در این نوشته از مجموعه بزرگ و خوش سابقه خدمات پرستاری کودک، سالمند و بیمار “زندگی برتر”، به آموزش استفاده از دستگاه قند خون می‌پردازیم. بیماری دیابت یا مرض قند یکی از شایعترین بیماری‌ها در بین زنان و مردان است که زندگی افراد را به طور جدی تهدید می‌کند و برای محافظت از فرد درگیر با این بیماری، یکی از ضروری‌ترین اقدامات، کنترل و اندازه‌گیری مداوم قند خون است. همچنین افرادی که قند لبه مرز دارند و دارای ریسک ژنتیکی و محیطی دیابت هستند، باید به قند خون خود توجه داشته باشند و در فواصل منظم آن را واپایش کنند.
در فرد دیابتی هر فعالیت بدنی و هر آیتم تغذیه‌ای می‌تواند تاثیر قابل توجهی روی قند خون فرد بگذارد و به همان اندازه که قند خون بالا خطرناک است، گلوکز پایین خون هم می‌تواند مشکل ساز و خطرآفرین باشد. بنابراین کنترل منظم قند خون لازم و ضروری است تا در مواقع لزوم، اقدامات درمانی اورژانسی جان فرد را حفظ کنند. امروزه ساخت دستگاه‌های ساده و کوچک تست قند خون به نام گلوکومتر این امکان را فراهم کرده که افراد در کوتاهترین زمان ممکن و با دقتی ایده‌آل قند خون خود را اندازه‌گیری کنند.
البته که پردازنده‌های آزمایشگاهی در اندازه‌گیری قند خون دقیقتر عمل می‌کنند، اما برای انجام آزمایش قند خون نیاز به صرف وقت و انرژی بسیار است و بیش از ۸ ساعت باید برای دریافت نتایج آن صبر کرد که این مدل کنترل قند خون اصلا برای یک فرد دیابتی در معرض خطر، کارآمد نمی‌باشد.
بیشتر بخوانید : 4 روش از مراقبت‌های لازم در قندخون بالا
اهمیت طرز استفاده از دستگاه قند خون
دستگاه گلوکز متر، گلوکومتر، مانیتور قند خون یا تست قند خون، دستگاه ساده و بسیار کاربردی است که در دسته‌بندی تجهیزات پزشکی سنجشی، کارایی گسترده‌ای در کنترل قند دارد. این دستگاه با کاربری بسیار ساده، و به‌وسیله نوارهای تست قند خون، میزان گلوکز را اندازه‌گیری می‌کند و در انواع سوزندار و بدون سوزن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگر نحوه استفاده از دستگاه قند خون صحیح باشد، می‌تواند نتایج دقیقی را از میزان قند خون ارائه دهد که برای کنترل قند خون افراد دیابتی، افراد دچار هیپوگلیسمی و افراد مستعد مرض قند موثر واقع می‌شود. طرز استفاده از دستگاه قند خون برای افراد دیابتی (نوع۱ و ۲)، بانوان باردار (با ریسک ابتلا به دیابت بارداری)، افراد دچار افت قند خون، افراد مستعد دیابت و خصوصا سالمندان حائز اهمیت است. اطلاع از میزان قند خون و کنترل آن به صورت مداوم سبب می‌شود فرد کمتر در معرض خطر عوارض تغییرات قند خون باشد و درصورت نیاز به پزشک متخصص مراجعه نماید.
آموزش استفاده از دستگاه قند خون
آموزش استفاده از دستگاه قند خون کار چندان سختی نیست و گلوکومتر به‌طوری طراحی شده که هر فرد با کمترین دانش و سواد بتواند از آن استفاده کند. اما رعایت نکات لازم در طرز استفاده از دستگاه قند خون تاثیر به سزایی در نتایج تست دارد. به‌طورکلی اجزای مهمی از دستگاه گلومتر که در حین اندازه‌گیری قند با آن‌ها سروکار دارید، عبارتند از قلم لنست که می‌تواند از برند دستگاه قند خون یا هر برند دیگر باشد و تجهیز خودکار مانندی است که سوزن دستگاه را بر سر خود دارد. و نوار یا دیسک تست قند خون که نمونه خون را دریافت و پردازش می‌کند.
بیشتر بخوانید : مراقبت از کودکان دیابتی
درحالیکه نوار تست قند خون یکبار مصرف است و در هر بار استفاده نیاز به تعویض دارد، دیسک‌هایی طراحی شده که نمونه قند خون را برای پردازش دریافت می‌کنند و امکان چند بار استفاده را دارند. توجه داشته باشید که در طرز استفاده از دستگاه قند خون نوع دستگاه نیز شرط است. چراکه به عنوان مثال برای استفاده از دستگاه قند خون فتومتری نیاز است دستگاه تمیز و پاک شود تا نور لازم را دریافت کند و در مقابل، دستگاه سنجش قند خون الکتروشیمیایی نیازی به این کار ندارد. توجه داشته باشید که دستگاه گلوکومتر برای ارائه نتیجه دقیق باید دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد و در محیطی با دمای متعادل نگهداری شود. همچنین برای سنجش عملکرد آن، باید هر چند ماه یکبار با نتایج آزمایشگاهی مورد قیاس قرار داده شود.
مراحل استفاده از دستگاه قند خون
- طرز استفاده از دستگاه قند خون، بر این موضوع تاکید دارد که پیش از سنجش قند، دستان خود را بشویید. شستشوی دست با آب و صابون کمک می‌کند رد احتمالی باقیمانده از غذاها از روی پوست شما پاک شوند و اندازه نشان داده شده روی نمایشگر، مقدار دقیق قند خونتان باشد و نه قند غذا! همچنین امکان ضد عفونی دست با الکل پیش از انجام تست وجود دارد و نکته حائز اهمیت در این مورد، این است که دست آغشته به الکل، نه به کمک دستمال، بلکه به وسیله هوا، خودبخود خشک شود.
- برای هر بار سنجش قند خون، یک سوزن جدید نیاز است که باید روی قلم لنست قرار گیرد. این قلم مثل یک خودکار است که سوزن تیزی بر سر خود دارد و با شکافی که در پوست و مویرگ‌ها ایجاد می‌کند، ترکیبی از خوناب (پلاسما) و سلول‌های خونی را استخراج می‌کند. (خوب است به این نکته اشاره کنیم که خون مورد سنجش در گلوکومتر از مویرگ‌ها استخراج می‌شود و دارای سلول و خوناب و.. است. اما خون مورد استفاده در آزمایشگاه از رگ‌ها گرفته می‌شود و به همین دلیل حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد با میزان قند خون نمایش داده شده در گلوکومتر تفاوت دارد.)
- با توجه به نوع دستگاه، استفاده از یک نوار یا دیسک تست برای سنجش قند خون مورد نیاز است.
- قلم لنست را با دقت در دست بگیرید و در یک لحظه نوک سوزن آن را وارد انگشت کنید.
- خونی که از محل زخم خارج شده را با نوار تست تماس دهید و از تماس آن با پوست پرهیز کنید.
- صبر کنید تا خون نمونه مورد بررسی قرار گیرد و میزان گلوکز آن در نمایشگر دستگاه ظاهر شود.
- گاز استریل یا پنبه‌آی پاک را روی انگشت قرار دهید و با فشردن آن خونریزی را متوقف نمایید. سپس عدد ظاهر شده را با اطلاعات لازم (زمان اندازه‌گیری؛ ناشتا یا بعد از غذا) در دفترچه خود ثبت کنید.
