آب سیاه چشم چیست؟ علل بروز گلوکوم

آب سیاه چشم مشکل شایع چشمی در افراد مسن است. هرچند این دو بیماری تفاوت‌های زیادی دارند، اما در بسیاری از موارد می‌توانند با هم رخ دهند و مشکلاتی مشابه ایجاد کنند. در این میان، پرستار سالمند باید توجه ویژه‌ای به علائم چشمی این افراد داشته باشد. همچنین، بسیاری از افرادی که دچار عارضه دوربینی هستند، ممکن است به مشکلاتی همچون خستگی نیز مبتلا شوند که باعث می‌شود علائم آب سیاه چشم به‌طور جدی‌تری بروز کند.

آب سیاه چشم چیست؟

آب سیاه چشم، یا گلوکوم، یک بیماری چشمی است که به طور معمول با آسیب به عصب بینایی همراه است. این عصب مسئول انتقال اطلاعات بینایی از چشم به مغز است. زمانی که فشار داخل چشم به طور غیرطبیعی بالا می‌رود و مایع داخل چشم نمی‌تواند به درستی تخلیه شود، این فشار به عصب بینایی آسیب می‌زند و منجر به از دست دادن میدان دید می‌شود. در مراحل اولیه، ممکن است فرد هیچ علائمی نداشته باشد و تنها زمانی متوجه بیماری شود که آسیب‌های دائمی به چشم وارد شده باشد.

علت اصلی این بیماری افزایش فشار داخل چشم است. با این حال، در بعضی افراد فشار چشم ممکن است در حد طبیعی باشد و هنوز هم آب سیاه بروز کند. همچنین، بیماری می‌تواند به‌طور ناگهانی و بدون پیش‌آگهی رخ دهد، یا به‌طور تدریجی و در طول سال‌ها پیشرفت کند.

آب سیاه چشم انواع مختلفی دارد، از جمله آب سیاه زاویه باز، آب سیاه زاویه بسته، آب سیاه با فشار نرمال، آب سیاه مادرزادی و آب سیاه التهابی. هر کدام از این انواع با مکانیسم‌های متفاوتی به عصب بینایی آسیب می‌رسانند، اما در همه آنها آسیب به عصب بینایی و کاهش بینایی اتفاق می‌افتد.

آب سیاه چشم و بیماری گلوکوم

آب سیاه چشم، که به گلوکوم نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری همچون خشکی چشم در سالمندان است که در آن آسیب به عصب بینایی در نتیجه افزایش فشار داخل چشم رخ می‌دهد. به طور کلی، این بیماری به مرور زمان پیشرفت می‌کند و بدون درمان، می‌تواند منجر به کوری دائم شود. همانطور که گفته شد، افزایش فشار چشم یکی از علل اصلی این بیماری است. این فشار بالا معمولاً به دلیل مشکلات در تخلیه مایعات چشم ایجاد می‌شود.

در گلوکوم، مایعاتی که به طور طبیعی در چشم تولید می‌شوند، نمی‌توانند به درستی تخلیه شوند، بنابراین فشار داخل چشم افزایش می‌یابد. این فشار بالا به عصب بینایی آسیب می‌زند و باعث می‌شود که فرد بخشی از میدان دید خود را از دست بدهد. در مراحل اولیه، فرد ممکن است هیچ علائمی از بیماری نداشته باشد و بیماری به‌طور تدریجی پیشرفت کند.

علت بروز آب سیاه چشم

علت اصلی آب سیاه چشم هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست، اما عوامل متعددی می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. یکی از عوامل شناخته‌شده افزایش فشار داخل چشم است که معمولاً به دلیل ناتوانی سیستم تخلیه مایعات چشم ایجاد می‌شود. این افزایش فشار به عصب بینایی آسیب می‌زند و باعث کاهش بینایی می‌شود. در بسیاری از موارد، عوامل ژنتیکی نیز در بروز این بیماری نقش دارند. افرادی که در خانواده‌شان سابقه بیماری گلوکوم وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

علاوه بر فشار داخل چشم، دیگر عوامل خطر مثل سن بالا، نژاد و اختلالات چشمی نیز می‌توانند به بروز آب سیاه و عارضه دوربینی چشم کمک کنند. افراد بالای 60 سال، به ویژه اگر سابقه خانوادگی بیماری گلوکوم داشته باشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

به نقل از سایت mayoclinic:

گلوکوم یک بیماری چشمی است که به عصب بینایی آسیب می رساند. این آسیب می تواند منجر به از دست دادن بینایی یا نابینایی شود. عصب بینایی اطلاعات بصری را از چشم شما به مغز می فرستد و برای بینایی خوب حیاتی است. آسیب به عصب بینایی اغلب به فشار بالا در چشم مربوط می شود. اما گلوکوم حتی با فشار معمولی چشم نیز ممکن است رخ دهد.

نشانه‌های آب سیاه چشم و گلوکوم

آب سیاه چشم، به ویژه در مراحل ابتدایی، یک بیماری پنهان است و ممکن است هیچ علائم مشهودی نداشته باشد. این ویژگی یکی از دلایل اصلی است که چرا این بیماری اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود. در واقع، در بسیاری از بیماران، تا زمانی که آسیب قابل توجهی به عصب بینایی وارد نشود، هیچ‌گونه علامتی از بیماری بروز پیدا نمی‌کند. در این شرایط، فرد معمولاً هیچ‌گونه تغییری در بینایی خود احساس نمی‌کند و فقط پس از بروز آسیب‌های جدی‌تر به عصب بینایی است که متوجه مشکل می‌شود.

در ابتدا، زمانی که آسیب به عصب بینایی شروع می‌شود، ممکن است فرد به وجود نقاط کور در نواحی حاشیه‌ای میدان دید خود پی ببرد. این نقاط کور در واقع مناطقی هستند که فرد قادر به دیدن آن‌ها نیست، ولی معمولاً بسیار کوچک و غیرقابل توجه هستند. به همین دلیل، بسیاری از افرادی که دچار آب سیاه هستند، حتی زمانی که این نقاط کور شروع به شکل‌گیری می‌کنند، متوجه آن‌ها نمی‌شوند. به مرور زمان، این نقاط کور در اطراف میدان دید گسترش می‌یابند، و فرد به تدریج متوجه کاهش بینایی خود می‌شود.

در موارد پیشرفته‌تر، این کاهش بینایی ممکن است از قسمت‌های جانبی میدان دید شروع شده و به مرکز دید هم گسترش یابد. در نهایت، اگر آب سیاه درمان نشود، فرد ممکن است قادر به دیدن هر چیزی در مقابل خود نباشد، زیرا آسیب‌های وارد شده به عصب بینایی باعث از دست رفتن تدریجی بینایی می‌شود. به عبارت دیگر، آسیب‌های وارد شده به عصب بینایی در مرحله‌ای از بیماری به حدی خواهد رسید که فرد به طور کامل از میدان دید خود محروم می‌شود.

گلوکوم‌های حاد و علائم آن

در نوع دیگری از گلوکوم که به آن گلوکوم حاد یا حمله‌ای گفته می‌شود، وضعیت متفاوت است. در این حالت، افزایش فشار داخل چشم به صورت ناگهانی و شدید اتفاق می‌افتد و می‌تواند علائم بسیار شدید و ناراحت‌کننده‌ای را ایجاد کند. در گلوکوم‌های حاد، فرد ممکن است درد شدیدی در چشم‌ها احساس کند که این درد می‌تواند به حدی شدید باشد که فعالیت‌های روزمره را مختل کند. علاوه بر این، فشار بالای چشم می‌تواند منجر به تهوع و استفراغ شود. این علائم به دلیل تجمع مایعات داخل چشم و عدم تخلیه مناسب آن ایجاد می‌شوند، که در نتیجه فشار زیادی به عصب بینایی وارد می‌شود.

گلوکوم حاد نیاز به درمان فوری دارد. در صورتی که این بیماری درمان نشود، آسیب‌های وارد شده به عصب بینایی می‌تواند منجر به از دست دادن دائمی بینایی در چشم مبتلا شود. در چنین شرایطی، فرد باید به سرعت به چشم‌پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرد تا فشار چشم کاهش یابد و آسیب بیشتری به عصب بینایی وارد نشود.

این علائم در واقع نشان‌دهنده وضعیت اورژانسی هستند که باید بلافاصله به آن واکنش نشان داد. درمان‌های سریع و موثر، معمولاً شامل استفاده از داروهای کاهنده فشار چشم و در موارد شدیدتر، جراحی یا لیزر درمانی هستند. از آنجایی که گلوکوم حاد می‌تواند به سرعت باعث از دست دادن بینایی شود، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع در این نوع گلوکوم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

بنابراین، نشانه‌های آب سیاه چشم به‌ویژه در نوع حاد آن باید جدی گرفته شوند. هرگونه درد شدید در چشم، تهوع، استفراغ یا اختلالات در بینایی می‌تواند به‌عنوان علائم هشداردهنده برای گلوکوم حاد تلقی شود. اگر این علائم را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید تا درمان‌های مناسب در اسرع وقت شروع شوند.

تشخیص بیماری گلوکوم و آب سیاه

تشخیص آب سیاه و گلوکوم معمولاً از طریق معاینه چشم توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود. پزشک ممکن است تست‌هایی همچون اندازه‌گیری فشار چشم، آزمایش میدان دید، و بررسی عصب بینایی را برای تشخیص بیماری انجام دهد. این تست‌ها می‌توانند به شناسایی بیماری در مراحل اولیه کمک کنند، زمانی که هنوز علائم قابل توجهی از بیماری وجود ندارد.

در بسیاری از موارد، پزشک ممکن است از روش‌هایی مانند تصویربرداری از عصب بینایی برای مشاهده میزان آسیب به عصب استفاده کند. همچنین، تست‌هایی مانند گشادی مردمک و معاینه زاویه چشم نیز می‌توانند به تشخیص این بیماری کمک کنند.

چه کسانی در معرض آب سیاه هستند؟

در معرض خطر قرار داشتن برای ابتلا به آب سیاه چشم به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین این عوامل سن است. افراد بالای 60 سال بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به گلوکوم هستند. همچنین، افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا قرار دارند.

نژاد نیز در بروز آب سیاه مؤثر است. به‌ویژه افراد نژاد آفریقایی بیشتر از دیگر گروه‌های نژادی به گلوکوم مبتلا می‌شوند. علاوه بر این، افرادی که فشار داخل چشم بالایی دارند، یا افرادی که ضخامت قرنیه آنها کمتر از حد معمول است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

درمان آب سیاه چشم و بیماری گلوکوم

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای آب سیاه وجود ندارد، اما درمان‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. درمان‌های دارویی معمولاً شامل قطره‌های چشمی هستند که به کاهش فشار چشم کمک می‌کنند. برخی از داروها تولید مایع در چشم را کاهش می‌دهند و برخی دیگر به تخلیه بهتر مایع از چشم کمک می‌کنند.

در مواردی که داروها کافی نباشند، جراحی می‌تواند راهی برای درمان باشد. جراحی‌های مختلفی برای کاهش فشار داخل چشم وجود دارند که در صورت لزوم توسط پزشک انجام می‌شوند. جراحی با لیزر نیز یکی از گزینه‌های درمانی است که برای درمان آب سیاه در مراحل خاص استفاده می‌شود.

عوارض خطرناک آب سیاه چشم

اگر آب سیاه درمان نشود، می‌تواند منجر به کوری دائمی شود. آسیب به عصب بینایی در نهایت به از دست دادن بینایی می‌انجامد که غیرقابل بازگشت است. در برخی موارد، آسیب‌های عصب بینایی می‌توانند به‌طور ناگهانی و بدون هیچ پیش‌آگهی‌ای رخ دهند، بنابراین تشخیص زودهنگام این بیماری برای جلوگیری از بروز عوارض بسیار مهم است.

جلوگیری از آب سیاه و گلوکوم

برای پیشگیری از آب سیاه چشم و بیماری گلوکوم که سبب خستگی چشم می‌شود، اقدامات مختلفی وجود دارند که می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن کمک کنند. در اینجا به مهم‌ترین روش‌ها و اقداماتی که می‌توانند در پیشگیری از آب سیاه موثر باشند، اشاره خواهیم کرد:

انجام معاینات منظم چشم‌پزشکی

معاینات منظم چشم‌پزشکی یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از آب سیاه چشم است. این معاینات به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به گلوکوم هستند ضروری است. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به آب سیاه دارند یا بیش از 60 سال سن دارند، باید هر سال تحت معاینه چشم قرار بگیرند.

کنترل فشار چشم با داروها

یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد آب سیاه چشم، افزایش فشار داخل چشم است. کنترل این فشار می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از گلوکوم و آسیب به عصب بینایی ایفا کند. استفاده از داروهایی که فشار چشم را کاهش می‌دهند، می‌تواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به گلوکوم را کاهش دهد. این داروها معمولاً به صورت قطره‌های چشمی در دسترس هستند و پزشک بر اساس وضعیت بیمار داروی مناسب را تجویز می‌کند.

پیگیری سبک زندگی سالم

رعایت سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به آب سیاه چشم کمک کند. این سبک زندگی شامل فعالیت‌های ورزشی منظم، تغذیه مناسب و اجتناب از مصرف دخانیات و الکل است. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن یا شنا به بهبود گردش خون در چشم و کاهش فشار چشم کمک می‌کنند. همچنین، تغذیه غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند سلامت عمومی بدن، از جمله چشم‌ها را تقویت کند. به عنوان مثال، مواد غذایی سرشار از ویتامین C و E، به سلامت عصب بینایی کمک می‌کنند. ترک سیگار و مصرف الکل نیز می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌های چشمی از جمله آب سیاه جلوگیری کند.

مراقبت از فشار خون و دیابت

فشار خون بالا و دیابت از جمله عوامل خطر دیگر برای ابتلا به گلوکوم هستند. افرادی که دچار فشار خون بالا یا دیابت کنترل نشده هستند، باید این شرایط را تحت نظر پزشک کنترل کنند. فشار خون بالا می‌تواند بر گردش خون در چشم‌ها تاثیر منفی بگذارد و باعث آسیب به عصب بینایی شود. همچنین، دیابت می‌تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی چشم شود و خطر ابتلا به انواع مختلف آب سیاه مانند آب سیاه نئوواسکولار (عروقی) را افزایش دهد. بنابراین، مدیریت این بیماری‌ها و نگه‌داشتن آن‌ها در سطح طبیعی می‌تواند در پیشگیری از گلوکوم بسیار موثر باشد.

جمع بندی

آب سیاه چشم یک بیماری جدی است که در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند به کوری دائمی منجر شود. تشخیص این بیماری در مراحل اولیه می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند. برای افرادی که در معرض خطر هستند، معاینه منظم چشم توسط چشم‌پزشک بسیار ضروری است تا از سلامت بینایی خود محافظت کنند.

سوالات متداول

آیا آب سیاه چشم درمان دارد؟

اگرچه درمان قطعی برای آب سیاه وجود ندارد، اما درمان‌های موجود می‌توانند بیماری را کنترل کرده و از پیشرفت آن جلوگیری کنند.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به آب سیاه هستند؟

افراد بالای 60 سال، کسانی که سابقه خانوادگی گلوکوم دارند، و افرادی که فشار چشم بالایی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آب سیاه قرار دارند.