تغذیه از طریق لوله معده به بیماران سالمند نیازمند توجه خاص و دقت بالاست. تغییرات جسمی و روحی که با پیری همراه است می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر نیازهای تغذیه‌ای، توانایی‌های جویدن و بلع و اشتهای سالمند داشته باشد. یک پرستار سالمند باید همه این نکات را بداند و با آن ها آشنا باشد. با رعایت اصول و تکنیک‌های مناسب می‌توان از بیماری‌های مختلف در سالمندان جلوگیری کرده، به بهبود کیفیت زندگی سالمندان کمک کرده و از بروز مشکلات تغذیه‌ای و سلامتی جلوگیری نمود.
گاواژ چیست؟
گاواژ (Gavage) به روش تغذیه یا تجویز دارو از طریق لوله‌ای گفته شده که به طور مستقیم به معده وارد میشود. این روش به طور معمول زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فرد قادر به مصرف خوراکی‌ها یا داروها به صورت طبیعی نیست، مثلاً در شرایطی که دچار اختلالات بلع یا مشکلات پزشکی خاصی هستند. همچنین، Gavage می‌تواند برای تأمین دوز دقیقی از دارو یا مواد غذایی که نیاز به تنظیم دقیق دارند، مورد استفاده قرار گیرد.
این روش معمولاً شامل وارد کردن یک لوله انعطاف‌پذیر به نام “لوله Gavage” از طریق دهان یا بینی به معده میشود. Gavage ممکن است در محیط‌های پزشکی برای بیماران بستری یا در تحقیق‌های علمی برای جمع‌آوری داده‌ها مورد استفاده قرار گیرد. انجام این روش نیاز به دقت و توجه ویژه دارد تا از آسیب به معده یا دستگاه گوارش جلوگیری شده و همچنین باید به بهداشت و استریل بودن تجهیزات توجه شود.
غذاهای مناسب برای گاواژ
غذاهای مناسب برای گاواژ که به معنی تغذیه از طریق لوله تغذیه است، باید به دقت انتخاب شوند تا نیازهای تغذیه‌ای فرد را به بهترین نحو تامین کنند و خطرات احتمالی را کاهش دهند. این غذاها معمولاً به صورت مایع هستند و به چند دسته تقسیم می‌شوند:
- فرمول‌های آماده شده: این محصولات به صورت آماده و مخصوص برای گاواژ تهیه شده‌اند. آنها شامل تمام ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌های مورد نیاز بدن هستند و می‌توانند به صورت کامل نیازهای تغذیه‌ای را تامین کنند. معمولاً این فرمول‌ها به صورت پودری یا مایع در بازار موجودند و باید طبق دستور پزشک و توصیه‌های تولیدکننده استفاده شوند.
- مایعات تغذیه‌ای خانگی: این نوع مایعات شامل سوپ‌های صاف شده، آب‌میوه‌های رقیق و سایر نوشیدنی‌های مغذی است. باید از صاف بودن و نبودن مواد جامد در آنها اطمینان حاصل کرد تا از انسداد لوله جلوگیری شود.
- پوره‌ها و سس‌های غذایی: پوره‌های سبزیجات، میوه‌ها و غذاهای پروتئینی (مانند پوره مرغ یا گوشت) که به خوبی صاف شده و بدون تکه‌های جامد هستند. این نوع غذاها باید به صورت مناسب و با غلظت مناسب برای عبور از لوله تغذیه آماده شوند.
- نوشیدنی‌های تغذیه‌ای ویژه: برخی از نوشیدنی‌ها و شیک‌های تغذیه‌ای، مخصوص تغذیه از طریق این لوله تهیه شده‌اند. این محصولات به دلیل فرمولاسیون خاص خود، می‌توانند به راحتی از لوله عبور کرده و نیازهای تغذیه‌ای را برآورده کنند. این موارد از بیماری های مانند زخم بستر جلوگیری میشود.
چه افرادی نیاز به گاواژ دارند؟
گاواژ به معنای محافظت یا نگهداری از فرد بیمار به‌طور موقت در زمان نیاز است. در بیشتر موارد، Gavage برای افرادی که در شرایط زیر هستند، ضروری میشود:
- افراد با مشکلات حرکتی یا بیماری‌های عصبی: این افراد ممکن است در کنترل عضلات و حرکت خود مشکل داشته و نیاز به مراقبت برای انجام فعالیت‌های روزمره داشته باشند.
- افراد با اختلالات ذهنی یا روانی: افرادی که به دلیل مشکلات روانی یا اختلالات ذهنی قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نیستند و نیاز به نظارت و مراقبت مستمر دارند.
- بیماران پس از جراحی‌های بزرگ یا تروما: کسانی که به تازگی تحت عمل جراحی یا آسیب‌دیدگی‌های جدی قرار گرفته‌اند و برای بهبودی به مراقبت ویژه نیاز داشته‌اند.
- بیماران با بیماری‌های مزمن یا حاد: افرادی که به بیماری‌های طولانی‌مدت یا شدید مبتلا هستند و نیاز به نظارت و مراقبت ویژه برای مدیریت علائم خود دارند.
انواع روش های تغذیه از طریق لوله
تغذیه از طریق لوله معده زمانی استفاده میشود که افراد قادر به خوردن یا جذب غذا از طریق دهان نیستند. این روش‌های تغذیه شامل انواع مختلفی هستند که بسته به نیاز و وضعیت بیمار انتخاب می‌شوند:
تغذیه از طریق لوله بینی
- لوله نازوگاستریک (NG Tube): لوله‌ای است که از بینی وارد معده شده و معمولاً برای کوتاه‌مدت استفاده میشود.
- لوله نازودوئودنال (ND Tube): لوله‌ای که از بینی وارد دوازدهه (قسمت ابتدایی روده کوچک) میشود. این روش معمولاً برای افرادی که به دلیل اختلالات گوارشی نمی‌توانند غذا را به درستی از معده دریافت کنند، استفاده خواهد شد.
تغذیه از طریق لوله معده
لوله گاستروستومی (G Tube): لوله‌ای است که از طریق دیواره شکم مستقیماً به معده وارد میشود. این روش برای بیمارانی که نیاز به تغذیه بلندمدت دارند و نمی‌توانند از لوله‌های بینی استفاده کنند، مناسب است.
تغذیه از طریق لوله ژژنوستومی
لوله ژژنوستومی (J Tube): لوله‌ای که از طریق دیواره شکم مستقیماً به روده کوچک (ژژنوم) وارد شده و این روش برای افرادی که اختلالات جدی در معده دارند و نمی‌توانند غذا را به درستی هضم کنند، استفاده میشود.
تغذیه از طریق لوله پیگ‌تیل
لوله‌ای که از طریق یک برش کوچک در دیواره شکم وارد معده شده و با استفاده از یک اندوسکوپ گذاشته میشود. این روش معمولاً برای تغذیه بلندمدت استفاده خواهد شد.
به نقل از وبسایت my.clevelandclinic.org :
تغذیه لوله‌ای، که به تغذیه روده‌ای نیز معروف است، استفاده از لوله‌های پلاستیکی برای تأمین مواد مغذی و مایعات به بدن افرادی است که نمی‌توانند از طریق دهان غذا بخورند یا مایعات بنوشند. لوله‌ها می‌توانند از طریق بینی به معده یا روده کوچک وارد شوند یا به صورت دائمی از طریق دیواره شکم به این نواحی متصل شوند. این روش برای افرادی که مشکلاتی مانند اختلالات بلع، سرطان، مشکلات گوارشی، یا شرایطی که جذب مواد مغذی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مفید است. فرآیند قرار دادن لوله معمولاً در بیمارستان و تحت بیهوشی انجام میشود و ممکن است برای مدت زمان طولانی‌تر در خانه نیز ادامه یابد. مراقبت و نگهداری از لوله تغذیه‌ای نیازمند آموزش و دقت است
نحوه غذا دادن به بیمار از طریق لوله
تغذیه از طریق لوله معده به بیمار، معمولاً برای بیمارانی انجام میشود که نمی‌توانند به طور معمول غذا بخورند یا جذب مواد غذایی از دستگاه گوارششان مشکل دارند. روش‌های مختلفی برای تغذیه لوله‌ای وجود داشته و انتخاب روش مناسب بستگی به وضعیت پزشکی بیمار دارد. در زیر نحوه این فرآیند توضیح داده شده است:
- آماده‌سازی محل: محیطی پاک و ضدعفونی شده برای کار.
- لوله‌معده‌ای (G-tube): برای تغذیه بلندمدت. این لوله از طریق جراحی در دیواره شکم وارد معده خواهد شد.
- لوله دوازدهه‌ای (D-tube): وارد دوازدهه شده و معمولاً در موارد خاص استفاده میشود.
- با استفاده از سرنگ: مواد غذایی به آرامی از طریق لوله وارد معده میشود.
- با استفاده از پمپ تغذیه: پمپ‌های مخصوص برای کنترل میزان و سرعت تحویل تغذیه استفاده می‌شوند.
عوارض لوله گاواژ
لوله گاواژ (یا لوله نازوگاستریک) لوله‌ای است که از طریق بینی به معده وارد میشود و برای مقاصد مختلفی مانند تغذیه، تخلیه مایعات یا دارو دادن به کار می‌رود. استفاده از این لوله ممکن است با برخی عوارض همراه باشد:
- تحریک یا آسیب به مجرای تنفسی: ممکن است لوله وارد مجرای تنفسی شده و باعث سرفه یا مشکلات تنفسی شود.
- آسیب به مخاط بینی و حلق: وارد کردن لوله می‌تواند موجب زخم یا تحریک مخاط بینی و حلق شوند.
- عفونت: احتمال بروز عفونت در محل ورود لوله به بینی یا گلو وجود دارد.
- خونریزی: ممکن است در اثر وارد کردن لوله، خونریزی خفیف در ناحیه بینی یا گلو ایجاد شود.
- آسیب به معده یا مری: در صورتی که لوله به درستی وارد نشود، ممکن است باعث آسیب به مری یا معده شود.
سخن پایانی
تغذیه از طریق لوله معده برای سالمندان اهمیت بسیاری دارد و نیازمند توجه و دقت ویژه‌ای است. با توجه به نیازهای خاص هر فرد، انتخاب غذاهای متناسب با وضعیت سلامتی و توانایی‌های فیزیکی او، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و حفظ سلامت فرد کمک کند.
استفاده از روش‌های مناسب غذا دادن، مانند آماده‌سازی غذاهای نرم و کم نمک، توجه به میزان مایعات مصرفی و تقسیم وعده‌های غذایی به مقادیر کوچک‌تر و مکرر، می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت و رضایت بیمار سالمند داشته باشد. ایجاد یک محیط آرام در هنگام غذا دادن، و پرستار در منزل به آرامش سالمند کمک کرده و نقش مهمی در حفظ سلامت و رفاه او ایفا می‌کند.
سوالات متداول
1- چه نوع غذاهایی برای سالمندان مناسب‌تر هستند؟
غذاهای نرم، کم چرب و کم نمک، حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری، مانند میوه‌ها، سبزیجات، گوشت‌های بدون چربی، ماهی و غلات کامل مناسب هستند. همچنین، غذاهایی که به راحتی هضم می‌شوند، مانند سوپ‌ها و پوره‌ها، نیز می‌توانند انتخاب خوبی باشند.
2- چگونه می‌توانیم مطمئن شویم که سالمند به اندازه کافی مایعات دریافت می‌کند؟
برای اطمینان از دریافت مایعات کافی، پیشنهاد میشود که به طور منظم آب، آب‌میوه‌های طبیعی و مایعات دیگر را به بیمار ارائه دهید. همچنین، می‌توانید غذاهایی با محتوای آب بالا، مانند سوپ‌ها و میوه‌های آبدار را به رژیم غذایی او اضافه کنید.
3- چطور می‌توانیم از عدم اشتها در سالمند جلوگیری کنیم؟
برای مقابله با عدم اشتها، پیشنهاد میشود غذاها را به شکل‌های جذاب و متنوع تهیه کنید، وعده‌های غذایی کوچک و مکرر ارائه دهید و محیط غذا خوردن را آرام و دلپذیر نگه دارید. همچنین می‌توانید از طریق گاواژ به سالمند غذا یا هر نوشیدنی را بدهید.
4- غذاهای مناسب برای گاواژ کدام است؟
غذاهای مناسب برای گاواژ شامل فرمول‌های تغذیه‌ای مخصوص، پوره‌های میوه و سبزیجات، سوپ‌های صاف، دسرهای پودری، آب میوه‌های رقیق‌شده، مخلوط‌های پروتئینی و شیر هستند.
