هپاتیت b یک عفونت کبدی شدید است که در اثر ویروس هپاتیت b ایجاد میشود. در برخی از افراد این عفونت بهشکل مزمن بروز میکند و برای بیش از 6 ماه ادامه پیدا میکند. ابتلا به این بیماری ریسک نارسایی کبدی، سرطان کبد و سیروز کبدی را بیشتر میکند. بیشتر بزرگسالانی که به هپاتیت b مبتلا میشوند؛ کاملا درمان میشوند. حتی اگر علائم بیماری شدید باشد؛ باز هم شانس بهبودی کامل بیماری وجود دارند. هرچند کودکان و نوزادانی که درگیر این بیماری میشوند؛ بیش از دیگران درگیر این بیماری هستند. برای پیشگیری از بروز این بیماری میتوان واکنش تزریق کرد. همچنین رعایت بهداشت، شانس پیشگیری از بیماری را تا اندازه زیادی کاهش میدهد.
هپاتیت b چیست؟
هپاتیت b بیماری است که سلامتی کبد را تحت شعاع قرار میدهد. این بیماری میتواند دراثر عوامل عفونی یا غیرعفونی ایجاد شود. کبد از بخشهای مهم بدن است که کارهای حیاتی زیادی برعهده دارد که از جمله آنها میتوان به سمزدایی اشاره کرد. امروزه رایجترین نوع هپاتیت در اثر ویروس انتقال پیدا میکند. هپاتیت شامل 5 نوع کلی هپاتیت A, B, C, D و E است.
نوع ویروسی بیماری از نظر شدت بیماری، قدرت انتقال، نوع پیشگیری و حتی شیوع در منطقه جغرافیایی با هم متفاوت است. برای برخی از بیماریهای هپاتیت درمانهای مشخصی وجود دارد. برخی دیگر درمان قطعی ندارند. همچنین برای برخی از انواع هپاتیت واکنشهای مخصوص وجود دارد. برخی دیگر هیچ واکسن یا راه پیشگیری ندارند. هپپاتیت b بهصورت خاص به عفونتهای کبدی اشاره دارد و شامل انواع مختلفی است. هپاتیت b اصولا میتواند باعث شود که سلامتی فرد بهطور جدی تحت شعاع قرار بگیرد. بیماری هپاتیت، عفونت کبدی است که در انواع مختلفی وجود دارد. هپاتیت b میتواند تاثیر جدی در زندگی فرد داشته باشد. این بیماری با ویروس HBV ایجاد میشد. هپاتیت b میتواند به سیروز کبدی، سرطان کبد و درنهایت مرگ را در پی داشته باشد. هپاتیت b بهصورت حاد و مزمن ایجاد میشود.
میزان خطرناک بودن هپاتیت b
بیماری هپاتیت b از بیماریهای خطرناک و خاموش است که خطر بسیار زیادی دارد. به هپاتیت b، عفونت خاموش هم گفته میشود. یعنی این بیماری بدون اینکه فرد بداند؛ بروز کرده و بدن او را آلوده میکند. بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا میشوند؛ تا سالها درگیر هستند و ممکن است ناآگاهانه از طریق خون یا مایعات بدن، به این بیماری دچار شوند.
هپاتیت b مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد میکند. نارساییها و بیماریهای دیگر را در پی دارد و ریسک بروز بیماریهای بعدی با وجود این بیماری افزایش پیدا میکند. این بیماری میتواند بدون علائم خاص و بهآهستگی، باعث پخش عفونت در تمام بدن شود. تنها راه تشخیص قطعی این بیماری آزمایش خون است. افراد مبتلا به بیماری برای کنترل شرایط میتوانند از خدمات پرستار بیمار بهرهمند شوند.
به نقل از سایت who:
در مناطق بسیار آندمیک، هپاتیت B معمولاً از مادر به کودک در هنگام تولد (انتقال پری ناتال) یا از طریق انتقال افقی (قرار گرفتن در معرض خون آلوده)، به ویژه از یک کودک آلوده به یک کودک غیر آلوده در طول 5 سال اول زندگی منتقل می شود. ایجاد عفونت مزمن در نوزادانی که از مادرشان یا قبل از سن 5 سالگی آلوده شده اند، شایع است.
هپاتیت B همچنین از طریق آسیب سوزن، خالکوبی، سوراخ کردن و قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن آلوده مانند بزاق و مایعات قاعدگی، واژن و منی منتقل می شود. انتقال ویروس همچنین ممکن است از طریق استفاده مجدد از سوزنها و سرنگها یا اشیاء تیز آلوده در مراکز مراقبتهای بهداشتی، در جامعه یا در میان افرادی که مواد مخدر تزریق میکنند، رخ دهد. انتقال جنسی در افراد واکسینه نشده با چندین شریک جنسی شایع تر است.
انواع هپاتیت ب
درکل دو نوع هپاتیت b وجود دارد که شامل هپاتیت b حاد و هپاتیت b مزمن میشود:
-
هپاتیت b حاد
هپاتیت b حاد بیماری است که طی آن فرد در اوایل دوران بیماری قرار دارد و بهتازگی به هپاتیت مبتلا شده است. با تشخیص بهموقع این بیماری از هر 5 نفر فرد مبتلا به هپاتیت ب حاد، 4 نفر از آنها شانس درمان دارند. این نوع هپاتیت بهصورت کوتاهمدت فرد را درگیر میکند. هپاتیت b حاد ممکن است نشانههای مشخصی نداشته باشد؛ اما برخی از بیماران در کنار علائم شایع هپاتیت b با علائمی شبیه به سرماخوردگی هم مواجه میشوند.
گاهی اوقات شدت بیماری بهاندازهای است که برای درمان فرد لازم است وی بستری شود.
-
هپاتیت b مزمن
اگر هپاتیت b مزمن بیش از 6 ماه طول بکشد و درمان نشود؛ بیماری هپاتیت b وارد فاز مزمن میشود. هپاتیت b مزمن برای مدت طولانیتری ادامه پیدا میکند و با علائمی مانند التهاب، آسیب کبدی همراه است. این بیماری سلامتی کبد را تحت تاثیر قرار میدهد و آسیبهای جدی و مرگ را بههمراه دارد. با درمان به موقع هپاتیت از بروز علائم جدی این بمیاری جلوگیری میشود.
میانگین سنی افراد مبتلا به هپاتیت b مزمن به 70 سالگی میرسد؛ اما حدود نیمی از این افراد مرگ ناشی از ناراحتیهای شدید کبدی را تجربه میکنند.
طول عمر بیماران هپاتیت b
گاهی هپاتیت b بهصورت خاموش و بدون هیچ علائم و نشانه مشخصی در بدن بیمار پیشروی میکند. در این حالت ممکن است که هپاتیت b برای بیش از 50 سال در بدن فرد باقی بماند و بدون اینکه نشانه و علائم خاصی داشته باشد؛ سایر ارگانها را آلوده کند. علت بیش از 80 درصد از سرطانهای کبد، بروز بیماری هپاتیت b است. چقدر که سن فرد بالاتر بروند؛ مبارزه و درمان بیماری هپاتیت b راحتتر خواهد بود. 90 درصد از نوزادان و کودکانی که درگیر این بیماری میشوند؛ تا مراحل هپاتیت b مزمن پیش میروند. این میزان در بزرگسالان بین 5 تا 10 درصد است.
هپاتیت b نیاز به مراقبت و رسیدگی و پرهیز از برخی موارد دارد. بیماران هپاتیت b با رعایت این موارد میتوانند طول عمر بالایی داشته باشند. هپاتیت b بیماری خطرناک و خاموشی است که میتواند تا سالها در بدن فرد باقی بماند. این عفونت آسیب به کبد را به همراه داشته و میتواند زمینهساز بیماری سیروز کبدی و سرطان کبد شود. معمولا طول عمر بیماری هپاتیت b تا 70 سال است؛ اما نیمی از این افراد دراثر منتشر شدن عفونت در بدن، جان خود را از دست میدهند.
نشانههای بیماری هپاتیت b
علائم هپاتیت b در همه کیسهای مبتلا یکسان نیست. شدت و نوع نشانههای هپاتیت b میتواند در هر فرد متفاوت باشد؛ اما از رایجترین علائم و نشانههای هپاتیت b عبارتاند از:
- اسهال
- ادرار قهوهای
- تب خفیف
- ناراحتی و مشکلات معده
- احساس خستگی بدون دلیل
- درد عضلانی و مفاصل
- دلدرد
- یبوست
- زردی پوست یا چشم
- کاهش اشتها
از دیگر علائم رایج بیماری هپاتیت b مزمن، اختلالت و مشکلات خواب است. معمولا افرادی که به این بیماری مبتلا هستند؛ نمیتوانند به اندازه کافی استراحت کنند. این عارضه سبب میشود که آنها نیاز به راهکارهای اضافه برای داشتن خواب بهتر داشته باشند. برای مثال دوش آب گرم پیش از خواب میتواند به خواب بهتر کمک کند. همچنین ترک نوشیدنیهای الکلی در بهبود خواب موثر است.
علائم هپاتیت b در کودکان
ویروس هپاتیت b بیشتر روی کبد تاثیر میگذارد و بعد از اینکه وارد بدن میشود؛ به سلولهای بدی راه پیدا میکند. مرگ ناگهانی تعداد زیادی از سلولهای کبدی باعث میشود که کبد آسیب دیده یا حتی از کار بیفتد. در این مواقع بیماریهایی مانند کبد چرب ایجاد میشوند. هرچند در بیشتر کودکان این رویداد رایج نیست؛ اما ویروس در بدن مانده و کمکم تکثیر میشود و به کبد آسیب میرساند. در این حالت گفته میشود که فرد ناقل بیماری هپاتیت b است.
حتی اگر کودک بیماری هپاتیت ب را در خون خود داشته باشد؛ اما نشانهای از بیماری را مشاهده نمیکند؛ دراینصورت ناقل مزمن حتی بدون علائم و نشانه میتواند باعث سرایت بیماری هپاتیت ب به دیگران شود. بیشتر کودکانی که در بدو تولد یا کمی بعد از تولد به این بیماری متبلا میشوند؛ ناقلان مزمن هستند.
درحالی که بزرگسالانی که درگیر این بمیاری میشوند؛ معمولا به بیماری هپاتیت b حاد مبتلا هستند و معمولا بعد از مدتی فعالیت ویروس از بین میرود. علائم هپاتیت b در کودکان 25 تا 180 روز بعد از اینکه کودک در معرض ویروس هپاتیت قرار بگیرد؛ بروز میکند. رایجترین نشانههای این بیماری در کودکان عبارتاند از:
- زردی پوست و سفیدی چشمها
- کاهش اشتها
- حالت تهوع
- درد شکمی در ناحیه کبد
- خستگی که برای مدت طولانی ادامه پیدا کند.
- استفراغ
- درد مفاصل
- تیره شدن رنگ ادرار و روشن شدن رنگ مدفوع
- خارش و گسترده
- کهیر و جوش
علائم هپاتیت b در دوران بارداری
در کیسهایی که مادر به هپاتیت b مبتلا باشد؛ نوزاد نیز با همین بیماری متولد میشود. این نوزادان تا 90 درصد بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت b هستند. معمولا این بیماری در حین زایمان طبیعی یا سزارین بهسادگی به نوزاد منتقل میشود.
برای جلوگیری ازبروز این بیماری در نوزاد، مادر باردار باید حتما از شرایط و وضعیت بیماری آگاه باشد تا بتواند از سرایت ویروس بیماری به نوزاد پیشگیری کند. بهتر است تستهای لازم برای تشخیص بیماری پیش از زایمان انجام شود تا از انتقال ویروس به نوزاد پیشگیری شود. همچنین برای جلوگیری از ابتلا نوزادانی که مادر مبتلا دارند؛ به آنها بعد از تولد چند دوز آمپول تزریق میشود. پزشک معمولا براساس نتایج آزمایش خون حین زایمان اقدامات پیشگیرانه انجام میدهد و با تجویز دارو مناسب از انتقال این ویروس به نوزاد پیشگیری میکند.
بیماری هپاتیت ب چگونه منتقل میشود؟
هپاتیت b چطور انتقال مییابد؟ این بیماری زمانی منتقل میشود که خون، مایع منی یا هر مایع دیگری از بدن فرد مبتلا به بدن فرد دیگر سرایت کند. رایجترین راههای انتقال این بیماری به افراد دیگر شامل موارد زیر است:
- رابطه جنسی
- استفاده از سرنگ مشترک آلوده
- روشهای ناسالم و غیربهداشتی برای تتو
- استفاده مشترک از وسایل بهداشتی مانند تیغ یا مسواک
- انتقال بیماری از مادر به نوزاد
از دیگر راههای انتقال هپاتیت b عبارتاند از:
- انتقال بیماری از راه آب یا غذای آلوده
- شیردهی
- بغل
- گرفتن دست یکدیگر
- سرفه
- عطسه
- نیش حشرات
- بوسه
- شیردهی
- استفاده از قاشق و چنگال مشترک
مایعات خارجی تا 7 روروز این ویروس را زنده نگه میدارند. درصورتیکه طی این 7 روز فرد به مایعات آلوده دست بزند؛ بیماری به او سرایت میکند.
تشخیص هپاتیت b
رایجترین و کمخطاترین راهکار برای تشخیص بیماری هپاتیت ب آزمایش خون است. همچنین دیگر روشهای پزشکی مانند سونوگرافی شکم، بیوپسی با بافتبرداری هم کاربرد دارد. آزمایش مخصوص هپاتیت عملکرد سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری را بررسی میکند. سونوگرافی وضعیت کبد را از نظر شکل، جریان خون و سایز بررسی میکند.
همچنین در تست میزان آنزیمهای کبدی بررسی میشوند. تست و بررسی بالا بودن ALT در آزمایش خون، بهعنوان یکی از آنزیمهای کبدی انجام میشود. بهتر است بدانید که علائم کبد چرب یا کبد چرب گرید 3 در خانمها یا مردان میتواند باعث بالا رفتن میزان آنزیمهای کبدی باشد و صرفا نشاندهنده بیماری هپاتیت نیست.
از طرفی افرادی که روابط جنسی پرخطر دارند؛ باید تست بیماریهای مقاربتی را انجام بدهند. شایعترین بیماریهای جنسی قابل تشخیص از طریق خون شامل انواع هپاتیت، ایدز، سیفیلیس و ویروس تبخال تناسلی هستند.
تشخیص بیماری هپاتیت ب بهکمک بیوپسی شامل نمونهبرداری از کبد است که این نمونه به آزمایشگاه فرستاده میشود. از این شیوه بهعنوان یکی از دقیقترین تکنیکهای تشخیص بیماریهای کبدی استفاده میشود. برای این آزمایش لازم است که بیمار برای 6 ساعت از خوردن یا آشامیدن پرهیز کند. برای انجام بیوپسی کبد لازم است که بیمار برای مدت 24 ساعت در بیمارستان بستری شود.
برای سونوگرافی کبد نیز بهتر است از روز قبل غذاهای چرب مصرف نکنید. خیلی از پزشکان از بیمار میخواهند که بهصورت ناشتا برای سونوگرافی مراجعه کند. هرچند امکان سونوگرافی کبد بدون ناشتا بودن هم وجود دارد. بههمیندلیل لازم است که در این زمینه با پزشک معالج مشورت کنید. سونوگرافی کبد نیازی به بستری شدن ندارد و در همان روز میتوانید به خانه مراجعه کنید.
درمان هپاتیت b چیست؟
درمان هپاتیت b به نوع بیماری بستگی دارد. برای درمان هپاتیت b حاد درمان خاصی وجود ندارد. در این بیماری تنها پیشنهاد میشود که بیمار رژیم غذایی سالمی داشته بهاندازه کافی استراحت کند. همچنین بهنسبت تشخیص پزشک و مقدار ویروس در خون داروهای مخصوص تجویر میشود. همچنین پزشک نوشیدن مایعات زیاد را به بیمار توصیه میکند و از آنها میخواهد که از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنند. داروهای استامینوفن، پاراستامول و داروهای ضداستفراغ بهتر است که در طول مدت بیماری مصرف نشوند.
برای درمان بیماری هپاتیت b مزمن نیز میتوان از روشهhd دارویی برای سرکوب فعالیتهای ویروسی بهره برد. چندین نوع دارو توسط سازمان غذا و دارو ایالت متحده برای درمان هپاتیت b معرفی شدهاند که تعدادی از آنها اینتروفرونهای تزریقی و تعدادی هم قرصهای ضدویروسی هستند. مصرف روزانه داروهای تجویز شده باعث میشوند که فعالیت و تکثیر ویروسی هپاتیت در کبد مهار شود.
مصرف داروها به تدریج باعث میشوند که التهاب و ورم کبد کاهش پیدا کرده و ریسک انتقال بیماری به دیگران کاهش پیدا کند. در طی درمان لازم است که بیمار ارتباط دائم با پزشک داشته و مرتب وضعیت سلامت او چک شود. اگر مصرف داروهای تزریقی و خوراکی موثر نباشند و کبد بهطور جدی آسیب ببینید؛ آخرین راه درمان هپاتیت b جراحی پیوند کبد است.
عوارض بیماری هپاتیت b
عفونت هپاتیت b مزمن عوارض جدی و خطرناکی ایجاد میکند که میتواند به بروز انواع بیماریهای بدی منجر شود:
- زخم کبدی یا سیروز: التهاب ناشی از عفونت هپاتیت b به سیروز کبدی میانجامد که باعث اختلال در کارکرد کبد می شود.
- سرطان کبد: ریسک سرطان کبد در افراد مبتلا به عفونت هپاتیت b مزمن چند برابر بیشتر است.
- نارسایی کبد: نارسایی کبد حاد به حالتی گفته میشود که کبد از انجام عملکردهای عادی خود و به خاطر عفونت عاجز باشد.
- بیماریهای کلیوی: التهابهای عروق خونی از دیگر عوارض ابتلا به هپاتیت b مزمن هستند.
چه کسانی واکسن هپاتیت b باید بزنند؟
بیشترین کسانی که ممکن است درگیر این بیماری شوند؛ عبارتاند از:
- نوزادانی که مادر آنها مبتلا باشد
- شرکای جنسی که یکی از طرفین ناقل یا مبتلا باشد.
- افرادی که رابطه جنسی بدون پیشگیری و مراقبت دارند.
- مردان گی
- معتادان تزریقی
- افرادی که با بیمار هپاتیت b همخانه هستند.
- پزشکان، پرستاران یا کادر درمان که با بیماران هپاتیت b سر و کار دارند.
- بیماران کلیوی که همودیالیز انجام میدهند.
- بیماران سرطانی که شیمیدرمانی میکنند.
- مبتلایان ایدز
- افرادی که در مناطق بیماریخیز زندگی میکنند.
- تمام خانمها در طول بارداری
هپاتیت b مسری است؟
میزان مسری بودن هپاتیت b بسیار زیاد است. این بیماری بر اثر عفونت ایجاد میشود. درصد واگیردار بودن آن بسیار زیاد است. معمولا هپاتیت b از طریق خون، منی یا مایعات بدن انتقال پیدا میکند. معمولا عدم رعایت بهداشت و استفاده از وسایل شخصی مشترک، به سرایت بیشتر این بیماری دامن میزند. بهتر است این بیماری حتی در موارد خفیف هم بهسرعت تشخیص داده و درمان شود. چرا که فرد حتی بدون علائم هم میتواند ناقل بیماری بوده و باعث بیمار شدن دیگران بشود. بههمین دلیل است که توصیه میشود چکاپ هپاتیت b سالانه انجام شود بهخصوص مادران باردار یا افرادی که در محیطهای بیمارستانی کار میکنند یا افرادی که با بیماران سر و کار دارند یا افرادی که روابط جنسی پرخطر دارند؛ بهتر است در خصوص چکاپ بیماری حساسیت بیشتری بهخرج بدهند.
روشهای پیشگیری هپاتیت b
بهترین راهها برای پیشگیری از این بیماری تزریق واکسن است. واکسن هپاتیت b در سه تا چهار دوز در شش ماه به فرد تزریق میشود. افراد زیر بهتر است که واکسن هپاتیت را دریافت کنند:
- نوزادان و کودکان و نوجوانانی که در بدو تولد واکسینه نشدهاند.
- افرادی که با افراد معلول و ناتوان سر و کار دارند.
- افرادی که با بیمار مبتلا به ویروس هپاتیت سر و کار دارند.
- پزشکان، کادر درمان، پرستاران و کارکنان اورژانس که با خون سر و کار دارند.
- بیماران عفونتهای جنسی مانند ایدز
- مردانی که با همجنس خود ارتباط جنسی دارند.
- افرادی که روابط جنسی پرخطر و زیاد دارند.
- کسانی که به بیماریهای کبدی مزمن دچار هستند.
- افرادی که بیماریهای کلیوی حاد و پیشرفته دارند.
برای پیشگیری از این بیماری لازم است که موارد زیر را رعایت کنید:
- استفاده از تجهیزات بهداشتی در محیطهای آلوده یا بیمارستانی
- عدم استفاده از وسایل بهداشتی و سرنگهای مشترک
- داشتن رابطه جنسی سالم و امن
- تمیز کردن لکههای خون یا مایع منی با کمک دستکش
سخن آخر
در برخی از افراد عفونت هپاتیت b بهصورت مزمن بروز میکند و برای شش ماه ادامه دارد. ابتلا به این بیماری ریسک نارسایی کبدی، سرطان کبد یا سیروز کبدی را افزایش میدهد. بیشتر بزرگسالانی که به بیماری هپاتیت b دچار میشوند؛ بهشکل کامل بهبود پیدا میکنند. حتی در شرایطی که علائم و نشانههای بیماری شدید باشند. هرچند کودکان و نوزادان معمولا درگیر انواع حاد بیماری میشوند.
واکسن از روشهای پیشگیری از هپاتیت b است که هنوز درمان قطعی ندارد؛ اما با رعایت بهداشت، تا اندازه زیادی میتوان از سرایت و انتقال آن پیشگیری کرد. در نوع هپاتیت b حاد معمولا روشهای درمانی خاصی وجود ندارد و تنها میتوان بیماری را به کمک رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی، کنترل کرد؛ اما در نوع هپاتیت b مزمن میتوان از برخی داروها برای سرکوب عملکرد ویروس بهره برد. درکل رعایت بهداشت در سرکوب بیماری بسیار موثر است؛ چراکه این عفونت ناشی از هپاتیت ب معمولا بهخاطر عدم رعایت بهداشت، منتقل میشود.
سوالات متداول
1. بیماری هپاتیت b چیست؟
بیماری هپاتیت ب یک بیماری ویروسی است که باعث مبتلا شدن کبد شده و در نهایت به سیروز کبد و مرگ منجر میشود.
2. انواع بیماری هپاتیت b کدام هستند؟
این بیماری شامل دو نوع هپاتیت ب مزمن و هپاتیت ب حاد است.
3. شیوه درمان بیماری هپاتیت b حاد چیست؟
این بیماری درمان خاصی ندارد و معمولا به بیمار توصیه میشود که با اصلاح رژیم غذایی و استراحت کافی، علائم بیماری را کاهش دهد.
4. شیوه درمان بیماری هپاتیت b مزمن چیست؟
زمانی که بیماری هپاتیت برای مدت زیادی در بدن باقی بماند؛ میتوان با روشهای دارویی فعالیت ویروس را سرکوب کرده و در صورت نیاز به جراحی پیوند کبد پرداخت.
5. آیا هپاتیت ب خطرناک است؟
بله بیماری هپاتیت b به نام عفونت خاموش نیز شناخته میشود و میتواند تمام بدن فرد را آلوده کند. برخی از افراد تا سالها درگیر این بیماری هستند و درخصوص بروز آن آگاهی کافی ندارند. این بیماری ممکن است از طریق تماس خونی یا جنسی منتقل شود. مسری بودن این بیماری باعث شده است که خطرناک بودن بیماری بیش از پیش به نظر برسد. از طرفی خاموش بودن بیماری سبب میشود که فرد تا سالها از بروز آن اطلاعاتی نداشته باشد. این بیماری ممکن است تا سالها بدون هیچ نشانه و علائمی به کبد حمله کند و تنها راه تشخیص آن آزمایش خون باشد.
6. هپاتیت b کدام اندامها را درگیر میکند؟
ویروس هپاتیت در آغاز کبد را آلوده میکند و در ادامه میتواند به تمام ارگانهای بدن آسیب برساند. درنهایت آسیب رسیدن به کبد، سیروز کبدی و سرطان کبد و حتی مرگ از علائم و نشانههای این بیماری است.
