در این نوشته از مجموعه بزرگ و خوش سابقه خدمات پرستاری در منزل، سالمند و بیمار “زندگی برتر”، به آموزش استفاده از دستگاه تست قند خون می‌پردازیم. بیماری دیابت یا مرض قند یکی از شایعترین بیماری‌ها در بین زنان و مردان است که زندگی افراد را به طور جدی تهدید می‌کند و برای محافظت از فرد درگیر با این بیماری، یکی از ضروری‌ترین اقدامات، کنترل و اندازه‌گیری مداوم قند خون است. همچنین افرادی که قند لبه مرز دارند و دارای ریسک ژنتیکی و محیطی دیابت هستند، باید به قند خون خود توجه داشته باشند و در فواصل منظم آن را واپایش کنند.
همانطور که میدانید، در فرد دیابتی هر فعالیت بدنی و هر آیتم تغذیه‌ای می‌تواند تاثیر قابل توجهی روی قند خون فرد بگذارد و به همان اندازه که قند خون بالا خطرناک است، گلوکز پایین خون هم می‌تواند مشکل ساز و خطرآفرین باشد. بنابراین کنترل منظم قند خون لازم و ضروری است تا در مواقع لزوم، اقدامات درمانی اورژانسی جان فرد را حفظ کنند. امروزه ساخت دستگاه‌های ساده و کوچک تست قند خون به نام گلوکومتر این امکان را فراهم کرده که افراد در کوتاهترین زمان ممکن و با دقتی ایده‌آل قند خون خود را اندازه‌گیری کنند.
این دستگاه‌ها که اغلب کوچک و قابل حمل هستند، امکان اندازه‌گیری سریع و آسان قند خون را در هر زمان و مکان فراهم می‌کنند. استفاده‌ی صحیح از این دستگاه‌ها نه تنها به تشخیص به موقع نوسانات قند خون و علائم دیابت کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از بروز عوارض جدی ناشی از دیابت نیز جلوگیری کند.
البته که پردازنده‌های آزمایشگاهی در اندازه‌گیری قند خون دقیقتر عمل می‌کنند، اما برای انجام آزمایش قند خون نیاز به صرف وقت و انرژی بسیار است و بیش از ۸ ساعت باید برای دریافت نتایج آن صبر کرد که این مدل کنترل قند خون اصلا برای یک فرد دیابتی در معرض خطر، کارآمد نمی‌باشد.
به نقل از وبسایت webmd :
افراد مبتلا به دیابت باید به طور منظم سطح قند خون خود را آزمایش کنند تا بیماری را بهتر کنترل کنند و از مشکلات بلندمدت مانند بیماری قلبی، سکته، و فشار خون بالا جلوگیری کنند. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد، از جمله استفاده از دستگاه‌های گلوکومتر و سیستم‌های پایش مداوم قند خون (CGM). همچنین آزمایش HbA1c که میانگین سطح قند خون را در طول زمان نشان می‌دهد، بسیار مهم است. تنظیم دقیق این آزمایش‌ها با راهنمایی پزشک کمک می‌کند تا فرد دیابتی قند خون خود را بهتر مدیریت کند.
اهمیت طرز استفاده از دستگاه قند خون
دستگاه گلوکز متر، گلوکومتر، مانیتور قند خون یا تست قند خون، دستگاه ساده و بسیار کاربردی است که در دسته‌بندی تجهیزات پزشکی سنجشی، کارایی گسترده‌ای در کنترل قند دارد. این دستگاه با کاربری بسیار ساده، و به‌وسیله نوارهای تست قند خون، میزان گلوکز را اندازه‌گیری می‌کند و در انواع سوزندار و بدون سوزن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگر نحوه استفاده از دستگاه قند خون صحیح باشد، می‌تواند نتایج دقیقی را از میزان قند خون ارائه دهد که برای کنترل قند خون افراد دیابتی، افراد دچار هیپوگلیسمی و افراد مستعد مرض قند موثر واقع می‌شود. طرز استفاده از دستگاه قند خون برای افراد دیابتی (نوع۱ و ۲)، بانوان باردار (با ریسک ابتلا به دیابت بارداری)، افراد دچار افت قند خون، افراد مستعد دیابت و خصوصا سالمندان حائز اهمیت است. اطلاع از میزان قند خون و کنترل آن به صورت مداوم سبب می‌شود فرد کمتر در معرض خطر عوارض تغییرات قند خون باشد و درصورت نیاز به پزشک متخصص مراجعه نماید.
آموزش استفاده از دستگاه قند خون
آموزش استفاده از دستگاه قند خون کار چندان سختی نیست و گلوکومتر به‌طوری طراحی شده که هر فرد با کمترین دانش و سواد بتواند از آن استفاده کند. اما رعایت نکات لازم در طرز استفاده از دستگاه قند خون تاثیر به سزایی در نتایج تست دارد. به‌طورکلی اجزای مهمی از دستگاه گلومتر که در حین اندازه‌گیری قند با آن‌ها سروکار دارید، عبارتند از قلم لنست که می‌تواند از برند دستگاه قند خون یا هر برند دیگر باشد و تجهیز خودکار مانندی است که سوزن دستگاه را بر سر خود دارد. و نوار یا دیسک تست قند خون که نمونه خون را دریافت و پردازش می‌کند.
درحالیکه نوار تست قند خون یکبار مصرف است و در هر بار استفاده نیاز به تعویض دارد، دیسک‌هایی طراحی شده که نمونه قند خون را برای پردازش دریافت می‌کنند و امکان چند بار استفاده را دارند. توجه داشته باشید که در طرز استفاده از دستگاه قند خون نوع دستگاه نیز شرط است. چراکه به عنوان مثال برای استفاده از دستگاه قند خون فتومتری نیاز است دستگاه تمیز و پاک شود تا نور لازم را دریافت کند و در مقابل، دستگاه سنجش قند خون الکتروشیمیایی نیازی به این کار ندارد. توجه داشته باشید که دستگاه گلوکومتر برای ارائه نتیجه دقیق باید دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد و در محیطی با دمای متعادل نگهداری شود. همچنین برای سنجش عملکرد آن، باید هر چند ماه یکبار با نتایج آزمایشگاهی مورد قیاس قرار داده شود.
طرز استفاده از دستگاه تست قند خون
برای استفاده دستگاه تست قند خون، مراحل زیر را به دقت دنبال کنید. این مراحل به شما کمک می‌کنند تا به‌درستی قند خون خود را اندازه‌گیری کنید و در صورت نیاز، مرحله کدگذاری را نیز انجام دهید.
1. آماده‌سازی تجهیزات تست قند خون
- دستگاه تست قند خون: مطمئن شوید که دستگاه شما دارای باتری کافی است و به درستی کار می‌کند.
- نوار تست قند خون: بسته نوار تست را باز کنید و یک نوار را بردارید. حتماً مطمئن شوید که نوارها منقضی نشده‌اند.
- لانست: سوزن کوچک برای سوراخ کردن انگشت را تمیز کنید..
- قلم لانست: دستگاهی است که لانست را در آن قرار می‌دهید تا به راحتی انگشت خود را سوراخ کنید.
- دستمال مرطوب الکلی: برای تمیز کردن ناحیه‌ای که می‌خواهید انگشت خود را سوراخ کنید، دستمال مرطوب الکلی در دسترس داشته باشید.
2. آماده‌سازی دستگاه
- قرار دادن نوار تست در دستگاه: نوار تست را به آرامی وارد دستگاه کنید. معمولاً دستگاه به صورت خودکار روشن شده و آماده خواندن نمونه خون می‌شود.
3. مرحله کدگذاری (در صورت نیاز)
برخی دستگاه‌ها برای انواع دیابت در کودکان نیاز به کدگذاری دارند. باید مطمئن شوید کد نوار تست با کدی که روی دستگاه تنظیم شده است، همخوانی دارد. برای این کار:
- چک کردن کد: کد درج شده روی بسته نوار تست را با کدی که روی صفحه نمایش دستگاه نشان داده می‌شود، مقایسه کنید.
- تنظیم کد: اگر دستگاه به صورت خودکار کد را نشان نمی‌دهد یا کد اشتباه است، با استفاده از دکمه‌های دستگاه، کد را مطابق با کد درج شده روی بسته تنظیم کنید.
4. آماده‌سازی برای نمونه‌گیری
- شستن دست‌ها: قبل از گرفتن نمونه خون، دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید و خوب خشک کنید.
- تمیز کردن انگشت: از دستمال مرطوب الکلی استفاده کنید تا نوک انگشت را تمیز کنید. صبر کنید تا خشک شود.
5. نمونه‌گیری
یکی از مراحل اصلی استفاده دستگاه تست قند خون، نمونه گیری است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم:
- آماده‌سازی قلم لانست: لانست را داخل قلم قرار دهید و تنظیم کنید. سپس، نوک قلم را روی قسمت گوشتی انگشت خود قرار دهید و دکمه را فشار دهید تا لانست انگشت شما را سوراخ کند.
- گرفتن قطره خون: به آرامی انگشت خود را فشار دهید تا قطره خون کوچکی روی سطح انگشت ظاهر شود.
6. انتقال خون به نوار تست
- انتقال خون به نوار: نوک نوار تست را به قطره خون تماس دهید. نوار به صورت خودکار خون را جذب کرده و دستگاه شروع به تحلیل خون می‌کند.
7. خواندن نتیجه
- منتظر ماندن برای نتیجه: دستگاه بعد از چند ثانیه، نتیجه قند خون شما را نشان می‌دهد.
- یادداشت نتیجه: نتیجه را در دفترچه خود یادداشت کرده یا اگر دستگاه شما قابلیت ذخیره‌سازی دارد، آن را ذخیره کنید.
8. پایان کار
- خارج کردن نوار تست: نوار تست استفاده شده را از دستگاه خارج کنید و در سطل زباله بیندازید.
- دور انداختن لانست: لانست استفاده شده را با دقت از قلم خارج کنید و در یک محفظه مخصوص زباله‌های پزشکی دور بیندازید.
- خاموش کردن دستگاه: برخی دستگاه‌ها به صورت خودکار خاموش می‌شوند، در غیر این صورت، آن را خاموش کنید.
این مراحل به شما کمک می‌کنند که با دقت و به درستی قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. اگر هر گونه ابهامی داشتید، دستورالعمل دستگاه خود را مطالعه کرده یا با پزشک خود برای مشاوره تماس بگیرید.
نکات مهم نحوه استفاده از دستگاه تست قند خون
دستگاه تست قند خون (گلوکومتر) ابزاری است که به افراد مبتلا به دیابت یا سایر شرایط پزشکی مرتبط با قند خون کمک می‌کند تا سطح گلوکز خون خود را به طور مرتب بررسی کنند. استفاده دستگاه تست قند خون به صورت صحیح اهمیت دارد تا نتایج دقیق و قابل اعتمادی به دست آید و پرستاری از بیمار دیابتی به بهترین نحو انجام شود. در ادامه، نکات مهمی در مورد نحوه استفاده از دستگاه تست قند خون را به طور کامل توضیح می‌دهیم:
1. آمادگی قبل از تست قند خون
- دست‌ها را بشویید: قبل از انجام تست، حتماً دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و به خوبی خشک کنید. این کار به جلوگیری از آلودگی نمونه خون و نتیجه‌ی دقیقتر کمک می‌کند.
- تهیه وسایل لازم: مطمئن شوید که دستگاه گلوکومتر، نوارهای تست، لانست (سوزن) و دستگاه سوراخ‌کننده در دسترس هستند.
2. تنظیم دستگاه قند خون
- نوار تست را وارد کنید: نوار تست را مطابق با دستورالعمل‌های دستگاه، وارد گلوکومتر کنید. در بیشتر دستگاه‌ها، پس از وارد کردن نوار، دستگاه به طور خودکار روشن می‌شود.
- کدگذاری (در صورت نیاز): برخی دستگاه‌ها نیاز به کدگذاری دارند. اگر دستگاه شما نیاز به کدگذاری دارد، کد را از روی بسته نوار تست وارد کنید.
3. جمع‌آوری نمونه خون
- انتخاب محل نمونه‌گیری: انگشتان معمولاً بهترین محل برای گرفتن نمونه خون هستند. برای جلوگیری از درد و آسیب به پوست، بهتر است از طرفین نوک انگشت استفاده شود.
- استفاده از لانست: دستگاه سوراخ‌کننده را با یک لانست جدید بارگذاری کنید. سپس آن را روی نوک انگشت قرار داده و دکمه‌ی سوراخ کردن را فشار دهید.
- گرفتن قطره خون: به آرامی نوک انگشت را فشار دهید تا یک قطره کوچک خون ایجاد شود. از فشار زیاد خودداری کنید؛ زیرا این کار ممکن است باعث مخلوط شدن مایعات بین سلولی با خون و در نتیجه اشتباه در نتیجه‌ی تست شود.
4. تست قند خون
- نوار تست را به خون آغشته کنید: لبه‌ی نوار تست را به قطره خون نزدیک کنید تا خون به‌طور خودکار جذب شود. مقدار خون باید کافی باشد تا نوار به‌طور کامل جذب کند.
- انتظار برای نتیجه: پس از آغشته شدن نوار به خون، دستگاه به صورت خودکار شروع به اندازه‌گیری می‌کند. نتایج معمولاً در عرض چند ثانیه روی صفحه نمایش ظاهر می‌شوند.
5. ثبت نتایج
- ثبت نتیجه: بعد از استفاده دستگاه تست قند خون که شامل نمایش نتیجه می‌شود، آن را یادداشت کرده یا در حافظه دستگاه ذخیره کنید. بسیاری از دستگاه‌ها توانایی ذخیره نتایج را دارند که برای پیگیری روند قند خون در طول زمان مفید است.
- بررسی نتیجه: نتایج را با دامنه‌ی قند خون هدف خود مقایسه کنید و در صورت انحراف از مقادیر نرمال، به توصیه‌های پزشک عمل کنید.
6. مراقبت از دستگاه
- تمیز کردن: پس از هر بار استفاده، نوار تست استفاده شده را دور بیندازید و دستگاه را در صورت نیاز تمیز کنید. از تماس دستگاه با آب یا سایر مایعات خودداری کنید.
- نگهداری درست: دستگاه و نوارهای تست را در مکانی خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. همچنین، نوارهای تست را در دمای مناسب نگهداری کنید و از تاریخ انقضا آن‌ها مطمئن شوید.
7. اشتباهات رایج و نکات اضافی
- استفاده از نوارهای تاریخ گذشته: از نوارهای تستی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته استفاده نکنید، زیرا ممکن است نتایج نادرستی بدهند.
- نمونه‌گیری نادرست: اطمینان حاصل کنید که مقدار کافی خون برای تست جمع‌آوری کرده‌اید، زیرا کمبود خون ممکن است به خطاهای اندازه‌گیری منجر شود.
- عدم تنظیم صحیح دستگاه: در صورتی که دستگاه شما نیاز به تنظیمات خاصی مانند تغییر واحد اندازه‌گیری دارد، حتماً این تنظیمات را به درستی انجام دهید.
8. مشاوره پزشکی
اگر نتایج غیرعادی یا نگرانی در مورد اندازه‌گیری‌ها دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، پزشک می‌تواند راهنمایی‌های لازم برای استفاده بهتر از دستگاه را به شما ارائه دهد.
با رعایت این نکات، می‌توانید از دستگاه تست قند خون به درستی استفاده کنید و نتایج دقیق و قابل اعتمادی به دست آورید که به مدیریت بهتر دیابت یا سایر مشکلات مرتبط با قند خون کمک می‌کند.
سخن پایانی
تست قند خون در منزل یک روش ساده و موثر برای کنترل و مدیریت دیابت است. با استفاده دستگاه تست قند خون، می‌توانید به‌موقع تغییرات قند خون خود را شناسایی کرده و اقدامات لازم را برای حفظ سلامت خود انجام دهید. همیشه دستگاه و نوارهای تست خود را در شرایط بهداشتی نگه دارید و به دقت دستورالعمل‌های تولیدکننده را دنبال کنید. به یاد داشته باشید که اندازه‌گیری منظم، ثبت نتایج و کمک گرفتن از پرستار در منزل به شما کمک می‌کند تا با همکاری پزشک خود، بهترین برنامه درمانی را انتخاب و بهبودی خود را تسریع کنید.
سوالات متداول
1- چگونه از دستگاه تست قند خون استفاده کنیم؟
ابتدا دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید و خشک کنید. سپس نوار تست را در دستگاه قرار دهید. نوک انگشت خود را با سوزن مخصوص (لانست) سوراخ کنید و یک قطره خون روی نوار تست قرار دهید. دستگاه به طور خودکار میزان قند خون را اندازه‌گیری کرده و نتیجه را نمایش می‌دهد.
2- بهترین زمان برای اندازه‌گیری قند خون چه موقع است؟
بهترین زمان برای اندازه‌گیری قند خون صبح ناشتا، قبل از غذا و دو ساعت بعد از غذا است. همچنین، در صورتی که احساس ضعف یا علائم افت قند خون دارید، می‌توانید تست را انجام دهید.
3- چقدر باید نوک انگشت را برای استفاده دستگاه تست قند خون فشار دهیم تا خون خارج شود؟
فشار ملایم و کافی به نوک انگشت بعد از سوراخ کردن، برای خروج قطره خون مناسب است. اگر خون کافی خارج نشد، انگشت را از پایین به سمت نوک به آرامی ماساژ دهید.
4- آیا نتایج دستگاه تست قند کاملا دقیق است؟
تقریبا. دستگاه های تست قند خون خانگی عموما 10 واحد قند خون را بالاتر نشان می دهند.
