اختلال سوگ در کودکان؛ 12 نشانه کودک سوگوار

مرگ برای کودکان مقوله سخت و دردناکی است. فرقی نمی‌کند که کودک با مرگ والدین دست‌وپنجه نرم کند یا یکی از اعضای خانواده یا فامیل یا حتی حیوان خانگی را از دست داده باشد؛ درهرصورت مقوله مرگ برای کودک گنگ و مبهم است. کودکان معمولا برای اولین بار با مقوله مرگ آشنا می‌شوند و ذهنیت درستی در خصوص آن ندارند. به‌این‌ترتیب آن‌ها حتی نمی‌دانند که چطور باید با این موضوع برخورد کنند. در این زمان لازم است که سوگواری در کودکان بررسی شود و والدین در این مقوله کودک را همراهی کنند. برخورد با کودک یتیم و رفتار با کودکی که پدرش را از دست داده یا رفتار با کودکی که مادرش را از دست داده همواره نیاز به حساسیت و آگاهی بالایی دارد.

اختلال سوگ برای کودکان

از سخت‌ترین موضوعاتی که می‌توان در خصوص آن با کودک صحبت کرد؛ مرگ است. کودکان گاهی درک می‌کنند که بزرگ‌ترهای آن‌ها با ضایعه غم و از دست دادن عزیزان خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ اما نمی‌دانند که مرگ چیست و چه مفهومی دارد. بچه‌های خردسال از همان اوایل زندگی از مرگ آگاه می‌شوند. آن‌ها در داستان‌ها در خصوص آن می‌شنوند یا مرگ حشرات و حیوانات را می‌بینند. بااین‌حال آن‌ها آگاهی در خصوص واقعیت برگشت‌ناپذیر مرگ ندارند. اختلال سوگواری در کودکان می‌تواند باعث بروز اختلالاتی در روند زندگی، خواب، اشتها و زندگی روتین کودکان را در پی داشته باشد. اختلال سوگ برای کودکان همچنین می‌توان با استرس، اضطراب و مواردی ازاین‌دست همراه باشد.  بروز سوگواری در کودکان تغییراتی در بازی کردن کودک یا فعالیت‌های روتین و افکار و احساسات او ایجاد می‌کند. در این دوران بهره‌مندی از خدمات پرستاری کودک می‌تواند مفید باشد.

به نقل از سایت childmind:

اکثر کودکان خردسال از مرگ آگاه هستند، حتی اگر آن را درک نکنند. مرگ موضوعی رایج در کارتون ها و تلویزیون است و ممکن است برخی از دوستان فرزند شما عزیزی را از دست داده باشند. اما تجربه غم و اندوه به طور مستقیم برای بچه ها فرآیندی متفاوت و اغلب گیج کننده است. به عنوان یک والدین، نمی‌توانید کودک را از درد از دست دادن محافظت کنید، اما می‌توانید به او کمک کنید احساس امنیت کند. و با اجازه دادن و تشویق آنها به بیان احساسات خود، می توانید به فرزندتان کمک کنید تا مهارت های مقابله ای سالمی را ایجاد کند که در آینده به او کمک کند.

مراحل پذیرش سوگ در کودکان

سوگواری در کودکان مراحل مختلفی دارد:

1. شوک و انکار: در این مرحله کودک احساس بهت، کرختی و گیجی و ناباوری دارد.
2. خشم: در این مرحله از سوگ در کودکان، کودک احساس آشفتگی، اعتراض و دلخوری را بروز می‌دهد.
3. ناامیدی و درهم‌ریختگی: در این مرحله از سوگواری در کودکان‌ احساس گناه، بی‌قراری و گریه و تنهایی مشاهده می‌شود.
4. بهبودی و سازمان‌یابی مجدد کودک: در این مرحله از سوگواری در کودکان وضعیت کودک بهبود پیدا می‌کند.

12 نشانه‌ از کودکان سوگوار

سوگواری در کودکان با سوگواری بزرگسالان متفاوت است. کودکان معمولا واکنش‌های متفاوتی به غم نشان می‌دهند. نشانه‌هایی از کودکان سوگوار که عزیزی را از دست می‌دهند؛ ممکن است متوجه سوگواری او نشوید. بچه‌ها احساسات پیچیده‌ای دارند و آن را به‌شیوه متفاوتی بروز می‌دهند. بااین‌حال این موضوع به این معنا نیست که غمگین نمی‌شوند. علائم سوگواری در کودکان کمی متفاوت و منحصربه‌فرد است:

1. عدم توانایی درک مرگ

درک غم در کودکان دشوار است آن‌ها نمی‌دانند که مرگ چیست و چطور باید با آن مواجه شوند. کودک حتی ممکن است تصور کند که مرگ یا دوری موقتی است و روزی تمام می‌شود. به‌خصوص در دنیای کارتن‌ها و انیمیشن‌ها معمولا مرگ به‌درستی شرح داده نمی‌شود و کاراکترهای کارتنی بارها می‌میرند و دوباره به زندگی برمی‌گردند. به‌این‌ترتیب طبیعی است که کودک شما توانایی کافی برای درک واقعه مرگ نداشته باشد. او مدام سوال می‌کند که فرد فوت شده کی برمی‌گردد و همواره منتظر او می‌ماند.

2. گاهی غمگین و گاهی شاد

زمانی که یک بزرگسال غمگین باشد؛ همیشه این غم حضور دارد. حتی در زمان‌های عادی غم همچنان جریان دارد. بااین‌حال کودکانی که سوگوار هستند؛ گاهی نشانه‌های شادی دارند و گاهی غمگین می‌شوند. سوگواری در کودکان یکنواخت و دائمی نیست و مدام تغییر می‌کند. کودک معمولا تمایل دارد که ناپدید شدن فرد مورد نظر را انکار کند و به زندگی شاد و بدون دغدغه خود ادامه دهد.

3. چسبندگی

از دیگر علائم سوگواری در کودکان این است که کودکان بعد ازتجربه مرگ، ممکن است که وابستگی بیشتری نشان دهند. آن‌ها تمایلی به دور شدن از خانواده ندارند و برای رفتن به کلاس و مدرسه مقاومت می‌کنند.

4. بازگشت رشدی

از دیگر نشانه‌های سوگواری در کودکان این است که آن‌ها مراحل رشدی روانی خود را معکوس می‌کنند. برای مثال دوباره شاهد شب‌ادراری کودکان یا بازگشت عادت‌های غذایی پیشین کودک هستید. نوزاد حتی ممکن است دوباره 4 دست و پا راه برود؛ با اینکه مدتی است راه رفتن را یاد گرفته است.

5. مشکلات در مدرسه

از رایج‌ترین نشانه‌های سوگواری در کودکان اختلالات در اجتماع است. کودکان و نوجوانانی که مرگ عزیزان را تجربه کرده‌اند؛ معمولا از مدرسه و درس عقب می‌مانند یا شکست‌هایی را در کلاس‌های درس تجربه می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است که روی کارها تمرکز کمتری داشته باشند یا در انجام دادن تکالیف مدرسه توانایی کمتری نشان دهند.

6. مشکلات خواب

مشکلات خواب از علائم و عوارض قابل پیش‌بینی سوگواری در کودکان است. آن‌ها ممکن است بخواهند دوباره با والدین خود بخوابند یا در طول خواب مدام کابوس و رویاهایی را تجربه کنند. بچه‌های بزرگ‌تر ممکن است کمی بی‌خوابی را تجربه کنند یا از مرگ بترسند  یا هر عارضه‌ای را تجربه کنند که آن‌ها را از خوابیدن باز بدارد.

7. مشکل در تمرکز

گاهی اوقات کودکان ممکن است مشکلاتی برای تمرکز داشته باشند یا در حل مشکلات یا تصمیم‌گیری به مشکل بربخورند. آن‌ها همچنین تلاش بیشتری برای تمرکز دارند و ممکن است در فضا پرت شده و گم شوند.

8. اضطراب

سوگواری در کودکان همواره حجم زیادی از استرس و اضطراب در کودکان ایجاد می‌کند. مرگ عزیزان و افراد نزدیک زندگی کودک همواره برای او اضطراب‌زا بوده و ممکن است باعث شود که کودک مدام در خصوص اتفاقات و حوادث ناگوار دیگر نگران باشد.

9. احساس ترک شدگی

کودکان ممکن است تصور کنند که ترک شده‌اند یا احساس رها شدن و مورد خیانت واقع شدن داشته باشند. آن‌ها ممکن است بعد از مدتی که منتظر بازگشت فرد فوت شده بمانند و او بازنگردد؛ تصور کنند که دیگر نمی‌توانند به وعده‌های کسی اعتماد کنند.

10. واکنش‌های رفتاری

از رایج‌ترین نشانه‌های سوگواری در کودکان دسته واکنش‌های رفتاری است. کودکان با واکنش‌های رفتاری جدید به غم و اندوه خود واکنش نشان می‌دهند. آن‌ها ممکن است با بازی کردن در مدرسه، حسادت در کودکان دیگر یا صحبت کردن‌های مداوم در خانه دیگران را متوجه تغییری که رخ داده است؛ بکند. نوجوانان نیز معمولا به رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر یا نوشیدنی‌های الکلی روی می‌آورند. آموزش مسائل جنسی به کودک پیش از مواجهه با غم و دوران سوگواری می‌تواند برای پیشگیری از بروز بسیاری از خطرات و مشکلات، مفید باشد.

11. احساس گناه

برخی از کودکان به‌خاطر مرگ عزیزان خودشان را مقصر می‌دانند. آن‌ها تصور می‌کنند که زمانی که آرزوی رفتن فردی را کرده‌اند یا به‌واسطه حرفی که زده‌اند؛ آن فرد برای همیشه از این دنیا رفته است.

12. تغییرات در بازی

کودکان خردسال ممکن است در بازی‌های خود بیشتر در خصوص مرگ صحبت کنند یا واکنش نشان بدهند. آن‌ها ممکن است عروسک‌ها یا حیوان خانگی خود را در نقش یک فرد مرده تصور کنند و دوباره آن را زنده کنند. اگر این رفتار را مشاهده می‌کنید؛ بدانید که سوگواری در کودکان درحال رخ دادن است.

عکس‌العمل کودکان مقابل سوگ در سنین مختلف

سوگواری در کودکان ‌در سنین مختلف، متفاوت است. کودکان در هر سن درک و واکنش متفاوتی نسبت به غم دارند. در ادامه واکنش‌های کودک نسبت به مقوله غم را در سنین مختلف بررسی می‌کنیم:

سوگواری در کودکان 0 تا 2 سال

نوزادان و کودکان تا 2 سالگی درکی از مفهوم مرگ ندارند. آن‌ها نمی‌توانند واکنشی نسبت به تغییرات محیط خود داشته باشند. غیبت فرد فوت شده برای نوزادان احساس طرد شدن، رها شدن و ناامیدی را تداعی می‌کند. آن‌ها نمی‌توانند ناراحتی خود را بروز بدهد؛ اما می‌توانند به‌هم ریختن شرایط اطراف را درک کنند. معمولا خانواده یا دوستان در زمان سوگ از فرزندان خود مراقبت می‌کنند. در این دوران بهتر است نوزاد همواره پیش نزدیک‌ترین مراقبان خود مانند مادر یا مادربزرگ باشد.

نشانه‌های سوگواری در کودکان 0 تا 2 سال

• بیشتر شدن میزان گریه و تحریک‌پذیری
• نیاز به آغوش
• اضطراب از حضور غریبه‌ها
• ترک یا علاقه کمتر به بازی و غذا

راه‌های حمایت از کودک سوگوار 0 تا 2 ساله

• بیشتر آن‌ها را در آغوش بگیرید.
• در صورت امکان روتین‌های زندگی را برقرار نگه دارید.
• پیش چشم نوزاد گریه و بی‌قراری نکنید و تلاش کنید که آرم باشید.
• وسایلی مانند عروسک یا پتو که به نوزاد احساس امنیت می‌دهد را در اختیار آن‌ها قرار دهید.

مواجه با سوگواری در کودکان در کودکان 3 تا 4 سال

کودکان پیش‌دبستانی به سادگی نمی‌توانند مفهوم مرگ را درک کنند. آن‌ها معمولا متوجه مرگ پرندگان یا حیوانات می‌شوند و می‌دانند گه مرگ و زنده بودن متفاوت است. در این گروه سنی تفکر جادویی وجود دارد. آن‌ها تصور می‌کنند که فرد فوت شده دوباره می‌تواند به زندگی برگردد. حتی کودک تصور می‌کند که مرگ فرد برعهده خود او است و کاری که خود کودک کرده است؛ باعث مرگ فرد شده است. کودکان پیش‌دبستانی درک واقعی دارند و افکارشان معمولا ملموس است. استفاده از کلمات واقعی مانند مرده مهم است. کودک را با کلماتی مانند گمشده یا درگذشته گیج نکنید. کودکان در مواجهه با مرگ در این سن می‌توانند دچار احساس ناامنی و ترس شدیدی بشوند. آن‌ها نیاز دارند که مطمئن باشند همواره تحت مراقبت و حمایت قرار می‌گیرند.

نشانه‌های سوگواری در کودکان در سن 3 تا 4سالگی

• گریه کردن، وابستگی و ترس بیشتر
• گشتن به دنبال فرد فوت شده و حتی صدا کردن او
• گوشه‌گیری و عدم پاسخگویی به محیط
• تغییرعادات غذا خوردن، خواب و بازی
• پسرفت‌هایی در زمینه سنی مانند شب‌ادراری، یا 4 دست و پا راه رفتن
• تصور حضور فردی که فوت شده است.

نحوه حمایت از کودکان پیش‌دبستانی در مواجهه با واقعه مرگ

• اطلاعات لازم را در اختیار آن‌ها قرار دهید
• روتین همیشگی زندگی را حفظ کنید.
• با آن‌ها در خصوص اینکه چه کسانی از آن‌ها مراقبت می‌کنند؛ صحبت کنید.
• آن‌ها را در آغوش بگیرید و لمس کنید.
• صادقانه مفهوم بازگشت‌ناپذیری مرگ را برای کودک توضیح بدهید.
• کتاب‌هایی درخصوص مرگ و مواجه با غم برای کودک بخوانید
• از کلماتی استفاده کنید که احساسات شما را توصیف کند.
• کودکان را به انجام بازی‌های خلاقانه و ورزش برای تخلیه هیجانات تشویق کنید.
• آن‌ها را برای شرکت در مراسم و وداع با فرد فوت شده تشویق کنید.
• در زمان‌های دلتنگی با روشن کردن شمع یا مرور عکس‌های قدمی از فرد فوت شده یاد کنید.

مواجهه با سوگواری در کودکان در کودک 5 تا 12 ساله

در این سن کودک درک واقع‌بینانه‌تری در خصوص مرگ دارد و می‌تواند درک کند که مرگ غیرقابل بازگشت است. برخی از کودکان ممکن است هنوز فکر کنند که مرگ موقتی است یا اینکه فردی که مرده است هنوز دارای احساس است و احساس سرما، تنهایی یا ترس می‌کند. کودکان به‌مرورزمان در این سن متوجه می‌شوند که مرگ بخش جدایی‌ناپذیر زندگی است و همین امر می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و ترس در آن‌ها شود. کودک همچنین ممکن است که نگران افراد دیگر زندگی خود شود.

کودکان ممکن است کنجکاو باشند که بدانند بعد از مرگ چه اتفاقی برای فرد رخ می‌دهد و دراین‌خصوص سوالات زیادی بپرسند. پاسخ دادن صادقانه به سوالات و ارائه اطلاعات کافی به کودک دراین‌خصوص می‌تواند مفید باشد. درصورتی‌که سوالات کودک را پاسخ ندهید؛ این احتمال وجود دارد که کودک جای خالی را با اطلاعات غلط پر کند.

همچنین هنوز تخیل و افکار جادویی در کودک وجود دارند و ممکن است که کودک تصور کند که او در مرگ فرد متوفی نقش دارد و احساس گناه کند. توضیح دادن در خصوص مقوله مرگ می‌تواند برای مواجهه با عوارض سوگواری در کودکان  مفید باشد.

واکنش‌های رایج در مواجهه با سوگواری در این سن

• مقصر دانستن خود
• حواس‌پرت و فراموشکار شدن
• احساس حضور فرد فود شده
• نگرانی در خصوص امنیت خود و افراد نزدیک
• وابستگی به مراقبان
• شکایت در خصوص دردهای فیزیکی مانند درد شکم یا سردرد
• کناره‌گیری از فعالیت‌های روتین
• سرکوب احساسات و نگرانی بیش از اندازه در خصوص سلامتی اطرافیان
• اختلالات رفتاری مانند عصبانیت یا سرپیچی
• تغییرات در عادت غذا خوردن یا خوابیدن
• خجالت در خصوص متفاوت بودن خود با دیگر هم سن و سالان

راه‌های حمایت از کودک

• به او احساس امنیت بدهید و به او این اطمینان را بدید که همواره افراد زیادی برای مراقبت از او مشتاق هستند.
• از آن‌ها بخواهید که غم خود را با کلمات توصیف کنند.
• جدایی از مراقبان و بزرگسالان را به کمترین میزان خود برسانید.
• درخصوص مرگ و جدایی‌ناپذیر بودن این عارضه از زندگی با کودک صحبت کنید.
• یک جعبه خاطرات بسازید
• کودک را به بازی کردن تشویق کنید.
• کودک را برای ورزش کردن تشویق کنید.

سوگواری در کودکان بیش از 13 سال

نوجوانان می‌دانند که مرگ هم بخشی از زندگی است. آن‌ها از نظر فیزیکی و عاطفی تغییرات بزرگی را تجربه می‌کنند. غم و اندوه می‌تواند روی مرحله رشدی آن‌ها تاثیر گذاشته و به استقلال آن‌ها لطمه بزند. معمولا نوجوانان در این زمان ترجیح می‌دهند که به‌جای خانواده با هم سن و سالان خودشان ارتباط بیشتری داشته باشند.

همچنین در سوگواری در کودکان بیش از 13 سال، درخواست حمایت ممکن است کمی دشوار باشد. نوجوانان بیشتر دوست دارند توسط دوستان خود حمایت شوند تا اعضا خانواده. همچنین بازی‌های آنلاین از دیگر راهکارهای فرار نوجوان از غم و سوگواری است.

یک نوجوان سوگوار ممکن است احساس متفاوت بودن و انزوا در جامعه داشته باشد. آن‌ها تلاش می‌کنند که احساسات خود را انکار یا مدیریت کنند.

واکنش‌های رایج کودکان بالای 13 سال

• تلاش برای جلب رضایت والدین
• مشکل در تمرکز
• نیاز به فضای شخصی بیشتر
• انزواطلبی
• برعهده گرفتن مسئولیت‌های بزرگ‌تر
• واکنش‌های شدید احساسی مانند عصبانیت یا ترس یا احساس گناه
• مشکل پیدا کردن در بیان احساسات
• ترس در خصوص امنیتی خود یا دیگران
• احساس شرم و خجالت
• تمایل برای نزدیکی بیشتر با اعضا خانواده یا دوستان
• افسردگی ناشی از غم و اندوه
• سرکشی کردن
• از دست دادن اعتمادبه‌نفس
• انجام رفتارهای خطرناک برای یافتن آرامش
• دیدن خواب فرد متوفی
• داشتن علائم و واکنش‌های فیزیکی
• پناه بردن به شوخی برای پنهان کردن غم
• سوالاتی در خصوص مرگ
• افکار خودکشی
• افسردگی یا اختلال دوقطبی در کودکان

راه‌های حمایت

• با نوجوانان در خصوص اتفاقات اخیر صادق باشید.
• درخصوص مرگ با او صحبت کنید.
• به حرف‌های او گوش بدهید.
• درصورتی‌که تمایلی به صحبت کردن ندارد؛ او را تحت فشار قرار ندهید.
• از اطرافیان مانند معلم یا دوستان و پزشک خانواده درخواست کمک و حمایت کنید.
• رفتارهای خوب او را تحسین و تشویق کنید.
• درصورت امکان روتین‌های زندگی را حفظ کنید.
• درخصوص غم مشترکتان با او صحبت کنید
• درصورت نیاز از کمک‌های حرفه‌ای یک روانشناس بهره‌مند شوید.

درمان سوگ در کودکان

بزرگسالان معمولا واکنش منطقی‌تری در مقابل سوگواری دارند. اما سوگواری در کودکان ممکن است سخت و پیچیده باشد. از طرفی آن‌ها به کمک و راهنمایی و همراهی والدین و بزرگ‌ترها نیاز دارند. برای کمک به سوگواری در کودکان چند راهکار کلی وجود دارد.

1) صادق باشید

بهتر است کودک را با دروغ‌هایی مانند او خواب است یا او اکنون خوب است؛ سردرگم نکنید. این رفتار اوضاع را برای کودک‌تان پیچیده‌تر می‌کنید. بهتر است کودک بداند که فرد فوت شده دیگر قرار نیست برگردد. شما مجبور نیستید جزئیات ترسناک را دراین‌خصوص به کودک بگویید؛ اما کلیت مرگ و برگشت‌ناپذیر بودن مرگ را برای کودک‌تان روشن کنید.

2) ضایعه را تصدیق کنید

کودک شما به وداع نیاز دارد. خیلی از افراد در مراسم خاکسپاری با فرد فوت شده وداع می‌کنند. تصمیم اینکه کودک‌تان در این مراسم شرت کند یا خیر، با خود شما است. با شناختی که از روحیه کودک دارید؛ دراین‌خصوص تصمیم بگیرید. درصورتی‌که کودک از شرکت در مراسم خاکسپاری می‌ترسد؛ می‌توانید راهکار دیگری برای وداع پیدا کنید. برای مثال می‌توانید از طرف فرد فوت شده یک نامه برای کودک بنویسید و با او خداحافظی کنید.

3) صبور باشید

صبر کردن در تمام مراحل آموزش و تربیت کودک مهم و موثر است. بهتر است برای سوگواری در کودکان صبور باشید و اجازه بدهید که کودک به‌خوبی با غم خود کنار بیاید. این نکته را هم به یاد داشته شاید که مراسم سالگرد می‌تواند غم را با همان شدت ابتدایی برای کودک تداعی کند.

4) با مراقبان کودک صحبت کنید

معلمان، پرستار کودک و هر فرد دیگری که با کودک در ارتباط است؛ بهتر است در جریان وضعیت او باشد. درصورتی‌که علائم پریشانی کودک را مشاهده کردید؛ به کسی که از کودک نگهداری می‌کند؛ مراجعه کرده و وضعیت را با او در میان بگذارید.

5) مراقب خودتان باشید

شما همواره الگوی فرزندان خود هستید. در سوگواری در کودکان هم شما می‌توانید الگوهایی برای نحوه مواجهه با غم به کودک خود نشان بدهید.

6) کتاب‌هایی در خصوص مدیریت غم و اندوه بخوانید

فرزند شما می‌تواند از طریق کتاب‌های داستانی یا انیمیشن‌ها با واقعه مرگ و نحوه مواجهه با آن آشنا شود. خودتان را برای سوالات کودک آماده کنید و بهترین پاسخ‌ها را در نظر بگیرید.

7) درمان شناختی رفتاری

این متد به کودک کمک می‌کند تا با تغییر رفتار و افکار و عقاید خود احساساتش را کنترل کند. این روش درمانی شامل تمرینات برای کاهش استرس و اضطراب، تغییر در تفکرات منفی و ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات ناشی از سوگواری در کودکان است.

8) هنر درمانی

هنر می‌تواند به کودک برای مواجهه با غم خود کمک کند. از کودک بخواهید که غم خود را در چهارچوب یک هنر مانند نقاشی یا موسیقی یا شعر بیان کند. این فعالیت به کودکان راهی برای صحبت کردن و بیرون ریختن خود نشان می‌دهد.

9) مسئولیت‌های سنگین به کودک ندهید

بیش از توان کودک با او در خصوص مرگ صحبت نکنید و روی او برای کمک گرفتن و حل مشکلات دیگرتان حساب نکنید. خیلی از خانواده‌ها بعد از مرگ احساس مسئولیت به کودک می‌دهند و باعث می‌شوند که کودک از دوران کودکی خود دور شود. این رفتار به‌هیچ‌عنوان درست نیست.

10) فرزندتان را غمگین نکنید

بهتر است تا جای ممکن جلو غمگین شدن کودک را بگیرید. نیازی نیست که کودک در شرایط غیرضروری غم را تحمل کند. تلاش کنید که روحیه کودک همواره بالا باشد.

نحوه برخورد با کودک سوگوار

برای اینکه سوگواری در کودکان بهتر سپری شود؛ لازم است که مراحل برخورد با کودک سوگوار را به‌خاطر بسپارید. برخی اقدامات مفید در این پروسه وجود دارند:

• استفاده از نمادها: از کودک بخواهید که عکس فرد فوت شده را به شما نشان دهد و درخصوص او با شما صحبت کند و احساساتش را با شما در میان بگذارد.
• نوشتن: از کودک بخواهید که نامه‌های به فرد فوت شده نوشته و در آن احساسات خود را شرح دهد.
• نقاشی کردن: نقاشی کردن یکی دیگر از روش‌هایی است که در آن کودک می‌تواند احساسات و هیجاناتش را در خصوص فرد فوت شده بروز بدهد.
• درخصوص پدیده مرگ با صداقت و با حذف برخی جزئیات خشن با کودک صحبت کنید.
• از کودک بخواهید درخصوص مرگ فرد فوت شده داستان خیالی تعریف کند.
• به سوالات کودک درخصوص مرگ پاسخ بدهید. اگر چیزی برای خود شما هم گنگ و مبهم است؛ ناآگاهی خود را ابراز کنید و از گفتن نمی‌دانم نترسید.
• اگر کودک دوست دارد در مراسم خاکستری یا یادبود فرد فوت شده شرکت کند؛ این اجازه را به او بدهید.
• برگشتن به زندگی روتین می‌تواند دایره امنی برای کودک ایجاد کند.

تاثیر مرگ والدین روی کودکان

مرگ والدین از دردناک‌ترین و دراماتیک‌ترین رخدادهای ممکن در هر سن کودک است. والد باقی‌مانده به شدت غمگین می‌شود و باید بداند که نشان دادن غم و اندوه مشکلی ایجاد نمی‌کند. کودک در این دوران با احساسات متعددی مانند طرد شدن، خشم، غم، افسردگی و غیره مواجه می‌شود.

نحوه برخورد با دانش‌آموز سوگوار در مدرسه

سوگواری در کودکان و دانش‌آموزان باعث کاهش توانایی کودک در یادگیری می‌شود. ماتم مرگ عزیزان می‌تواند استرس و واکنش‌های عاطفی سنگین در کودک ایجاد کند. برای برخورد درست با سوگواری در دانش‌آموزان بهتر است 5 نکته را به یاد داشته باشید:

1. فرصت‌هایی برای خودآگاهی و تامل ایجاد کنید.
2. ارتباط کودک را با طبیعت و اجتماع بهبود بدهید.
3. دانش‌آموزان را از طریق یادگیری پروژه‌محور توانمندسازی کنید.
4. لحظاتی برای ایجاد حالت تچان یا غرق شدن در یک کار و تجربه جدید ایجاد کنید.
5. الگوی خوبی برای مراقبت از خود و رفتارهای سالم برای کودک باشید.

چطور به کودک خبر از دست دادن والدین را بدهیم؟

بهتر است افراد نزدیک خبر فوت را به کودک بدهند. بهترین گزینه والدین هستند. درصورتی‌که فرد حال خوبی ندارد یا ناراحت است و گریه می‌کند؛ مشکلی نیست. گریه او می‌تواند شرح وضعیت را برای کودک ساده‌تر کند. بهتر است خبر فوت هرچه زودتر به کودک داده شود تا در زمان بی‌خبری کودک با دروغ یا اطلاعات غلط مواجه نشود. بهتر است کودک خبر را از فرد دیگری نشنود و حتما افراد نزدیک با شناختی که از روحیه کودک دارند؛ این خبر را به او بدهند. توصیه می‌کنیم پیش از اینکه کودک با مراسم سوگواری مواجه شود؛ در خصوص اتفاقی که رخ داده است؛ آگاه شود.

زمان مراجعه به روانشناس در کودکان سوگوار

در همه کیس‌های سوگواری در کودکان نیاز به مراجعه به روانشناس نیست. بهتر است نشانه‌های مشکل‌زا سوگواری در کودکان را بشناسید و تنها در زمان هشدار دهنده به پزشک مراجعه کنید. از رایج‌ترین نشانه‌های خطرساز سوگواری در کودکان عبارت‌اند از:

• تقلید بیش از اندازه از فرد فوت شده
• تصور اینکه می‌توانند با فرد فوت شده صحبت کنند.
• طولانی شدن دوران افسردگی
• علائمی که با گذشت زمان شدت پیدا می‌کنند.
• اصرار برای پیوستن به فرد فوت شده

سخن آخر

سوگواری در کودکان یک مقوله پیچیده و سخت است. کودکان معمولا تجربه‌ای در خصوص مرگ و نحوه مواجهه با آن را ندارند. از طرفی کودکان در سنین مختلف ممکن است نتوانند احساسات خود را به درستی بروز بدهد. همین امر دوران سوگواری در کودکان را پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌کند. معمولا در این ایام والدین باید کودکان را در سوگواری و مواجه با غم همراهی کنند. کودک در این سن نیاز به حمایت عاطفی بزرگ‌ترها دارند. کودک باید اطلاعات کافی در خصوص مقوله مرگ و نحوه مواجهه با آن را دریافت کند.

سوالات متداول

1. رایج‌ترین نشانه‌های اختلال سوگواری در کودکان چیست؟

نشانه‌های عاطفی، رفتاری، شناختی، جسمانی و دیگر نشانه‌ها در عارضه سوگواری در کودکان قابل مشاهده است.

2. در سنین مختلف کودکان چه باورهایی در خصوص مرگ دارند؟

از 3 تا 5 سالگی کودک تصور می‌کند که مرگ قابل بازگشت است. 6 تا 9 سالی کودک واقعه مرگ را باور دارد؛ اما تصور می‌کند که فرد فوت شده قادر به بازگشت از مرگ است. 10 تا 12 سالگی کودک عنصر برگشت‌ناپذیر بودن مرگ را می‌پذیرد.

3. چطور به درمان سوگواری در کودکان کمک کنیم؟

مرگ را با کلمات واقع‌گرایانه شرح دهید و اجازه دهید که کودک با این واقعه به‌درستی آشنا شود. به کودک برای برون‌ریزی هیجانات کمک کنید. به احساسات و ترس‌های کودک احترام گذاشته و برای او صبوری پیشه کنید.

4. چه زمانی غم کودک بخاطر از دست دادن عزیز، خطرناک می شود؟

تقلید بیش از حد از متوفی، صحبت کردن با متوفی به صورت افراطی، پافشاری برای پیوستن به فرد فوت شده