سرطان روده و راه های درمان آن

سرطان روده یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها است که بخش پایانی دستگاه گوارش یعنی روده بزرگ را درگیر می‌کند. این بیماری، گرچه بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، اما تمامی گروه‌های سنی ممکن است به آن مبتلا شوند. آگاهی از نشانه‌ها و پیشگیری‌های لازم برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان روده، اهمیت بسیاری دارد. هرچند تشخیص زودهنگام و مراجعه سریع به پزشک می‌تواند در درمان موثر باشد. بسیاری از علائم سرطان روده به‌طور مستقیم به تغییراتی در عملکرد طبیعی روده و دستگاه گوارش مربوط می‌شود، بنابراین توجه به این علائم در مراحل اولیه می‌تواند کمک‌کننده باشد. نکاتی که در ادامه شرح می‌دهیم هم برای خانواده بیمار و هم برای پرستار بیمار بسیار اهمیت دارد. پس در ادامه همراه ما باشید.

سرطان روده چیست؟

سرطان روده که بیشتر با نام سرطان روده بزرگ یا کولون شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ در جهان است و از رشد سلول‌های غیرطبیعی در سطح داخلی روده بزرگ آغاز می‌شود. این سلول‌های غیرعادی ابتدا به شکل زوائدی کوچک به نام پولیپ در سطح روده نمایان می‌شوند که اگرچه در ابتدا خوش‌خیم هستند، اما پتانسیل تبدیل به توده‌های سرطانی را دارند. وجود پولیپ‌های روده‌ای به‌ویژه در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر مشاهده می‌شود و گاهی با علائمی چون تغییرات در عادات روده‌ای، خون در مدفوع، یا درد شکمی همراه است.

همه پولیپ‌ها پیش‌سرطانی نیستند و انواع مختلفی دارند که احتمال تبدیل به سرطان در هرکدام متفاوت است. دو نوع عمده پولیپ، شامل پولیپ‌های آدنوماتوز و هایپرپلاستیک، به طور ویژه مورد توجه قرار می‌گیرند. پولیپ‌های هایپرپلاستیک عموماً خوش‌خیم هستند و به ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند. اما پولیپ‌های آدنوماتوز پتانسیل بیشتری برای تبدیل به سرطان دارند و به همین دلیل اهمیت بسیاری در غربالگری‌های پیشگیرانه دارند تا در صورت نیاز، سریعاً شناسایی و حذف شوند.

غربالگری منظم و پیگیری دقیق افراد دارای پولیپ‌های آدنوماتوز، از جمله روش‌های مهم پیشگیری از پیشرفت سرطان روده بزرگ به‌شمار می‌رود. در صورتی که این پولیپ‌ها زود شناسایی شوند، پزشکان با روش‌های مختلفی مانند کولونوسکوپی، آنها را برداشته و خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهند. این رویکرد، به ویژه برای افراد دارای سابقه خانوادگی سرطان روده و یا سایر عوامل خطر مانند سن بالا و عادات غذایی ناسالم، از اهمیت بالایی برخوردار است.

به نقل از وبسایت mayoclinic :

سرطان روده بزرگ یک رشد غیرطبیعی سلول‌ها است که در کولون، بخشی از روده بزرگ، آغاز می‌شود. این بیماری معمولاً با توده‌های کوچک غیرسرطانی به نام پولیپ شروع می‌شود که ممکن است به سرطان تبدیل شوند. پولیپ‌ها اغلب بدون علائم هستند، بنابراین غربالگری منظم برای شناسایی و برداشتن آن‌ها توصیه می‌شود. سرطان روده بزرگ بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد اما در هر سنی ممکن است دیده شود. درمان‌ها شامل جراحی، پرتودرمانی و داروهایی مانند شیمی‌درمانی و ایمنی‌درمانی است. این سرطان گاهی با سرطان راست‌روده ترکیب شده و سرطان کولورکتال نامیده می‌شود.

انواع سرطان روده

انواع مختلف سرطان روده شامل موارد زیر است:

1- سرطان کولون

سرطان کولون در بخش ابتدایی روده بزرگ یعنی کولون ایجاد می‌شود. این نوع سرطان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی در دیواره کولون رشد کنند و توده‌های سرطانی تشکیل دهند. سرطان کولون ممکن است به‌طور تدریجی شروع شود و علائمی مانند درد شکمی، تغییر در عادات روده‌ای (مانند اسهال یا یبوست)، خونریزی در مدفوع یا کاهش وزن غیرقابل توضیح به‌دنبال داشته باشد. این نوع سرطان بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال و کسانی که سابقه خانوادگی سرطان روده دارند، مشاهده می‌شود. غربالگری منظم، به ویژه با استفاده از کولونوسکوپی، برای شناسایی زودهنگام سرطان کولون حیاتی است.

2- سرطان رکتوم

سرطان رکتوم در بخش پایانی روده بزرگ که به آن راست‌روده گفته می‌شود، ایجاد می‌شود. این نوع سرطان ممکن است باعث علائم خاصی چون خونریزی از مقعد، درد یا ناراحتی هنگام دفع، یا احساس عدم تخلیه کامل روده شود. سرطان رکتوم به دلیل موقعیت نزدیک به مقعد، می‌تواند مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره فرد ایجاد کند. درمان این نوع سرطان ممکن است شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتو درمانی باشد، و انتخاب روش درمان به مرحله و محل دقیق سرطان بستگی دارد.

3- سرطان سیگموئید

سرطان سیگموئید یکی دیگر از انواع سرطان‌های روده بزرگ است که در بخش سیگموئید کولون، یعنی ناحیه‌ای از کولون که به رکتوم نزدیک است، رخ می‌دهد. این نوع سرطان مشابه به سرطان کولون می‌تواند علائمی مانند درد شکمی، خونریزی از مقعد و تغییرات در عادات روده‌ای ایجاد کند. به‌دلیل نزدیکی این ناحیه به رکتوم، درمان آن اغلب شامل جراحی و گاهی شیمی‌درمانی می‌شود.

4- سرطان ایلئوم

سرطان ایلئوم که در انتهای روده کوچک و محل اتصال آن به روده بزرگ (ایلئوم) شکل می‌گیرد، نوعی نادر از سرطان روده است. این نوع سرطان بیشتر در افراد با بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو مشاهده می‌شود. علائم آن شامل درد شکمی، کاهش وزن، خستگی و گاهی خونریزی است. درمان این نوع سرطان معمولاً شامل جراحی برای برداشتن قسمت آسیب‌دیده روده و ممکن است شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هم به‌کار رود.

 علائم سرطان روده

علائم سرطان روده بسته به محل و اندازه تومور تغییر کند، خود را نشان می‌دهد. در زیر برخی از مهم‌ترین علائم آن ذکر شده است:

تغییر در عادات روده

تغییر در عادات روده‌ای می‌تواند شامل یبوست، اسهال یا تغییر در قوام مدفوع باشد. این تغییرات ممکن است برای مدت طولانی ادامه داشته باشند. افرادی که دچار این تغییرات می‌شوند، معمولاً احساس ناراحتی گوارشی دارند. تغییرات در عادات روده‌ای ممکن است ناشی از انسداد جزئی یا مشکلات در حرکت طبیعی مدفوع به دلیل وجود تومور در روده باشد. این نوع تغییرات اگر به‌طور مداوم و بدون علت مشخص ادامه یابند، باید به‌عنوان یک علامت هشداردهنده در نظر گرفته شوند که نیاز به بررسی‌های پزشکی دارند. التهاب روده در کودکان ممکن است با علائم این بیماری اشتباه گرفته شود.

افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ ممکن است پس از اجابت مزاج همچنان احساس کنند که روده‌هایشان به‌طور کامل تخلیه نشده‌اند. این حس می‌تواند با درد یا ناراحتی همراه باشد. به‌طور خاص، زمانی که تومور در ناحیه روده بزرگ قرار دارد، ممکن است بخشی از روده مسدود شود و باعث احساس عدم تخلیه کامل مدفوع شود. این علامت ممکن است به‌طور مکرر تکرار شود و می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک تومور باشد که به‌طور جزئی یا کامل مسیر طبیعی حرکت مدفوع را مسدود کرده است.

خونریزی مقعدی یا خون در مدفوع

مشاهده خون در مدفوع یا خونریزی از مقعد می‌تواند یکی از نشانه‌های هشداردهنده سرطان روده بزرگ باشد. این خونریزی ممکن است خفیف و تنها در برخی مواقع اتفاق بیفتد. خون در مدفوع می‌تواند به دلیل آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی در دیواره روده ناشی از تومور باشد. حتی خونریزی خفیف نیز باید جدی گرفته شود و هرگونه تغییر در رنگ یا مقدار خون در مدفوع می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گوارشی و نیاز به بررسی بیشتر باشد.

کاهش وزن ناگهانی و خستگی

کاهش وزن ناگهانی بدون علت مشخص و احساس خستگی مداوم از علائم رایج سرطان روده بزرگ هستند. این کاهش وزن معمولاً به‌دلیل تغییرات در متابولیسم بدن، کاهش اشتها یا خونریزی داخلی رخ می‌دهد. خستگی مزمن ممکن است ناشی از کم‌خونی باشد که به دلیل خونریزی در روده ایجاد می‌شود. همچنین، تومورهای روده می‌توانند بر روی عملکرد طبیعی بدن تأثیر بگذارند و موجب ضعف عمومی و عدم توانایی در انجام فعالیت‌های روزانه شوند.

تشخیص بیماری سرطان روده

تشخیص سرطان روده نیازمند استفاده از روش‌های مختلف پزشکی است که پزشکان برای شناسایی زودهنگام این بیماری به‌کار می‌برند. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های تشخیص این بیماری اشاره می‌شود:

1- آزمایش خون مخفی در مدفوع (FIT)

در این آزمایش، وجود خون مخفی در مدفوع بررسی می‌شود که ممکن است نشانه‌ای از پولیپ یا سرطان در روده باشد. این آزمایش به‌ویژه در غربالگری افراد بالای ۵۰ سال و کسانی که سابقه خانوادگی سرطان روده دارند، استفاده می‌شود. خون مخفی در مدفوع ممکن است به‌طور مستقیم قابل مشاهده نباشد، اما آزمایش FIT می‌تواند آن را شناسایی کند. اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، پزشک ممکن است از روش‌های دیگری مانند کولونوسکوپی برای بررسی دقیق‌تر استفاده کند.

2- آزمایش DNA مدفوع

آزمایش DNA مدفوع به دنبال جهش‌های ژنتیکی در سلول‌های سرطانی موجود در مدفوع است و به شناسایی زودهنگام سرطان کمک می‌کند. این آزمایش می‌تواند نشان‌دهنده وجود تغییرات ژنتیکی در سلول‌ها باشد که ممکن است به سرطان روده بزرگ منجر شود. آزمایش DNA مدفوع به‌ویژه برای افرادی که خطر بالایی برای ابتلا به سرطان روده دارند، مانند افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری دارند، توصیه می‌شود.

3- کولونوسکوپی

کولونوسکوپی یک روش تشخیصی است که در آن پزشک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر با دوربینی کوچک به داخل روده وارد می‌کند تا وضعیت روده را مشاهده کند. در صورتی که پولیپ یا تومور مشکوکی شناسایی شود، پزشک می‌تواند نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام دهد تا از سرطانی بودن آن مطمئن شود. کولونوسکوپی یک روش بسیار دقیق است که می‌تواند به شناسایی زودهنگام سرطان روده کمک کند و در برخی موارد حتی از بروز سرطان جلوگیری می‌کند.

4- کلونوگرافی CT

کلونوگرافی CT یک روش تصویربرداری پیشرفته است که از تصاویر سه‌بعدی برای بررسی وضعیت روده استفاده می‌کند. این روش به‌ویژه برای افرادی که به دلیل شرایط خاص نمی‌توانند کولونوسکوپی انجام دهند، مفید است. کلونوگرافی CT می‌تواند به شناسایی تومورها، پولیپ‌ها و هرگونه تغییرات غیرطبیعی در روده کمک کند. اگرچه این روش به دقت کولونوسکوپی نمی‌رسد، اما هنوز ابزاری مفید برای تشخیص سرطان روده است.

روش‌های درمان سرطان روده

درمان سرطان روده بسته به مرحله بیماری و وضعیت عمومی بیمار، می‌تواند متنوع باشد. در مراحل اولیه، زمانی که سرطان محدود به یک ناحیه خاص است، درمان معمولاً با جراحی آغاز می‌شود. اما در مراحل پیشرفته‌تر، ترکیبی از درمان‌ها ممکن است استفاده شود تا سلول‌های سرطانی از بین بروند و احتمال بازگشت سرطان کاهش یابد.

• جراحی

جراحی اولین گزینه درمانی برای سرطان روده است، به‌ویژه زمانی که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. در این روش، پزشک بخش سرطانی روده یا پولیپ‌های مشکوک به سرطان را از بدن برداشته و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. در برخی موارد، اگر سرطان به قسمت‌های وسیع‌تری از روده گسترش یافته باشد، ممکن است پزشک مجبور شود قسمتی بزرگ از روده بزرگ یا حتی کل آن را بردارد. این نوع جراحی ممکن است نیاز به ایجاد یک استومی (یک سوراخ موقت یا دائمی در شکم برای دفع مدفوع) داشته باشد که بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد. جراحی موفقیت‌آمیز در مراحل اولیه سرطان می‌تواند احتمال بهبودی کامل را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

• شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی یکی دیگر از روش‌های درمان سرطان روده است که در آن از داروهایی برای کاهش رشد سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از گسترش آن‌ها به دیگر قسمت‌های بدن استفاده می‌شود. این روش معمولاً پس از جراحی یا در مواردی که سرطان به سایر اعضای بدن منتقل شده باشد، به‌کار می‌رود. شیمی‌درمانی می‌تواند به‌صورت خوراکی یا تزریقی انجام شود و هدف آن از بین بردن سلول‌های سرطانی یا کوچک کردن تومور برای تسهیل جراحی است. این روش معمولاً با عوارض جانبی مانند تهوع، خستگی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون و آسیب به سیستم گوارشی همراه است، اما در بسیاری از موارد، می‌تواند به کنترل بیماری کمک کند و عمر بیمار را طولانی‌تر کند.

• پرتودرمانی

پرتودرمانی یا درمان با پرتوهای انرژی بالا یکی از روش‌های دیگر درمان سرطان روده است. این درمان به‌ویژه زمانی مفید است که تومور در نواحی نزدیک به رکتوم قرار داشته باشد، زیرا پرتودرمانی می‌تواند به طور دقیق سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهد و آسیب کمتری به بافت‌های سالم اطراف وارد کند. در برخی موارد، پرتودرمانی قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور یا پس از جراحی برای کاهش احتمال بازگشت سرطان انجام می‌شود. این روش می‌تواند به کاهش علائم دردناک نیز کمک کند و برای بیماران مبتلا به سرطان رکتوم به‌ویژه مؤثر است. پرتودرمانی ممکن است به‌طور جداگانه یا به همراه سایر درمان‌ها مانند شیمی‌درمانی به‌کار رود.

پیشگیری از ابتلا به سرطان روده

پیشگیری از سرطان روده به‌طور قابل توجهی وابسته به انتخاب سبک زندگی سالم و غربالگری منظم است. این اقدامات می‌توانند به شناسایی زودهنگام بیماری کمک کرده و خطر ابتلا به آن را کاهش دهند.

1- غربالگری منظم

غربالگری یکی از مؤثرترین روش‌ها برای شناسایی سرطان روده در مراحل اولیه است، زمانی که درمان‌ها می‌توانند مؤثرتر باشند. پزشکان توصیه می‌کنند که افراد بالای 50 سال غربالگری سرطان روده را آغاز کنند، به‌ویژه کسانی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند. غربالگری شامل آزمایش‌های مختلفی مانند آزمایش خون مخفی در مدفوع (FIT) یا کولونوسکوپی است که می‌تواند به شناسایی پولیپ‌های پیش‌سرطانی و تومورهای کوچک کمک کند. انجام غربالگری به‌طور منظم می‌تواند شانس درمان زودهنگام و بهبود کامل را افزایش دهد، به‌ویژه برای افرادی که سابقه خانوادگی سرطان روده دارند یا در معرض عوامل خطر دیگری هستند.

2- تغییر سبک زندگی

تغییرات در سبک زندگی می‌تواند تأثیر قابل توجهی در پیشگیری از سرطان روده داشته باشد. مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات، که منابع غنی از فیبر هستند، می‌تواند به عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک کرده و خطر ابتلا به سرطان روده را کاهش دهد. همچنین کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده که برخی از تحقیقات نشان داده‌اند می‌تواند خطر سرطان روده را افزایش دهد، توصیه می‌شود. ترک سیگار و مصرف کمتر الکل نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند شانس ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. ورزش منظم نیز به بهبود سلامت عمومی بدن کمک می‌کند و به کاهش خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان‌ها، از جمله سرطان روده، کمک می‌کند.

3- کنترل وزن و دیابت

کنترل وزن و مدیریت دیابت از دیگر اقدامات مهم برای پیشگیری از سرطان روده است. چاقی یکی از عوامل خطر مهم در ابتلا به سرطان روده است، زیرا سلول‌های چربی اضافی می‌توانند تولید مواد شیمیایی را افزایش دهند که خطر سرطان را بالا می‌برد. افراد مبتلا به دیابت نیز ممکن است به دلیل تغییرات متابولیک و التهاب مزمن در بدن در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع سرطان قرار داشته باشند. بنابراین، حفظ وزن سالم و کنترل قند خون از جمله عواملی هستند که می‌توانند شانس ابتلا به سرطان روده را کاهش دهند. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم از راه‌های اصلی برای مدیریت وزن و جلوگیری از دیابت است.

سخن پایانی

در نهایت، سرطان روده یک بیماری جدی و پیچیده است که اگر به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند خطرات و مشکلات جدی به همراه داشته باشد. با این حال، خوشبختانه اگر افراد به علائم هشداردهنده توجه کنند و غربالگری‌های منظم را انجام دهند، می‌توانند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرده یا آن را در مراحل اولیه درمان کنند. درمان‌های مختلفی مانند جراحی، شیمی درمانی و درمان‌های هدفمند در دسترس هستند که می‌توانند در مراحل مختلف بیماری کمک کنند. همچنین تغییرات در سبک زندگی، به ویژه مصرف غذاهای سالم، ورزش منظم و کاهش مصرف الکل و سیگار، می‌تواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری داشته باشد.

پیشگیری از سرطان روده تنها با آگاهی و اقدام به موقع میسر است. بنابراین، مهم است که از عوامل خطر آگاه باشید و به سلامت خود توجه ویژه‌ای داشته باشید. انجام غربالگری‌های لازم در زمان‌های مناسب، اصلاح عادات غذایی، پرهیز از مصرف سیگار و الکل، و انجام ورزش‌های منظم می‌تواند شانس ابتلا به این بیماری را به میزان زیادی کاهش دهد. بنابراین، با انجام این اقدامات، می‌توان به آینده‌ای سالم‌تر امیدوار بود و از ابتلا به سرطان روده جلوگیری کرد.

مهم‌ترین نکته‌ای که در پایان باید به آن توجه داشته باشیم این است که سرطان روده، همانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، زمانی قابل درمان است که در مراحل اولیه تشخیص داده شود. بنابراین، نه تنها باید از علائم این بیماری آگاه باشیم، بلکه باید به غربالگری‌ها و مشاوره‌های پزشکی نیز اهمیت بدهیم. این کار می‌تواند تفاوت بزرگی در روند درمان و حتی بقا ایجاد کند. به یاد داشته باشیم که پیشگیری بهتر از درمان است و همیشه مراقب سلامت خود باشیم. پرستار در منزل یکی از افرادی است که می‌تواند با توجه ویژه خود نسبت به بیمار، روند پیشگیری و درمان را تسریع ببخشید.

سوالات متداول

1- آیا تست سرطان روده در منزل امکان‌پذیر است؟

بله، برخی آزمایشات غربالگری سرطان روده، مانند آزمایش FIT (آزمایش خون پنهان در مدفوع) و آزمایش DNA مدفوع، به‌صورت خانگی قابل انجام هستند. در این آزمایش‌ها، فرد نمونه‌ای از مدفوع خود را جمع‌آوری کرده و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد.

2- علائم ابتدایی سرطان روده چیست؟

علائم اولیه سرطان روده ممکن است به‌طور واضح خود را نشان ندهند و حتی در برخی موارد بیمار تا مدت‌ها از وجود سرطان بی‌اطلاع باشد. با این حال، برخی از علائم اولیه که ممکن است نشان‌دهنده سرطان روده باشند، شامل تغییرات غیرمعمول در عادات روده، مانند اسهال یا یبوست که بیش از دو هفته ادامه یابند، احساس تخلیه ناقص روده پس از اجابت مزاج، و مشاهده خون در مدفوع است.

3- آیا سرطان روده کشنده است؟

در صورتی که سرطان روده به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند کشنده باشد. اگر سرطان روده در مراحل پیشرفته قرار گیرد و به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کند، درمان آن دشوارتر خواهد بود و شانس بقا کاهش می‌یابد. اما خوشبختانه اگر سرطان روده در مراحل اولیه شناسایی شود، امکان درمان وجود دارد.

4- علائم سرطان روده بزرگ بدخیم چیست؟

سرطان روده بزرگ بدخیم معمولاً در مراحل پیشرفته با علائمی شدیدتر خود را نشان می‌دهد. از جمله علائم بارز آن می‌توان به کاهش وزن غیرقابل توجیه، ضعف و خستگی مداوم، و انسداد روده اشاره کرد. انسداد روده می‌تواند باعث بروز درد شدید شکمی، تهوع و استفراغ، و عدم توانایی در دفع گاز و مدفوع شود.