زخم بستر، که به عنوان زخم فشاری نیز شناخته می‌شود، یکی از مشکلات رایج در بیماران بستری یا کسانی است که به مدت طولانی در بستر قرار دارند. این زخم‌ها به دلیل فشار مداوم بر نقاط خاصی از بدن ایجاد می‌شوند و می‌توانند عوارض جدی و حتی تهدید کننده‌ای برای سلامت بیمار به همراه داشته باشند. پرستار بیمار در منزل یکی از راهکارهای مؤثر برای پیشگیری و مدیریت زخم بستر است. با توجه به اهمیت مراقبت‌های صحیح و به موقع، آشنایی با علل، روش‌های پیشگیری و درمان این زخم‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک شایانی کند.
آیا زخم بستر درمان دارد؟
درمان زخم بستر فرآیندی پیچیده و چندمرحله‌ای است که نیازمند توجه ویژه و پیگیری مستمر می‌باشد.زخم‌های بستر مناطقی از آسیب پوستی هستند که به دلیل کاهش جریان خون به وجود می‌آیند و به‌طور معمول در نقاط استخوانی بدن، مانند لگن، پاشنه‌ها و پایه ستون فقرات، بروز می‌کنند. این زخم‌ها زمانی رخ می‌دهند که فرد به‌طور مداوم در یک موقعیت ثابت، مانند تخت یا صندلی، باقی بماند و به‌طور منظم وضعیت خود را تغییر ندهد. در نتیجه، وزن بدن باعث محدود شدن جریان خون به نواحی مختلف، مانند بازوها، پاها، گردن و کمر می‌شود و کمبود خون به پوست و بافت‌های زیر آن می‌تواند منجر به تخریب و ایجاد زخم شود. برای دستیابی به نتایج مؤثر در درمان زخم بستر، لازم است که تمام جنبه‌های این درمان به دقت رعایت شوند. این زخمی را نمی توان با بخیه زدن درمان کرد.
مرحله اول: کاهش فشار
اولین و مهم‌ترین گام در درمان زخم بستر کاهش فشار بر روی ناحیه آسیب‌دیده است. فشار مداوم می‌تواند مانع از گردش خون مناسب در ناحیه شده و روند ترمیم را کند نماید. این کاهش فشار به بافت‌های آسیب‌دیده فرصت ترمیم می‌دهد. در درمان زخم بستر در منزل، روش‌های مختلفی برای کاهش فشار وجود دارد که باید به دقت رعایت شوند:
تغییر وضعیت بدن: تغییر منظم وضعیت بدن بیمار یکی از اساسی‌ترین اقدامات در درمان زخم بستر است. این روش از ایجاد فشار مداوم بر روی یک نقطه خاص جلوگیری می‌کند و در درمان خانگی زخم بستر نقش کلیدی دارد.
استفاده از سطوح نگهدارنده: تخت‌ها، تشک‌های ضد زخم بستر و بالشت‌های تخصصی که فشار را به طور یکنواخت توزیع می‌کنند، می‌توانند به طور قابل توجهی در کاهش فشار کمک کنند. این سطوح به گونه‌ای طراحی شده‌اند که وزن بیمار را به صورت یکنواخت تقسیم کنند و نقاط تحت فشار را کاهش دهند. استفاده از این تجهیزات در درمان زخم بستر در منزل ضروری است.
جابه‌جایی بیمار: جابه‌جایی منظم بیمار، به خصوص کسانی که قادر به حرکت نیستند، با استفاده از تکنیک‌های صحیح بسیار مهم است. این کار از ایجاد سایش و اصطکاک که می‌تواند زخم را تشدید کند، جلوگیری می‌کند.
مرحله دوم: تمیز کردن و پانسمان زخم
یکی از مهم‌ترین مراحل در درمان زخم بستر، تمیز کردن و پانسمان صحیح زخم است. این کار نه تنها از عفونت جلوگیری می‌کند بلکه به بهبود سریع‌تر زخم نیز کمک می‌کند. در درمان زخم بستر در منزل، تمیز کردن و پانسمان باید با دقت و توجه ویژه‌ای انجام شود:
- تمیز کردن زخم
زخم باید به طور مرتب با محلول‌های شستشوی مناسب تمیز شود. این کار از تجمع باکتری‌ها و مواد زائد جلوگیری می‌کند. در درمان خانگی زخم بستر، انتخاب محلول مناسب و رعایت بهداشت فردی بسیار مهم است.
- انتخاب پانسمان مناسب:
نوع پانسمان بسته به عمق و نوع زخم متفاوت است. پانسمان باید رطوبت زخم را حفظ کرده و از آن در برابر عوامل خارجی محافظت کند. استفاده از پانسمان‌های مدرن که قابلیت جذب بالا و تنفس پذیری دارند، در درمان زخم بستر در منزل توصیه می‌شود.
- تعویض به موقع پانسمان:
پانسمان باید به طور منظم و در زمان مناسب تعویض شود تا از ایجاد عفونت جلوگیری شود. همچنین، تعویض پانسمان فرصت مناسبی برای ارزیابی روند بهبودی زخم فراهم می‌کند. این کار در درمان خانگی زخم بستر باید با دقت انجام شود تا هیچگونه عفونت یا عارضه جانبی ایجاد نشود.
مرحله سوم: برداشتن بافت مرده
بافت‌های مرده و عفونی مانعی برای درمان زخم بستر هستند و باید به سرعت برداشته شوند. برداشتن این بافت‌ها یکی از مراحل کلیدی در درمان زخم بستر در منزل است:
- دبریدمان جراحی:
این روش شامل برداشتن بافت مرده به صورت جراحی است و معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که بافت مرده گسترده باشد. در درمان خانگی زخم بستر، این روش تحت نظارت متخصصین انجام می‌شود.
- دبریدمان اتولیتیک:
در این روش، از آنزیم‌های طبیعی بدن برای تجزیه بافت مرده استفاده می‌شود. این روش معمولاً در درمان زخم بستر در منزل به کار می‌رود، زیرا کمتر تهاجمی است و می‌تواند بدون نیاز به تجهیزات پزشکی خاص انجام شود.
- دبریدمان مکانیکی:
در این روش، بافت مرده با استفاده از ابزارهای فیزیکی مانند پانسمان‌های هیدروکلوئیدی برداشته می‌شود. این روش نیز در درمان خانگی زخم بستر قابل استفاده است.
- دبریدمان آنزیمی:
این روش شامل استفاده از آنزیم‌های خارجی برای تجزیه بافت مرده است و می‌تواند در شرایط خاص در درمان زخم بستر در منزل مفید باشد.
مرحله چهارم: کنترل درد
درد ناشی از زخم بستر می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، کنترل درد در درمان زخم بستر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است:
دارو درمانی: استفاده از مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی می‌تواند به کاهش درد کمک کند. تجویز این داروها باید توسط پزشک صورت گیرد و مصرف آنها در درمان زخم بستر در منزل تحت نظارت دقیق انجام شود.
تکنیک‌های غیر دارویی: روش‌هایی مانند ماساژ، گرما درمانی و سرما درمانی نیز می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. این تکنیک‌ها در درمان خانگی زخم بستر قابل اجرا هستند و می‌توانند به تسکین درد بیمار کمک کنند.
مرحله پنجم: پیشگیری از عفونت
عفونت یکی از عوارض جدی زخم بستر است که می‌تواند روند درمان زخم بستر را به شدت پیچیده کند. پیشگیری از عفونت باید در درمان زخم بستر در منزل به عنوان یک اولویت در نظر گرفته شود:
تمیز کردن مرتب زخم: این کار از ورود باکتری‌ها به زخم جلوگیری می‌کند و یکی از اصلی‌ترین اقدامات در درمان خانگی زخم بستر است.
استفاده از پانسمان‌های مناسب: انتخاب پانسمان مناسب که زخم را از عوامل خارجی محافظت کند، بسیار مهم است. این اقدام در درمان زخم بستر در منزل نقش کلیدی دارد.
تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت لزوم: در برخی موارد، برای جلوگیری از عفونت لازم است که از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده شود. این داروها باید تحت نظارت پزشک مصرف شوند.
تقویت سیستم ایمنی بدن: تغذیه مناسب و استفاده از مکمل‌های غذایی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند و در درمان خانگی زخم بستر بسیار مؤثر است.
مرحله ششم: تغذیه مناسب
تغذیه مناسب نقش بسیار مهمی در درمان زخم بستر دارد. مصرف کافی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی به ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند و می‌تواند روند درمان زخم بستر در منزل را تسریع بخشد. در درمان خانگی زخم بستر، توجه به تغذیه بیمار اهمیت زیادی دارد.
مرحله هفتم: درمان‌های مکمل
علاوه بر روش‌های اصلی، استفاده از درمان‌های مکمل نیز می‌تواند به بهبود زخم کمک کند. این روش‌ها در درمان زخم بستر در منزل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
استفاده از عسل: عسل دارای خواص ضد باکتریایی است و می‌تواند به بهبود زخم کمک کند. استفاده از عسل در درمان خانگی زخم بستر یک روش طبیعی و مؤثر است.
پلاسما درمانی: این روش شامل استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت برای تسریع ترمیم زخم است. اگرچه این روش در خانه انجام نمی‌شود، ولی می‌تواند به عنوان یک روش مکمل در درمان زخم بستر استفاده شود.
سلول‌های بنیادی: استفاده از سلول‌های بنیادی یکی از روش‌های پیشرفته درمان زخم بستر است که به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. این روش نیازمند تجهیزات پزشکی خاص است، اما می‌تواند به عنوان یک راهکار در درمان زخم بستر در منزل در نظر گرفته شود.
با پیگیری دقیق این مراحل و اجرای صحیح درمان زخم بستر در خانه، می‌توان بهبودی سریع‌تر و کاهش عوارض ناشی از زخم بستر را تضمین کرد. درمان خانگی زخم بستر نیازمند دقت، تعهد و همکاری نزدیک با تیم درمانی است تا بهترین نتایج حاصل شود.
به نقل از وبسایت clevelandclinic :
بسیاری از افراد مبتلا به زخم بستر دچار سوءتغذیه هستند که می‌تواند به دلیل سن بالا یا مشکلات سلامتی رخ دهد. داشتن یک رژیم غذایی مغذی و سرشار از پروتئین می‌تواند در پیشگیری و بهبود زخم بستر موثر باشد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به مصرف ویتامین‌ها، مکمل‌ها، یا حتی تغذیه لوله‌ای یا تزریقی برای افراد با سوءتغذیه شدید وجود داشته باشد.
افرادی که محدودیت در حرکت و تغییر موقعیت بدن دارند، مانند کسانی که از ویلچر استفاده می‌کنند یا در رختخواب هستند، در معرض خطر بیشتری برای زخم بستر هستند. بنابراین، بررسی منظم پوست برای علائم زخم بستر بسیار مهم است. زخم‌های بستر در مراحل اولیه به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند، اما زخم‌هایی که به عمق پوست نفوذ می‌کنند خطر عفونت و مشکلات دیگر را افزایش می‌دهند. مراقبت پزشکی مناسب برای کاهش خطر و درمان زخم بستر ضروری است.
انواع درمان زخم بستر
زخم‌های بستر به چهار درجه تقسیم می‌شوند که هر درجه نشان‌دهنده عمق آسیب و شدت آن است.
درجه 1، به عنوان مرحله اولیه زخم بستر شناخته می‌شود. در این مرحله، پوست هنوز سالم به نظر می‌رسد، اما نشانه‌هایی از قرمزی و التهاب در ناحیه تحت فشار مشاهده می‌شود. این قرمزی حتی با برداشتن فشار به سرعت برطرف نمی‌شود و ممکن است تغییراتی در حس ناحیه آسیب‌دیده احساس شود، مانند گرم‌تر یا سردتر بودن، یا سفت‌تر و نرم‌تر بودن این ناحیه نسبت به مناطق اطراف.
در درجه 2، زخم بستر عمیق‌تر شده و لایه‌های بیرونی پوست شروع به از دست رفتن می‌کنند. این وضعیت معمولاً منجر به از بین رفتن اپیدرم و ممکن است بخشی از لایه درم شود. در این مرحله، زخم به صورت سطحی و به شکل سایش یا تاول ظاهر می‌شود. ناحیه زخم معمولاً صورتی یا قرمز رنگ است و ممکن است کمی فرو رفته به نظر برسد، نشان‌دهنده آسیب به لایه‌های سطحی پوست است.
درجه 3، زمانی است که زخم بستر به عمق بیشتری می‌رسد و تمامی لایه‌های پوست به طور کامل تخریب می‌شوند. در این مرحله، زخم به شکل یک حفره عمیق دیده می‌شود و بافت زیر جلدی در معرض دید قرار می‌گیرد. معمولاً بافت مرده و زرد رنگی در عمق زخم مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده آسیب شدید است. به دلیل عمق زخم، خطر عفونت در این مرحله بسیار بالا است و نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.
در درجه 4، تخریب بافت‌ها به مرحله نهایی خود می‌رسد. در این مرحله، نه تنها تمامی لایه‌های پوست از بین رفته‌اند، بلکه بافت‌های زیرین مانند عضله، تاندون، یا حتی استخوان نیز ممکن است نمایان شوند. این زخم‌ها بسیار بزرگ و عمیق هستند و می‌توانند به بافت‌های اطراف نیز گسترش یابند. خطر عفونت شدید در این مرحله بسیار بالا است و احتمال عفونت سیستمیک وجود دارد که نیازمند اقدامات فوری و درمان‌های پیچیده‌تر است.
درمان خانگی زخم بستر
درمان خانگی زخم بستر نیازمند دقت و پیگیری منظم است تا از تشدید زخم و بروز عفونت جلوگیری شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات در درمان خانگی، کاهش فشار از نواحی آسیب‌دیده است. تغییر منظم وضعیت بدن بیمار به همراه استفاده از تشک‌ها و بالشت‌های مخصوص که فشار را به طور یکنواخت توزیع می‌کنند، می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت زخم کمک کند. همچنین، تمیز نگه‌داشتن زخم و استفاده از پانسمان‌های مناسب برای جلوگیری از عفونت ضروری است. هرگونه قرمزی یا التهاب باید سریعاً مورد توجه قرار گیرد تا از گسترش زخم جلوگیری شود.
علاوه بر این، تغذیه مناسب و تقویت سیستم ایمنی بدن نیز در درمان خانگی زخم بستر بسیار مهم است. مصرف کافی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی به بدن در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. همچنین، استفاده از روش‌های مکمل مانند ماساژهای ملایم یا درمان‌های طبیعی مانند استفاده از عسل می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند. همراه با این اقدامات، نظارت منظم بر زخم و همکاری با پرستاران یا پزشکان برای ارزیابی و تنظیم درمان‌های لازم، به بهبود زخم و حفظ کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند.
برای درمان زخم بستر کی به دکتر مراجعه کنیم
درمان زخم بستر معمولاً در مراحل اولیه با مراقبت‌های خانگی قابل مدیریت است، اما در برخی موارد لازم است به پزشک مراجعه شود. اگر زخم بستر به مرحله‌ای پیشرفت کند که عمیق‌تر شود و به لایه‌های زیرین پوست برسد، یا اگر علائمی مانند افزایش درد، قرمزی شدید، تورم، ترشح چرک یا بوی بد از زخم مشاهده شود، این موارد می‌توانند نشانه‌های عفونت یا تخریب بافت باشند که نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارند.
نحوه پیشگیری از زخم بستر
برای پیشگیری از زخم بستر، تغییر موقعیت بیمار به طور منظم یکی از موثرترین روش‌ها است. افرادی که در بستر یا ویلچر هستند، باید هر دو ساعت یک بار جابجا شوند تا از فشار مداوم بر نقاط خاصی از بدن جلوگیری شود. همچنین، در هنگام نشستن روی ویلچر، توصیه می‌شود که هر 15 دقیقه یک بار وضعیت نشستن تغییر کند. استفاده از بالشتک‌های نرم بر روی ویلچر و تخت نیز به کاهش فشار و توزیع یکنواخت آن بر بدن کمک می‌کند، که این امر می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ایجاد زخم بستر را کاهش دهد.
مراقبت از پوست یکی دیگر از عوامل کلیدی در پیشگیری از زخم بستر است. تمیز و خشک نگه داشتن پوست، به ویژه در نواحی‌ای که بیشتر تحت فشار هستند، اهمیت زیادی دارد. پوست مرطوب و کثیف به راحتی آسیب می‌بیند و مستعد زخم می‌شود. علاوه بر این، تغذیه مناسب شامل مصرف کافی ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، مواد معدنی و مایعات نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت پوست و تسریع فرآیند ترمیم بافت‌ها دارد. تغذیه مناسب می‌تواند مقاومت بدن در برابر آسیب‌های فیزیکی را افزایش دهد و به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک کند.
در پایان
توجه به مراقبت‌های منظم و پیشگیری از زخم بستر، به ویژه با تمرکز بر تغذیه سالمند و ایجاد شرایط مناسب برای بهبود زخم، می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به طور چشمگیری بهبود بخشد. تغذیه سالمند نقش اساسی در تقویت سیستم ایمنی و سرعت بخشیدن به روند بهبود زخم‌ها دارد، بنابراین نباید از آن غافل شد.
سوالات متداول
1- برای درمان زخم بستر چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز علائم عفونت یا پیشرفت زخم بستر به عمق‌های بیشتر، مراجعه به پزشک ضروری است.
2- تغذیه سالمند چگونه بر زخم بستر تأثیر می‌گذارد؟
تغذیه سالمند با تأمین ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی به بهبود زخم بستر و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
3- بهترین و سریع ترین راه درمان زخم بستر چیست؟
برای درمان سریع زخم بستر، تغییر مکرر وضعیت بیمار، استفاده از پانسمان‌های مناسب، و حفظ بهداشت زخم ضروری است.
4- آیا درمان قطعی زخم بستر وجود دارد؟
درمان قطعی زخم بستر به مرحله و شدت زخم بستگی دارد. در مراحل اولیه، با مراقبت مناسب، تغییر مکرر وضعیت بیمار، استفاده از پانسمان‌های مناسب، و حفظ بهداشت زخم، می‌توان زخم بستر را به طور کامل درمان کرد. اما در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است نیاز به مداخلات پزشکی جدی‌تری مانند جراحی باشد. به هر حال، پیشگیری و مراقبت مداوم برای جلوگیری از بدتر شدن زخم‌ها بسیار مهم است.
5. درمان زخم بستر عمیق چگونه است؟
درمان زخم بستر عمیق پیچیده است و باید تحت نظر پزشک یا پرستار انجام شود. این کار مراحلی مانند تمیز کردن زخم، برداشت بافت مرده، استفاده از پانسمان مناسب، کنترل عفونت، تغذیه مناسب، تغییر موقعیت بیمار و … دارد.
