمر می‌توانند توهمات شنوایی و بینایی ایجاد کنند. علاوه بر بیماری‌های زوال عقل ابتلا به بیماری پارکینسون ممکن است سبب توهم در سالمندی شود. این بیماری نیز با توهمات شنوایی و بینایی همراه است.
- مشکلات شنوایی دلیل توهم در سالمندان
اختلال در عصب شنوایی در مغز سبب کاهش شنوایی خواهد شد و این کاهش شنوایی میتواند باعث توهمات شنوایی شود، زیرا مغز ممکن است صداهای خیالی را برای پر کردن خلا صوتی ایجاد کند.
- مصرف دارو علت هذیان گویی افراد مسن
از آنجا که سالمندان دارو های متفاوتی مصرف می کنند برخی داروها، به ویژه در دوزهای بالا یا در صورت تداخل با دیگر داروها، می‌توانند عوارض جانبی شامل توهمات داشته باشند. این مرحله از توهم کاملا قابلیت کنترل شدن را دارد
- سوء مصرف مواد و توهم در سالمندی
استفاده از مواد مخدر یا الکل، به خصوص در سالخوردگی، میتواند باعث بروز توهمات شود.
- بیماری‌ها و مشکلات پزشکی
هر بیماری که در سالمندی رخ دهد در صورت عدم کنترل و پیشرفت ممکن است اختلال توهم را برای آنها به وجود بیاورد برای مثال برخی عفونت‌ها، به ویژه عفونت‌های مغزی، می‌توانند توهم ایجاد کنند زیرا سبب بروز مشکلاتی در قسمت‌های اصلی مغز می شوند. مثال دیگر از بیماری هایی که سبب توهم در سالمندان می شود، مشکلات متابولیکی است. از دسته بیماری های متابولیکی می توان نارسایی‌های کبدی یا کلیوی را نام برد که می‌توانند به تغییرات ذهنی منجر شوند. هر اندازه که خونرسانی و اکسیژن رسانی به مغز کمتر باشد میزان توهم زایی بیشتر است.
- تنهایی و انزوا علت توهم در سالمندان
احساس تنهایی و انزوا در سالمندان میتواند به بروز توهمات منجر شود.
علائم توهم در سالمندی
توهم ممکن است با علائم متفاوتی بروز کند. این عوارض ممکن است در شدت و نحوه بروز متفاوت باشند. مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم توهم در سالمندی عبارتند از:
- شنیدن صداها و تصاویر غیر واقعی
- توهم در درک محیط و احساس وجود چیزهایی که وجو ندارد
- گفتگو با صداها یا افراد خیالی
- ترس از چیزهایی که وجود ندارد
- تغییرات رفتاری
- تحریک پذیری یا اضطراب
- تغییرات در خواب
- مشکلات تمرکز و حافظه
درمان توهم در افراد سالمند
درجات و شدت بیماری بسیار در درمان آن مهم است. هر اندازه که شدت بیماری بیشتر باشد، باید سریعتر برای درمان سالمندان اقدام کرد. شما می توانید برای درمان توهم سالمندان روش های متفاوتی را امتحان کنید در ادامه به بررسی تمام رفتارهای موجود می پردازیم:
درمان توهمات در سالمندان بستگی به علت و شدت توهمات دارد. در زیر به برخی از رویکردهای درمانی متداول اشاره میشود:
1) درمان توهم در سالمندی با مشاوره و روان‌درمانی
صحبت با یک روانشناس یا متخصص سلامت روان میتواند کمک‌کننده باشد. درمانگران می‌توانند تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب را آموزش دهند. درمان دیگر ی که مشاور می تواند در مشکلات ناشی از توهم کمک کند گفتار درمانی است. این نوع درمان میتواند به سالمند کمک کند تا افکار و احساسات خود را بهتر درک کند و با توهمات خود به شیوه‌ای سالم‌تر کنار بیاید.
2) دارو درمانی برای درمان هذیان گویی افراد مسن
در مراحل پیشرفته تر توهم در سالمندان باید از داروهای ضد روانپریشی استفاده کرد. در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهای ضد روانپریشی تجویز کنند تا توهمات کاهش یابند. اما در صورتی که توهمات ناشی از افسردگی یا اضطراب باشند، داروهای ضد افسردگی ممکن است مفید باشند. اگر شخص دچار توهمات در اثر مصرف دارو باشد، پزشک ممکن است دوز دارو را تعدیل کند یا جایگزین کند.
3) مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای برای درمان توهم در سالمندان
همان طور که در قسمت های قبل به طور کامل به این مبحث پرداختیم بیماری‌های زمینه ای میتواند سبب توهم شود. اگر توهمات ناشی از بیماری‌های پزشکی مانند زوال عقل، بیماری پارکینسون یا عفونت‌ها باشند، درمان این بیماری‌ها میتواند به کاهش توهمات کمک کند.
4) درمان هذیان گویی افراد مسن با فعالیت‌های اجتماعی و جسمانی
از آنجایی که انزوا و گوشه نشینی برای سالمندان در دراز مدت سبب افسردگی و در نتیجه توهم می شود. تشویق به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و جسمانی میتواند کمک کند تا سالمند احساس بهتر و ارتباط بیشتری با دنیای اطراف خود داشته باشد.
نحوه رفتار مناسب در موقع توهم سالمندان
اهمیت رفتار مناسب در هنگام بروز توهم در سالمندان برکسی پوشیده نیست. به همین دلیل یکی از پیشنهاد های ما به شما استفاده از پرستار بیمار برای این سالمندان است. اما اگر شما می خواهید که از سالمندان نگهداری کنید باید نحوه رفتار مناسب با آن ها را بیاموزید زیرا رفتار اشتباه یا سبب گوشه گیری این افراد شده یا سبب افزایش شدت بیماری آنها می شود. از سری رفتارهایی که می توان هنگام توهم سالمندان انجام داد عبارت است از:
- با آرامش و احترام رفتار کنید
- به حرفهای او گوش دهید
- از سالمندان درباره ی حرف هایی که می زنند ایراد نگیرید.
- برای او محیطی امن ایجاد کنید
- ترغیب به مراجعه به پزشک
- اجتناب از بحث درباره واقعیت
تاثیر توهم سالمندی روی آلزایمر
توهم در دوران سالمندی می تواند سبب افزایش اثرات آلزایمر و تشدید علائم آن شود.این تأثیرات می‌توانند به جنبه‌های مختلفی از زندگی آنها مرتبط باشند برای مثال توهمات ممکن است موجب افزایش احساس اضطراب و ترس در افراد مبتلا به آلزایمر شود. این احساسات می‌توانند باعث شود که فرد در وضعیت‌های اجتماعی دچار سردرگمی و تنش شود.
هر یک از توهمات می‌توانند منجر به رفتارهای غیرعادی یا حتی خشن شوند. این افراد ممکن است در پاسخ به توهمات خطرناک یا تهدیدآمیز، واکنش‌هایی غیرقابل پیش‌بینی نشان دهند. یک تاثیر جدی که توهم بر روی آلزایمر فرد دارد این است که افراد مبتلا به توهمات ممکن است از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی یا تعامل با دیگران خودداری کنند. این انزوا میتواند به ایجاد احساس تنهایی منجر شود و در اینصورت باید به اصول نگهداری از سالمند آلزایمری توجه ویژه ای شود.
توهمات فرد مبتلا به آلزایمر می‌توانند باعث احساس نگرانی، اضطراب و استرس در اعضای خانواده و مراقبان شوند. این ممکن است منجر به بروز مشکلات روانی برای آنها نیز گردد. همچنین می تواند خواب سالمند را تحت تاثیر قرار دهد این عدم خواب کافی میتواند به مشکلات جسمی و روحی بیشتر منجر شود. در کل، وجود توهمات میتواند به کاهش کیفیت زندگی فرد مبتلا به آلزایمر منجر شود و بر روی سلامت روانی، جسمی و اجتماعی او تأثیرگذار باشد.
تشخیص توهم سالمندان
تشخیص توهم در سالمندان به دلیل پیچیدگی و ارتباط نزدیکی که با بیماری هایی مانند زوال عقل و افسردگی دارد می تواند کمی پیچیده باشد عموما تست های روان شناختی و مراجعه به پزشک تا حد زیادی می تواند کمک کننده باشد. اما اگر در سالمند خود علائمی مانند دیدن شنیدن نامتعارف مشاهده کردید می توانید به بروز توهم در سالمندان شک کرد و برای شناسایی آن می بایست به پزشک متخصص مراجعه کنید.
توهم پارانویا در سالمندان
زمانی که سالمندان دچار سوء ضن درباره اطراف خود میشود و به طور مداوم احساس مس کند که افراد میخواهند به آن یا دارایی‌هایش آسیب برسانند می توانیم بگوییم که دچار توهم پارانویا شده است. در این بیماری فرد به اضطراب و ترس شدید دچار می شود . این اضطراب و استرس می تواند مسائل جانبی از جمله توهم در افراد سالمند را به وجود بیاورد. در بیماری پارانویا فرد در برابر پذیرش شواهدی که ادعایشان را رد می کند، مقاومت می کنند. عموما علت پارانویا در سالمندان میتواند متفاوت باشد در زیر برخی از دلایل به وجود آمدن توهم پارانویا در سالمندان را برای شما عنوان می کنیم:
- بیماری‌های عصبی: مانند بیماری آلزایمر، دمانس عروقی یا بیماری پارکینسون.
- اختلالات روحی: مانند اختلالات اضطرابی یا روانپریشی.
- عوارض دارویی: مصرف برخی از داروها یا کاهش دوز دارویی میتواند علائم را تشدید کند.
- استرس‌های زیستی و اجتماعی: تنهایی، از دست دادن عزیزان، یا تغییرات ناگهانی در زندگی.
توهم در دوران سالمندی یکی از بیماری‌های شایع است که ممکن است در صورت عدم کنترل سبب ایجاد طیف وسیعی از بیماری‌ها شود. این بیماری که عموما بر اثر بیماری‌های زمینه ای به وجود می آید می تواند بروز مشکلات دیداری، شنوایی و….. شود. حمایت‌های عاطفی و همراهی با این افراد می تواند تا حدودی بار مشکلات را برای آنها کم کند و از شدت بیماری آنها بکاهد.
سوالات متداول
1. آیا توهم و هذیان در بردارنده یک نوع بیماری هستند؟
هزیان و توهم هر دو جز بیماری‌های روان شناختی بوده اما در برخی از ویژگی‌ها با یکدیگر متفاوتند.
2. علائم بیماری توهم شنیداری چیست؟
در این بیماری که در سالمندی رخ می دهد، فرد صداهایی را می شنود که اصلا وجود خارجی ندارد.
3. چه بیماری‌های سبب ایجاد توهم در سالمندی می شود؟
بیماری‌های زمینه ای و به صورت نادر بیماری پارکینسون می تواند سبب ایجاد توهم در سالمندان شود.
4. روش‌های متداول درمان بیماری توهم در سالمندان چیست؟
در قدم اول مشورت با مشاور و در صورت شدت بیماری دارو درمانی می تواند موثر باشد.
