ریفلاکس در نوزادان و روش های جلوگیری از آن

رفلاکس نوزادان یک عارضه شایع در نوزادان شیرخوار است. این عارضه معمولا در 3 ماهه اول زندگی رخ می‌دهد. در این وضعیت محتوای معده وارد مری شده و مری تحریک می‌شود. معمولا رفلاکس نوزادان با سوزش معده، استفراغ، اضطراب و بی‌قراری نوزاد همراه است. رفلاکس‌های نوزادی معمولا در اثر عدم تکامل سیستم گوارشی، زیاد غذا خوردن، پوزیشن غلط بدن نوزاد و غیره رخ می‌دهد. رفلاکس نوزادان می‌تواند باعث استفراغ، سوزش معده، تب، ناراحتی حین غذا خوردن و مواردی از این دست شود. رفلاکس نوزادان کاملا قابل درمان  و رفع کامل نیست؛ اما با رعایت برخی از موارد می‌توان از شدت و آن کاست و ترتیبی داد تا رفلاکس معده در دفعات کمتری تکرار شود.

رفلاکس معده در نوزادان

زمانی که محتویات معده به مری برمی‌گردد؛ به‌اصطلاح می‌گوییم که رفلاکس معده رخ داده است. رفلاکس معده معمولا باعث رگورژیتاسیون می‌شود. به‌عبارتی محتویات معده از طریق مری بالا رفته و به دهان می‌رسند و نوزاد استفراغ می‌کند. این موضوع در نوزادان کمتر از 1 سال طبیعی است.

بیماری رفلاکس معده به مری یک بیماری شدیدتر و طولانی‌تر است که علائم مکرر و آزاردهنده‌ای دارد. رفلاکس در نوزادان در کودکان شیرخوار شایع است و ممکن است هر چند روز یکبار رخ بدهد. این اختلال در کودکان کمتر از 6 ماه بیشتر مشاهده می‌شود و حدود 70 تا 80 درصد از نوزادان نورس تا سن 2 ماهگی به‌صورت روزانه دچار این عارضه می‌شوند. علائم رفلاکس نوزادان معمولا در سنین 2 تا 14 ماهگی درمان می‌شود. استفاده از خدمات پرستار کودک در نگهداری نوزاد و کنترل علائمی مانند رفلاکس معده، می‌تواند مفید باشد.

به نقل از سایت mayoclinic:

رفلاکس نوزادان سالم بارها در روز ممکن است اتفاق بی‌افتد. تا زمانی که کودک شما سالم است و رشدخوبی دارد، رفلاکس دلیلی برای نگرانی شما نیست. این عارضه رفلاکس معده به مری که (GERD) نامیده می‌شود، با بزرگتر شدن نوزاد کمتر خواهد شد. اگر رفلاکس نوزاد پس از 18 ماهگی ادامه دار شد، غیرعادی است.

در موارد نادر، رفلاکس نوزاد منجر به کاهش وزن می‌شود و سایر کودکان هم سن و سال خود عقب هستند. این نشانه ها ممکن است نشان دهنده یک مشکل پزشکی باشد. از این دسته مشکلات پزشکی شامل آلرژی، انسداد دستگاه گوارش یا بیماری ریفلاکس معده به مری است.

نشانه‌های رفلاکس‌های نوزادی

زمانی که علائم رفلاکس نوزاد در نوزادان رخ می‌دهد؛ معمولا نشانه‌ها و علائم زیر در آن مشاهده می‌شود:

• برگرداندن شیر
• اختلال در بلع
• کاهش اشتها یا امتناع از شیر خوردن
• ایجاد قوس در کمر نوزاد و حرکت‌های غیرعادی گردن و چانه
• تحریک‌پذیری
• سرفه یا خس‌خس
• خوب وزن نگرفتن و لاغر ماندن نوزاد

همچنین نشانه‌ها و علائم شدیدتر و جدی‌تر رفلاکس نوزادان عبارت‌اند از:

• مشکل تنفسی
• مشکل در بلع
• گریه یا تحریک‌پذیری بیش از حد معمول
• استفراغ خونی
• خونریزی مقعدی یا مدفوع خونی
• گریه یا تحریک‌پذیری بیش از حد

علت رفلاکس نوزادان

رفلاکس نوزادان معمولا دلایل و زمینه‌های متعددی دارد. علائم رفلاکس نوزاد  در 6 ماه اول زندگی بیشتر رخ می‌دهد. در این سن نوزادان معمولا دراز کشیده‌اند و مری و اسفنکتر تحتانی مری هنوز کاملا تکامل پیدا نکرده است. همچنین بیشتر غذاهایی که نوزاد مصرف می‌کند؛ مایع هستند. زمانی که نوزاد رشد می‌کند؛ بیشتر اوقات خود را به‌صورت نشسته یا ایستاده می‌گذراند و غذاهای جامد بیشتری مصرف می‌کند. معمولا علائم رفلاکس کمتری را هم تجربه می‌کند. با درمان و کاهش رفلاکس معده، علائم رفلاکس هم کاهش پیدا می‌کنند. درنتیجه درمان سریع استفراغ کودکان گاهی به درمان رفلاکس معده نوزاد بستگی دارد.

اوج رفلاکس نوزادان

نشانه‌های رفلاکس نوزاد معمولا از 2 تا 3 هفتگی نوزاد شروع می‌شود و در 4 تا 5 اوج رفلاکس نوزادان رخ می‌دهد. زمانی‌که نوزاد به سنین 9 تا 12 ماهگی می‌رسد؛ معمولا این عارضه کاملا درمان می‌شود. درصورتی‌که رفلاکس نوزادان از هفته اول زندگی یا بعد از 6 ماهگی شروع شود؛ این عارضه طبیعی نیست و بهتر است علائم سایر بیماری‌ها چک شوند.

عوامل تشدید رفلاکس طبیعی در نوزادان

هنگامیکه سینه های مادر بیش از حد شیر دارد و به اصطلاح رگ می‌کند مقدار زیادی شیر به سرعت وارد دهان کودک می‌شود این اتفاق می‌تواند باعث ریفلاکس شود. این رفلاکس با اقدامات ساده قابل کنترل است. حساسیت‌های غذایی نیز می‌تواند میزان ریفلاکس را افزایش دهد مثلا مصرف فرآورده‌های شیر گاو توسط مادر یا نوزاد مهم‌ترین دلیل ایجاد ریفلاکس در نوزاد است. تغذیه نوزاد با شیرخشک یا غذاهای جامد، غلات، ویتامین‌ها، آهن و مصرف داروها و داروهای گیاهی می‌تواند باعث ریفلاکس نوزادان شود.
سرماخوردگی یا آلرژی می‌تواند منجر به بلع مخاط و در نتیجه آن افزایش ریفلاکس شود. نوزادی که با بی میلی شیر می خورند یا هنگام شیر خوردن اطراف را نگاه می‌کنند از آنجایی‌که به درستی سینه را نگرفته‌اند، موقع مکیدن شیر ممکن است مقداری هوا وارد دهان شود که خود این فرآیند باعث رفلاکس می‌شود.

فرایند رشد دندان‌ها باعث افزایش مقدار بزاق دهان در نوزاد می‌شود نوزاد مقدار اضافی بزاق را می‌بلعد در نتیجه این عمل ریفلاکس افزایش پیدا می‌کند. در ابتدای شروع خزیدن روی زمین یا استفاده از غذای جامد نیز ممکن است ریفلاکس تشدید شود.

ریفلاکس در همه نوزادان رخ می دهد معمولا کودک یک الی دو ساعت بعد از تغذیه دچار رفلاکس می‌شود. نیمی از نوزادان سه ماهه حداقل یک بار در روز ریفلاکس دارند و ریفلاکس معمولا در دو تا چهارماهگی به اوج خود می‌رسد. بسیاری از نوزادان در هفت تا هشت ماهگی از این حالت خارج می شوند. اکثر نوزادان تا یک سالگی دیگر دچار رفلاکس نخواهند شد.

اگر نوزاد شما علارقم اینکه ریفلاکس دارد، آرام است، رشد خوبی دارد، ظاهر سالمی دارد، وزن مناسبی دارد، پس شما دلیلی برای نگرانی نخواهید داشت زیرا این رفلاکس نوزاد فیزیولوژیک و طبیعی است.

آیا رفلاکس در نوزادان خطرناک است؟

حالا که می‌دانید رفلاکس نوزاد چیست؛ بهتر است درخصوص نحوه بروز و چرایی وجود آن هم اطلاعاتی داشته باشید. دلیل بروز رفلاکس‌های نوزادی معمولا تحریک ناشی از اسید معده و کمبود کالری ناشی از برگشت مکرر غذا است. اسید معده ممکن است باعث شود که مری، حنجره و مجاری تنفسی نوزاد تحریک شوند. با تحریک مری، غذای کمتری جذب می‌شود؛ چرا که نوزادان یاد می‌گیرند که با خوردن غذای کمتر از رفلاکس جلوگیری کنند. با تحریک بیش از حد مری، ممکن است خونریزی خفیف تا مزمن هم رخ بدهد. همچنین تنگی مری را شاهد باشیم. تحریک حنجره و راه هوایی ممکن است علائم تنفسی را در پی داشته باشند. آسپیراسیون نیز ذات‌الریه را در پی دارد.

روش‌های پیشگیری از رفلاکس معده در نوزادان

در بیشتر مواقع رفلاکس نوزادان یک عارضه طبیعی است و معمولا نیازی به مراجعه به پزشک ندارد. تا زمانی که نوزاد بی‌قراری و بدخلقی نمی‌کند؛ نیازی نیست که از رفلاکس نوزادان بترسید. هرچند رفلاکس معده در نوزادان بیشتر از شش ماه و نوزاد نه ماهه نشانه خوبی نیست. همچنین با رعایت موارد زیر می‌توانید از بروز رفلاکس نوزاد جلوگیری کنید:

• از یک مشاور سلامت نوزاد در خصوص درست یا غلط بودن نحوه شیردهی خود به نوزاد سوال کنید.
• کودک خود را در زمان شیر خوردن و تا زمان مشخصی بعد از شیر خوردن به حالت عمودی نگه دارد.
• بعد از شیر خوردن آروغ نوزاد را بگیرید.
• اگر نوزاد شما شروع به مصرف غذای کمکی کرده است؛ هر بار وعده غذایی کمتری به او بدهید.
• نوزاد باید به کمر بخوابد. خوابیدن به پهلو یا شکم برای نوزاد مناسب نیست و نشانه‌های رفلاکس نوزاد را در پی دارد.
• بهتر است مادر رژیم غذایی خود را بازنگری کند و در صورتی که عامل اوج رفلاکس نوزادان در رژیم غذایی مادر یافت می‌شود؛ آن را تغییر دهد.
• در برخی از مواقع عوض کردن شیر خشک می‌تواند به درمان رفلاکس نوزادان کمک کند. چرا که معمولا علائم رفلاکس نوزاد ناشی از حساسیت نوزاد به پروتئین شیر گاو است.
• ممکن است نوزاد هر بار شیر زیادی مصرف می‌کند و شما باید حجم شیری که در هر وعده به نوزاد می‌دهید را کاهش دهید.
• گاهی حذف شیر خشک و تخم‌مرغ از رژیم غذایی مادر و جایگزین کردن شیر خشک معمولی با شیر خشک دارای پروتئین هیدرولیز شده می‌تواند مفید باشد.
• می‌توانید در حالت نشسته به نوزاد غذا بدهید تا میزان اوج رفلاکس نوزادان کاهش پیدا کند.
• زمانی که نوزاد به خواب می‌رود؛ سر نوزاد را با یک زاویه ملایم از بدن به بالا نگه دارید.
• درصورتی‌که رفلاکس‌های نوزادی درمان نمی‌شود و راهکارهای زیر به کاهش رفلاکس در نوزادان کمک نمی‌کند؛ می‌توانید یک قاشق غذاخوری آرد برنج را به 30 تا 60 سی‌سی شیر خشک یا شیر مادر اضافه کنید.
• اگر کودک شما از شیشه شیر استفاده می‌کند؛ حتما شیشه را کامل پر کنید تا فضای خالی شیشه هوا را به بدن معده نوزاد وارد نکند.

روش‌های تشخیص رفلاکس معده در نوزادان

معمولا پزشکان با بررسی علائم، سوابق پزشکی یا معاینات فیزیکی نوزاد، رفلاکس نوزادان را تشخیص می‌دهند. درصورتی‌که به بررسی‌های بیشتری نیاز باشد؛ از موارد زیر استفاده می‌کنند:

1. ارزیابی رادیولوژی دستگاه گوارش فوقانی: در این روش با اشعه ایکس پشت مری، و تحریک یا باریک شدن مری و هرگونه مشکل در دستگاه گوارش فوقانی را مشاهده می‌کنند. برای این ارزیابی کودک باید مقداری باریم را ببلعد. این مایع روی اشعه ایکس ظاهر می‌شود و روند بلع را نشان می‌دهد.
2. بررسی 24 ساعته ph: این روش از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص نشانه‌های رفلاکس نوزاد و همچنین دفعات و مقدار آن است. در این روش یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر را از طریق بینی وارد مری می‌کنند. نوک لوله دقیقا بالای اسفنکتر مری برای 24 ساعت قرار می‌گیرد تا سطح اسید در مری مشخص شود.
3. اسکن شیر: در این روش اسکن اشعه ایکس یک مایع خاص را در حالی که کودک آن را می‌بلعد؛ ردیابی می‌کنند. اسکن‌ها می‌توانند مشخص کنند که آیا معده در تخلیه مایعات کند عمل می‌کند یا خیر و آیا مایع برگشت دارد و به ریه‌ها استنشاق می‌شود یا خیر.
4. آندوسکوپی فوقانی: پزشکان به کمک یک دوربین شامل فیبر نوری کودک به مری، معده و بخشی از روده نگاه می‌کند. آن‌ها همچنین ممکن است یک نمونه بافت کوچک از پوشش مری را برای پیدا کردن مشکلات دیگر در کنار رفلاکس نوزادان بردارند.

سخن آخر

رفلاکس نوزادان به حالتی گفته می‌شود که طی آن شیر و غذای خورده شده از معده به سمت مری و سپس دهان برگشت داده می‌شود. رفلاکس نوزادان در نوزادان شیرخوار یک پروسه طبیعی است. نوزادان از 2 تا 3 هفتگی الی 6 ماهگی این عارضه را به کرات تجربه می‌کنند. رعایت برخی نکات مانند کم کردن حجم غذاها، داشتن یک پوزیشن مناسب در زمان شیر خوردن و خواب، اصلاح رژیم غذایی نوزاد و مادر، گرفتن آروغ و غیره می‌تواند در پیشگیری از رفلاس در نوزادان و همچنین کاهش میزان و تکرار آن مفید باشد. درصورتی‌که نوزاد در 1 هفتگی یا بعد از 6 ماهگی درگیر این عارضه شود؛ ممکن است خطرناک بوده و نشانه خوبی نباشد؛ اما رفلاکس در نوزادان در حالت عادی بی‌خطر و عادی است. هرچند درصورتی‌که تعداد رفلاکس معده زیاد باشد؛ بازگشت اسید می‌تواند باعث تحریک مری و حنجره نوزاد شود. با رعایت نکات عنوان شده می‌توان از شدت این عارضه کاست.

سوالات متداول

1. چه زمانی در خصوص رفلاکس در نوزادان باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر رنگ استفراغ کودک به سبز یا زرد تغییر کرد؛ حتما به اورژانس مراجعه کنید. چرا که صفرا وارد استفراغ کودک شده است.

2. علائم رفلاکس نوزادان چیست؟

با بروز نشانه‌های رفلاکس نوزاد معمولا نوزاد علائمی مانند مشکل در وزن گرفتن، تف کردن غذا یا خارج شدن محتویات معده، استفراغ  و نداشتن اشتها را نشان می‌دهد.

3. آیا خوردن شیر مادر برای درمان رفلاکس نوزادان مفید است؟

معمولا پزشک توصیه می‌کند که تعداد دفعات شیرخوردن را افزایش دهید و همچنین اگر نوزاد شیر خشک مصرف می‌کند؛ توصیه می‌شود که شیر خاصی را استفاده کند.

4. آیا همه نوزادان دچار رفلاکس خواهند شد؟

بله، ریفلاکس در همه نوزادان رخ می دهد معمولا کودک یک الی دو ساعت بعد از تغذیه دچار رفلاکس می‌شود. نیمی از نوزادان سه ماهه حداقل یک بار در روز ریفلاکس دارند و ریفلاکس معمولا در دو تا چهارماهگی به اوج خود می‌رسد.

5. رفلاکس نوزاد تا کی ادامه دارد؟

رفلاکس نوزاد معمولا تا 12 یا 18 ماهگی ادامه پیدا میکند و با قوی شدن دستگاه گوارشی نوزاد خود به خود بهبود پیدا میکند.