استئاتوز کبدی یا کبد چرب fatty liver، وقتی چربی در بافت کبد انباشته میشود، اتفاق می‌افتد. حضور مقادیر کمی چربی در کبد طبیعی است، اما انباشته شدن زیاد آن ممکن است به سلامتی آسیب بزند. کبد یکی از ارگان‌های اصلی و حیاتی بدن بوده که در فرایند هضم مواد مغذی و تصفیه مواد مضر از خون سهیم است. چربی بیش از حد در کبد می‌تواند منجر به التهاب، صدمه و زخم‌زدایی آن شود.
در موارد شدید، این زخم می‌تواند منجر به نارسایی کبدی شود. افرادی که دچار Fatty Liver حاد هستند باید به بیمارستان مراجعه کنند و اغلب پرستار بیمار از وی نگهداری می‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات جامع تری در مورد این موضوع اختیار شما قرار دهیم.
کبد چرب چیست؟
بیماری‌های مختلفی در کبد وجود دارند که هرکدام به نحوی به این اندام حیاتی آسیب وارد می‌کنند. یکی از شایع‌ترین این بیماری‌ها، کبد چرب است که به دلیل تجمع چربی در کبد ایجاد میشود. این بیماری همچنین به نام استئاتوز کبدی نیز شناخته میشود و زمانی رخ می‌دهد که چربی در کبد تجمع پیدا کند. Fatty Liver انواع مختلفی از جمله کبد چرب گرید 3 دارد که در ادامه تمامی آنها را بررسی خواهیم کرد.
مقدار کمی چربی در کبد طبیعی است، اما تجمع زیاد آن می‌تواند به مشکلاتی منجر شود. اگر بیش از ۵ تا ۱۰ درصد از وزن کبد شما از چربی تشکیل شده باشد، احتمالاً این بیماری را دارید. کبد به عنوان دومین ارگان بزرگ بدن انسان شناخته میشود که در فرآیند فرآوری مواد غذایی داخل بدن کمک می‌کند و به نوعی، مواد مضر خون را فیلتر می‌کند. به دلیل پنهان بودن علائم، این بیماری گاهی به عنوان “بیماری خاموش کبدی” شناخته میشود.
بیماری کبد چرب قابل برگشت است و در بیشتر موارد، بدون نشانه خاصی اتفاق می‌افتد. در صورت درمان، آسیب دائمی و همیشگی ایجاد نمی‌شود. این بیماری در بسیاری از نقاط جهان، به ویژه در کشورهای غربی، در حال افزایش است و حدود ۲۵ درصد از مردم جهان تحت تاثیر آن قرار دارند. اما خبر خوب این است که با تغییرات در سبک زندگی، این بیماری قابل درمان است.
انواع کبد چرب
کبد چرب به انواع مختلفی تقسیم میشود که هر یک از آنها شدت و پیچیدگی متفاوتی دارند. گریدهای Fatty Liver به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کبد چرب گرید 1 (گرید A) – کبد چرب ساده
این مرحله ابتدایی‌ترین و خفیف‌ترین شکل Fatty Liver است. در این مرحله، مقدار کمی چربی در سلول‌های کبدی تجمع یافته است و به ندرت علائمی ایجاد می‌کند.
علائم: معمولاً بدون علامت است و ممکن است فقط با آزمایشات تصویربرداری یا تست‌های کبدی تشخیص داده شود.
درمان: تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند این مرحله را بهبود بخشد.
- کبد چرب گرید 2 (گرید B) – استئاتوهپاتیت
در این مرحله، علاوه بر تجمع چربی، التهاب کبدی نیز دیده میشود که به آن استئاتوهپاتیت گفته میشود.
علائم: ممکن است علائمی مانند درد شکمی، خستگی و ضعف عمومی ظاهر شود.
درمان: علاوه بر تغییرات در سبک زندگی، ممکن است نیاز به درمان دارویی برای کاهش التهاب و چربی کبد باشد.
- کبد چرب گرید 3 (گرید C) – فیبروز
در این مرحله، آسیب و التهاب مداوم به فیبروز (تشکیل بافت زخمی) منجر میشود. فیبروز باعث کاهش عملکرد کبد میشود.
علائم: علائمی مشابه گرید 2 ممکن است شدیدتر شود. احساس خستگی، ضعف و ناراحتی در ناحیه کبد افزایش می‌یابد.
درمان: علاوه بر تغییرات در سبک زندگی و داروها، نظارت منظم پزشکی برای پیشگیری از پیشرفت بیماری به سیروز لازم است.
- کبد چرب گرید 4 (گرید D) – سیروز
این مرحله پیشرفته‌ترین و شدیدترین شکل Fatty Liver است. در سیروز، بخش‌های وسیعی از کبد با بافت زخمی جایگزین شده‌اند که عملکرد طبیعی کبد را به شدت مختل می‌کنند.
علائم: خستگی شدید، زردی پوست و چشم‌ها، تورم شکم (آسیت)، خونریزی‌های گوارشی و کاهش وزن در سالمندان
درمان: در موارد پیشرفته، پیوند کبد ممکن است تنها گزینه درمانی باشد. نظارت و مدیریت پزشکی مداوم ضروری است.
کبد چرب الکلی و غیر الکلی
علاوه بر این، بیماری کبد چرب بر اساس منشأ آن به دو نوع مختلف دیگر نیز تقسیم میشود:
کبد چرب غیر الکلی
کبد چرب غیر الکلی به سه دسته زیر تقسیم می شود:
استئاتوهپاتیت غیرالکلی: این وضعیت رخ می‌دهد زمانی که تولید اضافی چربی در کبد رخ دهد. اگر کبد ملتهب باشد و هیچ سابقه مصرف الکلی وجود نداشته باشد، احتمالاً شما NASH دارید که در صورت عدم درمان، ممکن است به سیروز و نارسایی کبدی منجر شود.
Fatty Liver غیرالکلی: این بیماری هنگامی ایجاد میشود که چربی در کبد افرادی که زیاد الکل مصرف نمی‌کنند، تجمع پیدا کند. اگر چربی در کبد باشد و سابقه استفاده از الکل نباشد، این وضعیت بعنوان چربی کبد غیرالکلی ساده شناخته میشود.
Fatty Liver حاد بارداری: این عارضه نادر اما جدی، در سه ماهه آخر بارداری رخ می‌دهد و در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و جنین وجود دارد. در این موارد، زایمان در اسرع وقت توصیه میشود.
به نقل از وبسایت mayoclinic:
بیماری کبد چرب غیر الکلی، که اغلب NAFLD نامیده می شود، یک مشکل کبدی است که افرادی را که الکل مصرف می کنند کم یا اصلاً مصرف نمی کنند. در NAFLD، چربی بیش از حد در کبد ایجاد می شود. اغلب در افرادی که اضافه وزن یا چاق هستند دیده می شود.
NAFLD به ویژه در کشورهای خاورمیانه و کشورهای غربی با افزایش تعداد افراد مبتلا به چاقی رایج تر می شود. این شایع ترین شکل بیماری کبد در جهان است. شدت NAFLD از استئاتوز کبدی، به نام کبد چرب، تا نوع شدیدتر بیماری به نام استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) متغیر است.
NASH به دلیل رسوبات چربی در کبد باعث تورم و آسیب کبد می شود. NASH ممکن است بدتر شود و ممکن است منجر به زخم های جدی کبد، به نام سیروز، و حتی سرطان کبد شود. این آسیب مانند آسیب ناشی از مصرف زیاد الکل است.
در حال حاضر اقدامی برای تغییر نام بیماری کبد چرب غیرالکلی به بیماری استئاتوتیک کبدی مرتبط با اختلال متابولیک (MASLD) در حال انجام است. کارشناسان همچنین تغییر نام استئاتوهپاتیت غیر الکلی را به استئاتوهپاتیت مرتبط با اختلال عملکرد متابولیک (MASH) توصیه کرده اند.
کبد چرب الکلی
این نوع کبد چرب به صورت زیر می باشد:
Fatty Liver الکلی: این بیماری اولین مرحله بیماری کبدی ناشی از مصرف الکل است و زمانی ایجاد میشود که کبد ناتوان در تجزیه الکل شود.
استئاتوهپاتیت الکلی: این وضعیت در زمانی رخ می‌دهد که تجمع چربی در کبد با التهاب همراه باشد و فرد زیاد الکل مصرف کند. اگر این وضعیت به درستی درمان نشود، می‌تواند به زخم کبدی یا سیروز و نارسایی کبدی منجر شود. در این موارد، پزشک پرهیز از الکل و انجام مشاوره را توصیه می‌کند.
علت بروز کبد چرب
یکی از شایع‌ترین علل افزایش اندام چربی‌زا در کبد، اعتیاد به الکل است. اما در مورد افرادی که مشکل اعتیاد به الکل ندارند، پزشکان هنوز نمی‌توانند به طور دقیق بگویند که چه عواملی باعث ایجاد این مشکل می‌شوند. اصولا، مشکل کبد چرب و سیروز کبدی به عوامل متعددی مرتبط است. برای پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها، باید به موارد زیر توجه داشت:
- اضافه وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین
- قند خون بالا که نشان‌دهنده پیش‌دیابت یا دیابت نوع ۲ است
- سطح بالای چربی در خون، به‌ویژه تری‌گلیسیرید
با توجه به این عوامل، مهم است که به سلامتی و تغذیه صحیح خود توجه کنید تا از ایجاد مشکلات کبدی جلوگیری کنید.
نشانه های کبد چرب
بیماری‌های کبدی در مراحل اولیه ناشناخته و بی‌نشان هستند. اما، با پیشرفت بیماری، نشانه‌ها و علائم آن کم‌کم ظاهر می‌شوند. علائم کبد چرب در افراد متفاوت بوده و هر فرد ممکن است نشانه‌های متفاوتی داشته باشد. اما برخی از این نشانه‌ها برای افراد مبتلا به این بیماری مشترک است. این علائم شامل این موارد میشود:
- خستگی و ضعف عمومی بدن
- حالت تهوع
- بی‌اشتهایی در کودک
- درد در قسمت بالایی سمت راست شکم
- بزرگی کبد
- لکه‌های پوستی قهوه‌ای رنگ
اگر مشکوک به بیماری Fatty Liver هستید، می‌توانید با کنترل وزن و تغییر سبک زندگی خود، از بروز بیماری چربی کبد جلوگیری کنید. اگر اضافه وزن دارید و توده‌ی چربی دور شکمتان زیاد بوده و همچنین به ورزش نمی‌پردازید، بهتر است از مشاوره پزشک خود استفاده کنید. حتی ممکن است بررسی‌های لازم برای تشخیص دقیق‌تر بیماری انجام دهید.
تشخیص کبد چرب
اگرچه بیماری کبد چرب در مراحل خفیف نشانه‌ی بالینی ندارد، اما از طریق آزمایش کبدچرب و سونوگرافی قابل تشخیص است. برای تشخیص این عارضه، ابتدا از سونوگرافی شکمی یا التراسوند استفاده میشود. این به ما کمک می‌کند تا میزان بزرگ شدن کبد را مشخص کنیم. همچنین از روش‌های دیگری نظیر الاستوگرافی نیز برای ارزیابی سفتی کبد استفاده میشود. آزمایش خون نیز به عنوان یک ابزار تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمون شامل شمارش کامل گلبول‌های خون، آزمایش قند خون ناشتا، هموگلوبین A1C و اندازه‌گیری سطح کلسترول و تری‌گلیسرید درخون میشود.
در صورتی که نتایج آزمایش‌های قبلی کافی نباشد، بیوپسی کبد نیز می‌تواند انجام شود. این روش به ما کمک می‌کند تا میزان التهاب و آسیب به کبد را بررسی کنیم. جهت تعیین گرید Fatty Liver میزان آسیب وارده به کبد از طریق سونوگرافی بررسی میشود و سپس کبد بر اساس درجه‌ی آسیب تقسیم بندی میشود. این تقسیم‌بندی شامل گرید ۱، گرید ۲ و گرید ۳ است. با در نظر گرفتن این موارد، تشخیص و مدیریت مناسب بیماری Fatty Liver امکان‌پذیر خواهد بود. به طور کلی، پیشگیری و مدیریت اولیه از طریق سبک زندگی سالم و مراقبت‌های پزشکی منظم می‌تواند از پیشرفت بیماری به مراحل شدیدتر جلوگیری کند.
درمان کبد چرب
درمان کبد چرب در حالت فوری این بیماری، شامل کاهش وزن و قطع مصرف الکل است. درمان‌های دارویی برای این بیماری وجود ندارد و پزشک بیشتر بر تغییر سبک زندگی تمرکز می‌کند. اما برای کنترل دیابت و کلسترول، ممکن است داروهای مخصوص تجویز شوند. همچنین قرص ویتامین E و داروی متفورمین برای کنترل مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی موثر است. در صورت تبدیل سیروز به نارسایی کبدی، می‌تواند نیاز به پیوند کبد داشته باشد. برای تشخیص و درمان Fatty Liver، بهتر است به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد مراجعه کنید. در ادامه به طور مجزا درمان این بیماری در مردان و زنان را بررسی خواهیم کرد.
درمان کبد چرب در زنان
برای درمان کبد چرب در زنان ابتدا باید عوامل ایجاد کننده آن شناسایی شوند. این عوامل ممکن است شامل ژنتیک، چاقی، بیماری دیابت، مصرف الکل، نقص متابولیسم چربی و غیره باشند. گام بعد برای درمان، اصلاح رژیم غذایی و ورزش منظم است. کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و قندها، افزایش مصرف مواد غذایی کم چرب و پرفیبر، ورزش منظم و کاهش وزن می تواند بهبود بیماری را تسریع کند.
درمان کبد چرب در مردان
درمان کبد چرب در مردان نیز به همان روش‌های درمان در زنان است. اما باید توجه داشت که ممکن است نیاز به رویه‌های درمانی خاص‌تر در مردان باشد، زیرا برخی عوامل ایجادکننده می‌توانند در مردان متفاوت از زنان باشند. به هر حال، اصلاح رژیم غذایی، ورزش منظم، کاهش وزن و درمان عوامل شایع ایجاد کننده بیماری می‌تواند بهبود وضعیت در مردان را حاصل کند. در برخی موارد ممکن است نیاز به مصرف داروهای تجویزی توسط پزشک باشد.
درمان کبد چرب در خانه
برای پاکسازی کبد چرب در خانه تغییر عادت‌های غذایی و فعالیت‌های فرد بسیار اهمیت دارد. برای افرادی که مبتلا به Fatty Liver هستند، باید برخی از مواد غذایی را از برنامه غذایی خود حذف کنند و به جای آن خوراکی‌های دیگر جایگزین کنند. در این راستا، اولین قدمی که باید بردارید این است که روغن‌های حیوانی یا اسیدهای چرب اشباع و ترانس را از برنامه غذایی خود حذف کنید. به جای این‌ها، روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون، روغن آفتابگردان و روغن کنجد را به میزان مناسب مصرف کنید.
همچنین، باید از مصرف غذاهای فراوری‌شده، فست فودی و آماده که حاوی نمک و روغن زیاد هستند، خودداری کنید. همچنین مصرف زیاد قند و شیرینی‌ها نیز برای شما مضر است. از آن‌جایی که الکل باعث آسیب به سلول‌های کبدی میشود، مصرف الکل را کاملاً ممنوع بدانید. برای افزایش سلامت کبد و کاهش چربی موجود در آن، مصرف میوه و سبزیجات غنی از فیبر بسیار مفید است. همچنین، مصرف منابع و خواص امگا ۳ از منابع حیوانی و گیاهی مانند ماهی‌های چرب و گردو نیز به کبد شما کمک خواهد کرد.
ورزش کردن باعث افزایش متابولیسم پایه و کاهش چربی اضافی در بدن میشود. این باعث کاهش وزن، چربی دور شکم و چربی موجود در سلول‌های کبدی میشود. بنابراین، ورزش هوازی به مدت حداقل ۳۰ تا ۴۰ دقیقه روزانه توصیه میشود. با رعایت این نکات و انجام تغییرات لازم در رژیم غذایی‌تان، می‌توانید به بهبود وضعیت بیماری خود کمک کنید و به سلامتی بیشتری دست یابید.
درمان سنتی کبد چرب
درمان کبد چرب در شیوه طب سنتی بوسیله گیاهان دارویی انجام می‌گیرد. از گیاهان مختلف برای این منظور استفاده میشود تا چربی را کاهش دهند. استفاده از دمنوش‌های گیاهی برای درمان این بیماری توصیه میشود. برای تهیه دمنوش‌ها، حتما مواردی مانند استفاده متعدد، تداخل با داروهای دیگر و استفاده در حالت بارداری باید مدنظر قرار گیرد. انواع دمنوش‌های مفید شامل قاصدک، مریم گلی، شاه‌تره، گل داودی، چای سبز و زردجوبه می‌شوند.
علاوه بر دمنوش‌ها، مصرف عرقیات گیاهی نیز توصیه میشود. مانند عرق کاسنی، خارشتر، شاه‌تره، رازیانه و خارمریم که به صورت روزانه مصرف می‌شوند. بعضی از توصیه‌های دیگر طب سنتی شامل استفاده از خاکشیر برای پاکسازی کبد، ادویه سماق برای پاکسازی کبد از سموم و مواد زائد، موم عسل برای درمان Fatty Liver و سرکه سیب برای اثرات ضد سرطانی و ضد التهابی آنتی اکسیدانی می‌شوند.
راه های تقویت کبد چرب
کبد ما به شکل طبیعی و روزانه پاکسازی شده و خود را ترمیم می‌کند. این ارگان مهم برای سلامت بدن ما بیش از ۵۰۰ عملکرد را انجام می‌دهد، از جمله فیلتر کردن و خنثی کردن عفونت خون در سالمندان؛ اما راه‌های طبیعی و ساده وجود دارد که می‌توانید برای سم‌زدایی و تقویت کبدتان انجام دهید تا از ابتلا به کبد چرب یا کاهش آن تاثیرگذار باشد.
تغذیه سالم برای تقویت کبد چرب
- توجه کنید که قند خون خود را پایین نگه دارید و منابع سالم کربوهیدرات مصرف کنید.
- مصرف اضافی قند و شیرینی‌جات را کاهش دهید.
- هر روز چربی‌های سالم مانند زیتون و آواکادو را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
کاهش استرس برای درمان کبد چرب
- راه‌هایی برای کاهش استرس پیدا کنید تا کبدتان بتواند به درستی کار کند.
- استفاده از روش‌های آرامش‌بخش مانند یوگا و پیلاتس می‌تواند به کاهش سطح استرس کمک کند.
مواد غذایی مفید برای بهبود کبد چرب
- روغن کرچک، چغندر و پروتئین‌های ارگانیک می‌توانند به تقویت سیستم کبد و لنفاوی شما کمک کنند.
درمان خانگی کبد چرب با مدیریت عصبانیت
- جستجو کرده و راه‌های مدیریت عصبانیت خود را پیدا کنید تا کبدتان از عوارض آن خالی باشد.
این تغییرات ساده اما موثر می‌توانند به بهبود سلامت و کارایی کبد شما کمک کنند. از روند تغییرات خود لذت ببرید و آنها را به صورت مداوم ادامه دهید.
در صورت داشتن علائم مرتبط با کبد چرب، به همراه، هپاتیت ب دیابت و چربی خون، پیشنهاد میشود به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد مراجعه نمایید تا برای تشخیص دقیق و درمان مناسب این بیماری کمک بگیرید.
پس از مراجعه، متخصص احتمال ابتلا به Fatty Liver را با تجویز آزمایش‌هایی از قبیل آزمایش خون یا آزمایش تصویربرداری ارزیابی خواهد کرد. در صورت تشخیص ابتلا به این بیماری، پزشک برنامه غذایی خاصی به شما معرفی کرده و در مراحل پیشرفته ممکن است داروهای خاصی را نیز تجویز کند. اگر بیماری دارید که دچار این عارضه شده، می‌توانید با استخدام پرستار از شرکت پرستاری زندگی برتر، از وی نگهداری کنید.
سوالات متداول
Fatty Liver چیست؟
یک بیماری است که وقتی چربی در سلول‌های کبد افزایش می‌یابد، اتفاق می‌افتد. این موضوع می‌تواند به التهاب و آسیب به کبد منتهی شود.
علائم Fatty Liver چه چیزهایی می‌تواند باشد؟
علائم می‌تواند شامل خستگی، تورم شکم، احساس درد و سنگینی در بخش بالای شکم، افزایش وزن، و ضعف عمومی باشد.
چه عواملی موجب بروز Fatty Liver و کبد چرب می‌شوند؟
مصرف زیاد الکل، اضافه وزن و چاقی، دیابت، مصرف داروهایی مانند استروئیدها و تاموکسیفن، و عدم تغذیه مناسب می‌توانند از عوام بروز این بیماری باشند.
چگونه می‌توان از بروز Fatty Liver جلوگیری کرد؟
بهترین روش برای پیشگیری از بروز این بیماری، تغییر سبک زندگی شامل ورزش منظم و رژیم غذایی سالم است. همچنین اجتناب از مصرف داروهای مخرب و الکل نیز الزامی است.
درمان کبد چرب چه روش‌هایی دارد؟
درمان این بیماری بستگی به شدت بیماری و عوامل موجب آن دارد. اگر بیماری در مرحله ابتدایی باشد، تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب ممکن است کافی باشد. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به داروها یا به سایر روش‌های درمانی داشته باشید.
آیا تشخیص کبد چرب در منزل امکان پذیر است؟
امکان تشخیص کبد چرب در منزل وجود ندارد و حتما باید از طریق آزمایش های تخصصی و حرفه ای صورت بگیرد.
