خشکی چشم سالمندان؛ علت ها و درمان ها

خشکی چشم سالمندان یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. با افزایش سن، تولید اشک کاهش می‌یابد و ترکیب اشک نیز تغییر می‌کند که می‌تواند منجر به خشکی چشم شود. این مشکل نه تنها باعث ناراحتی و تحریک چشم می‌شود، بلکه در صورت عدم درمان می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تر مانند زخم قرنیه و کاهش بینایی منجر گردد. در ادامه، به بررسی علل، علائم و روش‌های درمانی خشکی چشم در سالمندان خواهیم پرداخت تا به درک بهتری از این وضعیت و راه‌های مدیریت آن برسیم.

خشکی چشم در سالمندان

خشکی چشم سالمندان به وضعیتی گفته می‌شود که در آن چشم‌ها به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کنند یا کیفیت اشک‌ها مناسب نیست که می‌تواند منجر به ناراحتی، تحریک و مشکلات بینایی شود. این مشکل در سالمندان بیشتر دیده می‌شود و می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله:

• تغییرات مرتبط با سن: با افزایش سن، تولید اشک طبیعی ممکن است کاهش یابد.
• بیماری‌ها و شرایط پزشکی: بیماری‌هایی مانند دیابت، آرتریت روماتوئید و اختلالات تیروئید می‌توانند باعث خشکی چشم شوند.
• داروها: برخی داروها مانند ضدافسردگی‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای فشار خون ممکن است تولید اشک را کاهش دهند.
• عوامل محیطی: هوای خشک، باد، دود و استفاده طولانی مدت از صفحه‌های نمایش می‌توانند علائم خشکی چشم را تشدید کنند.
• استفاده از لنزهای تماسی: استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی نیز می‌تواند باعث خشکی چشم شود.

علت خشکی چشم سالمندان

برای چشم هایی که در سلامت کامل هستند ترکیبات خاص اشکی وجود دارد که بصورت مداوم چشمها را مرطوب نگه می دارد. همانگونه که می دانیم پایین ترین لایه مخاط چشم مستقیما روی قرنیه و ملتحمه قرار می گیرد. به نوعی تضمین کننده مرطوب ماندن چشم می باشد. لایه میانی مایعی است که حاوی موادمغذی و آنتی ژن می باشد و به واسطه وجود همین مایعات قرنیه محافظت شده و چشم را از حضور میکروب محافظت می کند. دو دلیل اصلی که باعث بروز خشکی چشم در سالمندان می گردد عبارتند از:

• یکی این که ترکیب مایعات موجود در اشک تغییر می کند و این مسئله هنگامی مشکل ساز می گردد که لایه لیپیدی و مایع اشکی حاوی چربی بسیار کمی باشد. زیرا اشک در اثر عدم وجود لایه چربی تثبیت کننده به سرعت تبخیر می گردد.
• کاهش تولید اشک:از سویی مشکل خشکی چشم در سالمندان می تواند ناشی از تغییر در حجم مایع اشک تولید شده در چشم باشد. این علت کاهش اشک در چشم می تواند بر اثر بروز بیماری های مختلفی باشد که دیگر مایعی برای مرطوب نگه داشتن چشم وجود ندارد. بیماری‌های خاصی مانند سندرم شوگرن.
• تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی که با افزایش سن رخ می‌دهند، می‌توانند بر تولید و کیفیت اشک تاثیر بگذارند. به خصوص در زنان بعد از یائسگی، این تغییرات هورمونی می‌تواند منجر به خشکی چشم شود.
• بیماری‌های مزمن: برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت، آرتریت روماتوئید و بیماری‌های تیروئید می‌توانند بر تولید اشک تاثیر بگذارند و منجر به خشکی چشم شوند.
• مصرف داروها: بسیاری از داروهایی که سالمندان مصرف می‌کنند، می‌توانند عوارض جانبی خشکی چشم داشته باشند. برخی از این داروها شامل آنتی‌هیستامین‌ها، دیورتیک‌ها، بتا بلوکرها و داروهای ضد افسردگی هستند.
• عوامل محیطی: زندگی در محیط‌های خشک، استفاده از دستگاه‌های گرمایشی یا تهویه مطبوع و قرار گرفتن در معرض باد می‌تواند باعث تبخیر سریع‌تر اشک و در نتیجه خشکی چشم شود.
• استفاده از لنزهای تماسی: استفاده طولانی‌مدت از لنزهای تماسی می‌تواند باعث کاهش تولید اشک و افزایش خشکی چشم شود.
• مشکلات پلک: بیماری‌هایی مانند بلفاریت (التهاب پلک‌ها) یا سایر مشکلات پلکی می‌توانند بر تولید و توزیع مناسب اشک تاثیر بگذارند و منجر به خشکی چشم شوند.

به نقل از westoncontactlens.com :

ارتباط بین خشکی چشم و پیری در حوزه سلامت چشم به خوبی تثبیت شده است. با افزایش سن افراد، اغلب با ناراحتی و ناراحتی ناشی از سندرم چشم خشک دست و پنجه نرم می کنند، وضعیتی که با کمبود مزمن تولید و کیفیت اشک کافی مشخص می شود. تغییرات مرتبط با افزایش سن در غدد اشکی، نوسانات هورمونی و عوامل محیطی همگی در افزایش شیوع و شدت خشکی چشم در بین افراد مسن نقش دارند.

درمان خشکی چشم سالمندان

خشکی چشم سالمندان یک مشکل شایع است که می‌تواند موجب ناراحتی و کاهش کیفیت زندگی آنها شود. این عارضه به دلیل کاهش تولید اشک یا تغییرات در ترکیب اشک‌ها ایجاد می‌شود. درمان خشکی چشم در سالمندان به چند روش امکان‌پذیر است:

• استفاده از اشک مصنوعی: قطره‌های اشک مصنوعی بدون نسخه (OTC) می‌توانند به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها کمک کنند. انواع مختلفی از این قطره‌ها وجود دارد که می‌توان با مشورت پزشک یا داروساز مناسب‌ترین نوع را انتخاب کرد.
• پمادها و ژل‌ها: این محصولات معمولاً برای استفاده در شب توصیه می‌شوند، زیرا می‌توانند به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها در طول خواب کمک کنند. این پمادها و ژل‌ها غلیظ‌تر از قطره‌های اشک مصنوعی هستند و ممکن است دید را موقتاً تار کنند.
• داروهای تجویزی: در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهایی مانند سیکلوسپورین (Restasis) یا لیفیتگراست (Xiidra) را تجویز کند که می‌توانند تولید اشک را افزایش دهند و التهاب را کاهش دهند.
• بستن مجاری اشکی: در برخی موارد، پزشک ممکن است پیشنهاد بستن مجاری اشکی با استفاده از پلاگ‌های سیلیکونی یا جراحی را بدهد تا جلوی تخلیه بیش از حد اشک‌ها را بگیرد و باعث افزایش رطوبت چشم‌ها شود.
• تغییرات سبک زندگی: تغییرات ساده در سبک زندگی می‌تواند به بهبود علائم خشکی چشم کمک کند. این تغییرات شامل استفاده از دستگاه‌های مرطوب‌کننده هوا، اجتناب از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم و دود و استراحت‌های مکرر هنگام استفاده از کامپیوتر یا خواندن است.
• تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا-3 مانند ماهی‌های چرب (مثل سالمون و تن)، دانه‌های چیا و گردو می‌تواند به بهبود علائم خشکی چشم کمک کند.

ماساژ پلک‌ها و کمپرس گرم: ماساژ ملایم پلک‌ها و استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به باز کردن غدد میبومی و بهبود جریان اشک کمک کند.

درمان خانگی خشکی چشم در سالمندان

خشکی چشم در سالمندان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد از جمله کاهش تولید اشک، تغییرات هورمونی، استفاده از داروهای مختلف، و بیماری‌های مزمن. در ادامه چند روش خانگی برای کاهش خشکی چشم سالمندان را توضیح می‌دهیم:

1. استفاده از اشک مصنوعی: استفاده از قطره‌های چشمی اشک مصنوعی می‌تواند کمک زیادی به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها کند. این قطره‌ها بدون نسخه پزشک در داروخانه‌ها موجود هستند.
2. گرم کردن پلک‌ها: استفاده از کمپرس گرم بر روی پلک‌ها به مدت 5-10 دقیقه، دوبار در روز، می‌تواند به باز شدن غدد چربی در پلک‌ها کمک کرده و تولید اشک را بهبود بخشد.
3. رعایت بهداشت پلک‌ها: شستن پلک‌ها با آب گرم و یک پاک‌کننده ملایم به حذف آلودگی‌ها و ترشحات اضافی کمک می‌کند. این کار را به‌صورت روزانه انجام دهید.
4. مصرف کافی آب: مصرف آب به میزان کافی برای حفظ سلامت عمومی و مرطوب نگه داشتن چشم‌ها بسیار مهم است. سالمندان باید حداقل 8 لیوان آب در روز بنوشند.
5. استفاده از دستگاه بخور: استفاده از دستگاه بخور در منزل، به ویژه در ماه‌های خشک سال، می‌تواند رطوبت هوای محیط را افزایش داده و به کاهش خشکی چشم کمک کند.
6. مصرف غذاهای حاوی امگا-3: غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا-3 مانند ماهی سالمون، تخم کتان و گردو می‌توانند به تولید اشک و بهبود سلامت چشمان کمک کنند.
7. اجتناب از عوامل تحریک‌کننده: سالمندان باید از قرار گرفتن در معرض دود، باد و هوای خشک که می‌توانند خشکی چشم را تشدید کنند، اجتناب نمایند. همچنین استفاده از عینک‌های محافظ در محیط‌های بادخیز می‌تواند مفید باشد.
8. استفاده از عینک‌های محافظ: استفاده از عینک‌های آفتابی که دارای محافظ UV هستند، می‌تواند از چشم‌ها در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت کند.
9. مراجعه به پزشک: اگر خشکی چشم با این روش‌های خانگی بهبود نیافت، سالمندان باید به چشم‌پزشک مراجعه کنند تا درمان‌های تخصصی‌تر مانند استفاده از قطره‌های تجویز شده یا سایر روش‌های درمانی را دریافت کنند.

علایم خشکی چشم در سالمندان

این علائم که معمولا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار خواهند داد عبارتند از:

• احساس سوزش، درد یا خراش در چشمان
• جمع شدن مخاط داخل چشم یا اطراف آن
• حساسیت به نور
• قرمزی چشم
• احساس وجود جسم خارجی در چشم
• مشکل در استفاده از لنزهای تماسی
• مشکل در رانندگی در شب
• چشمانی اشک آلود و آبدار که واکنش بدن به تحریکات خشکی چشم است.
• تاری دید یا خستگی چشم

مضرات خشکی چشم سالمندان

خشکی چشم یک مشکل شایع در میان سالمندان است و می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی آنان داشته باشد. مضرات خشکی چشم در سالمندان شامل موارد زیر است:

1. تحریک و ناراحتی چشمی: خشکی چشم سالمندان باعث احساس سوزش، خارش و تحریک در چشم‌ها می‌شود. این حالت ممکن است با قرمزی و التهاب همراه باشد و به طور مداوم فرد را اذیت کند.
2. کاهش کیفیت دید: خشکی چشم می‌تواند باعث تاری دید و اختلال در تمرکز شود. این مشکل می‌تواند دید واضح را تحت تأثیر قرار دهد و باعث مشکلاتی در خواندن، رانندگی و انجام فعالیت‌های روزانه شود.
3. افزایش خطر عفونت‌های چشمی: اشک‌ها به عنوان یکی از موانع دفاعی طبیعی چشم عمل می‌کنند. در صورت کاهش تولید اشک، چشم‌ها بیشتر مستعد عفونت‌ها و التهابات باکتریایی و ویروسی می‌شوند.
4. تأثیر بر سلامت عمومی: احساس مداوم ناراحتی و درد می‌تواند بر سلامت عمومی و روانی فرد تأثیر بگذارد. این وضعیت ممکن است به اضطراب، افسردگی و کاهش کیفیت خواب منجر شود.
5. مشکلات اجتماعی و عملی: ناراحتی و مشکل در دید می‌تواند باعث کاهش مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و تعاملات روزانه شود. سالمندان ممکن است به دلیل این مشکلات از فعالیت‌های اجتماعی کناره‌گیری کرده و احساس انزوا کنند.
6. خطر آسیب به سطح چشم: در صورت عدم درمان مناسب، خشکی چشم می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تر سطح چشم، از جمله زخم قرنیه و آسیب به لایه‌های محافظ چشم منجر شود.
7. وابستگی به داروها و درمان‌های موضعی: سالمندان ممکن است نیاز به استفاده مداوم از قطره‌های چشمی و سایر داروهای مرطوب‌کننده چشم داشته باشند که می‌تواند هزینه‌بر و ناخوشایند باشد.

سخن آخر

خشکی چشم سالمندان یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها بگذارد. این عارضه می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله کاهش تولید اشک، تغییرات هورمونی، مصرف داروهای خاص و بیماری‌های مزمن رخ دهد. مراقبت‌های منظم از چشم، استفاده از قطره‌های چشمی مرطوب‌کننده و پیگیری دقیق توسط متخصصان چشم پزشکی می‌تواند به کاهش علائم و بهبود راحتی و کیفیت دید سالمندان کمک کند. توجه به این نکته که چشم‌ها نیز همانند سایر اعضای بدن نیاز به مراقبت و رسیدگی و پرستار سالمند دارند، می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کند و سلامت بینایی سالمندان را حفظ نماید.

سوالات متداول

چه عواملی باعث خشکی چشم در سالمندان می‌شود؟

عوامل متعددی می‌توانند باعث خشکی چشم در سالمندان شوند، از جمله کاهش تولید اشک با افزایش سن، تغییرات هورمونی، برخی داروها (مانند داروهای فشار خون، ضد افسردگی‌ها و آنتی‌هیستامین‌ها)، بیماری‌های مزمن مانند دیابت و آرتریت روماتوئید، عوامل محیطی مانند هوای خشک و استفاده از دستگاه‌های گرمایشی و سرمایشی.

چه علائمی نشان‌دهنده خشکی چشم در سالمندان است؟

علائم خشکی چشم می‌تواند شامل احساس سوزش یا خارش در چشم‌ها، قرمزی چشم، احساس وجود جسم خارجی یا شن در چشم، تاری دید، حساسیت به نور و خستگی چشم پس از مطالعه یا تماشای تلویزیون باشد.

چگونه می‌توان خشکی چشم را در سالمندان درمان کرد؟

درمان خشکی چشم در سالمندان شامل استفاده از قطره‌های چشمی مرطوب‌کننده (اشک مصنوعی)، تغییرات در سبک زندگی مانند افزایش مصرف آب، استفاده از مرطوب‌کننده‌های هوا، و اجتناب از قرار گرفتن در معرض هوای خشک یا باد مستقیم است. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای خاص یا روش‌های درمانی دیگری مانند بستن مجاری اشک یا استفاده از لنزهای تماسی مرطوب‌کننده را توصیه کند.