سوراخ بودن قلب نوزاد یا نقص دیواره دهلیزی چیست؟

با وجود قلب سوراخ نوزاد، سه نوع بیماری ASD , VSD  و PDA  در قلب نوزاد ایجاد می‌شود. این بیماری‌ها مادرزادی هستند و از دوران جدیدی وجود دارند. درواقع سوراخ قلب جنین لازم است تا قلب بتواند کارش را به‌درستی انجام دهد. بعد از تولد این سوراخ‌ها باید بسته شوند. اما سوراخ قلب نوزاد تا چند ماهگی بسته می‌شود؟ درصورت بسته نشدن به‌موقع این سوراخ‌ها، بیماری‌های قلبی در نوزاد ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد با تشخیص به‌موقع سوراخ قلب نوزاد با دارودرمانی‌های ساده می‌توان این عارضه را رفع کرد. اما گاهی در موارد شدید به عمل جراحی نیز نیاز پیدا می‌کنید.

سوراخ بودن قلب نوزاد

قلب از ارگان‌های مهم بدن است که وظیفه آن تنظیم خونرسانی و اکسیژن‌رسانی به سایر اندام‌ها است. اگر این ارگان دچار مشکل و اختلال شود؛ خونرسانی در تمام بدن با مشکل مواجه می‌شود. قلب به‌صورت عادی شامل 4 حفره دارد که از بطن راست و چپ و دهلیز راست و چپ تشکیل شده است. این چهار حفره با دیوارهای سپتوم بطنی و سپتوم دهلیزی از هم جدا می‌شوند. این دیواره خون حاوی اکسیژن را از خون بدون اکسیژن جدا می‌کند. علت سوراخ بودن قلب نوزاد ناشی از  وجود یک سوراخ در دیواره‌های دهلیزی و بطنی آن‌ها است. وجود این سوراخ‌ها در سیستم خونرسانی و نحوه پمپاژ خون در بدن اختلال ایجاد می‌کند. برای کودکانی که از مشکلات قلبی رنج می‌برند؛ می‌توانید از خدمات پرستار کودک بهره‌مند شوید.

آیا سوراخ بودن قلب نوزاد خطرناک است؟

سوراخ قلب نوزاد در ابعاد و اشکال مختلفی وجود دارد. برخی از سوراخ‌های موجود در قلب، اندازه کوچکی دارند و با گذشت زمان و افزایش سن بسته می‌شوند. اگر می‌خواهید بدانید که سوراخ قلب نوزاد تا چند ماهگی بسته می‌شود؛ باید گفت که این حفره‌ها معمولا تا 2 سالگی یا نهایتا 4 سالگی کودک، بسته می‌شوند. این دسته از سوراخ بودن قلب نوزاد خطرناک نبوده و خودبه‌خود درمان می‌شوند؛ اما اگر اندازه سوراخ بزرگ‌تر باشد؛ مشکلات متعددی در بیمار ایجاد می‌شود. علائم رایج سوراخ بودن قلب نوزاد عبارت‌اند از:

• مشکلات تنفسی
• ضعف، تعریق و خستگی زودهنگام در حین فعالیت‌های عادی
• بالا رفتن غیرطبیعی وزن نوزاد و کودک
• بروز نارسایی‌های قلبی
• ایجاد عفونت در ساختار قلب
• رشد غیرطبیعی کودک

به نقل از سایت mayoclinic:

نقص دیواره بین بطنی جهت جریان خون در قلب و ریه ها را تغییر می دهد. این سوراخ اجازه می دهد تا خون غنی از اکسیژن به جای خروج به بدن، به ریه ها برگردد. خون غنی از اکسیژن و خون فقیر از اکسیژن اکنون با هم مخلوط می شوند. اگر نقص دیواره بین بطنی بزرگ باشد، ممکن است فشار خون در شریان های ریه افزایش یابد. سپس قلب باید برای پمپاژ خون بیشتر کار کند. یک VSD بزرگ همچنین می تواند میزان جریان خون را در شریان های ریه افزایش دهد و باعث احتقان شود.

عوارض سوراخ بودن قلب کودکان

سوراخ قلب نوزاد عوارض متعددی دارد که برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• فشار خون ریوی

بالا رفتن جریان خون به ریه‌ها باعث افزایش فشار خون در شریان‌های ریوی شده و به آن‌ها آسیب می‌رساند. این عارضه می‌تواند باعث معکوس شدن جریان خون شود.

• نارسایی قلبی

زمانی که یک سوراخ متوسط یا بزرگ روی قلب ایجاد می‌شود؛ کارش سخت‌تر خواهد بود و ریه خون زیادی به آن پمپاژ می‌کند. اگر سوراخ بودن قلب نوزاد درمان نشود؛ کودک دچار نارسایی قلبی می‌شود.

• اندوکاردیت

این عارضه یک عفونت قلبی نادر است. دیگر عوارض این بیماری شامل ریتم غیرطبیعی قلب و مشکلات در دریچه قلب است.

سوراخ قلب نوزاد تا چند ماهگی بسته می‌شود؟

پس از تولد نوزاد و زمانی که او اولین نفس‌های خود را خارج از رحم مادر می‌کشد؛ دریچه مخفی قلب با فشار خون کمی که به ریه‌ها وارد می‌شود؛ بسته می‌شود. گاهی اوقات چند ماه زمان لازم است تا این حفره پر شود. در بیشتر مواقع این حفره بسته می‌شود. اگر این سوراخ کاملا بسته نشود؛ مقدار خونی که از PFO نشت می‌کند؛ عوارض چندانی ایجاد نمی‌کند.

نشانه‌های قلب سوراخ نوزاد

طبق آمار و ارقام به دست آمده، از هر هزار نوزاد که متولد می‌شوند؛ 8 تا از آن‌ها دچار سوراخ قلب نوزاد هستند. اصلی‌ترین نشانه‌ها و علائم سوراخ بودن قلب نوزاد شامل موارد زیر است:

علت سوراخ بودن قلب نوزاد در بیشتر کیس‌ها، نشانه و علائم بیرونی ندارد و تنها پزشک با گوش دادن به صدای قلب و آگاهی از غیرطبیعی بودن آن، می‌تواند پس به بیماری ببرد.

گاهی اوقات کودک در همان آغاز تولد قادر به تنفس راحت و شیر خوردن نیست. این علائم به‌واسطه بیماری سوراخ قلب نوزاد ایجاد می‌شود.

علت سوراخ بودن قلب نوزاد

اصلی‌ترین دلیل سوراخ قلب نوزاد زمینه ژنتیکی است. اگر یکی از والدین بیماری‌های قلبی داشته باشد؛ احتمال مشاهده سوراخ قلب نوزاد هم زیاد است. سوراخ بودن قلب نوزاد از بیماری‌های شایع مادرزادی است. از زمینه‌های بروز این بیماری سندروم داون است. این بیماری زمینه خوبی برای بروز بیماری‌های مادرزادی دیگر مانند قلب سوراخ نوزاد ایجاد می‌کند. آیا اوتیسم مادرزادی است؟ همچنین اگر زنان باردار در طول بارداری سیگار مصرف کنند؛ احتمال بروز این بیماری افزایش پیدا می‌کند.

انواع سوراخ بودن قلب در نوزاد

سوراخ قلب نوزاد به‌صورت کلی شامل سه نوع سوراخ است. بر اساس انواع دیواره‌های موجود در قلب نوزاد، سوراخ قلب نوزاد هم به سه نوع مختلف تقسیم می‌شود:

1. سوراخ دیواره سپتوم دهلیزی یا asd

سپتوم دهلیزی، دهلیز راست را از دهلیز چپ جدا می‌کند و درصورتی‌که در این دیواره سوراخ وجود داشته باشد؛ عملکرد طبیعی قلب با اختلالات زیادی مواجه می‌شود. به‌طوری‌که خون حاوی اکسیژن که از ریه وارد قلب می‌شود؛ از دهلیز چپ به دهلیز راست می‌رود. درحالی‌که در حالت عادی مسیر خون از ریه، به‌طرف دهلیز چپ و سپس بطن است.

2. سوراخ دیواره سپتوم بطنی یا VSD

در این نقص یک سوراخ در سپتوم بطنی ایجاد می‌شود. سپتوم بطنی بین دو بطن چپ و راست واقع شده است و در حالت عادی باید خون حاوی اکسیژن را از مسیر شریان آئورت به بدن بفرستد. سوراخ در سپتوم بطنی، خون حاوی اکسیژن را از بطن چپ به بطن راست می‌فرستد.

3. مجرای بین دو شریان ریوی و آئورت

از دیگر انواع سوراخ قلب نوزاد، سوراخ بین دو شریان ریوی و آئورت است. این مجرا در دوران جنینی در قلب وجود دارد و سوراخ قلب جنین یک عارضه عادی است و به‌این‌دلیل ایجاد شده است که خون ورودی به شریان ریوی وارد شریان آئورت شود و به سمت ریه برنگرد. این سوراخ باید بعد از تولد نوزاد مسدود شود. درصورت بسته نشده این مجرا بعد از تولد، بیماری سوراخ قلب نوزاد رخ می‌دهد.

روش‌های تشخیص سوراخ بودن قلب نوزاد

درصورتی‌که بیماری سوراخ قلب نوزاد به‌موقع تشخیص داده شود؛ می‌توان برای درمان آن اقدام کرد. در کیس‌هایی که بیماری تا بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شود؛ علائم بیماری در بزرگ‌سالی شدت می‌گیرند و نوزاد علائمی مانند نفس کشیدن، ناراحتی در غذا خوردن، تعریق، گریه کردن و غیره را بروز می‌دهد. پزشک متخصص برای شناسایی دقیق بیماری مادرزادی سوراخ بودن قلب نوزاد از روش‌های متعددی استفاده می‌کند. از رایج‌ترین روش‌های تشخیص علت سوراخ بودن قلب نوزاد عبارت‌اند از:

• گرفتن نوار قلب: الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب حاوی اطلاعات مهمی از مشکلات دریچه قلبی و ریتم قلبی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
• اکوی قلب: اکوکاردیوگرام یا اکوی قلب با امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویر متحرک قلب و صداهای قلب را پخش می‌کند.
• تصویربرداری: تصویربرداری با اشعه ایکس برای تشخیص نوع و اندازه سوراخ قلب مفید است.
• پالس اکسیمتری: در روش پالس اکسیمتری گیرنده‌های کوچکی به نوک انگشتان متصل شده و میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کنند.

روش‌های درمان سوراخ قلب نوزاد

راهکارهای مختلفی برای درمان سوراخ قلب نوزاد وجود دارد که از جمله آن‌ها جراحی و دارودرمانی است. انتخاب متد درمانی مناسب برای درمان سوراخ قلب نوزاد به تشخیص پزشک بستگی دارد. انتخاب متد درمانی به‌نسبت اندازه و محل قرارگیری و نوع سوراخ قلب نوزاد متفاوت خواهد بود. البته در بیشتر موارد بیمار بدون نیاز جراحی و تنها با دارودرمانی درمان می‌شود.

درمان سوراخ قلب نوزاد با دارو

برخی از کودکان که به سوراخ قلب بطنی یا VSD مبتلا هستند؛ به دارودرمانی نیاز دارند. کودکانی که علائم ندارند؛ به درمان نیاز ندارند. همچنین کودکانی که علائم شدید قلب سوراخ نوزاد را دارند؛ با دارودرمانی درمان می‌شوند.

عمل جراحی

هدف از انجام جراحی ترمیم سپتوم این است که ریه آسیب نبیند. اگر این جراحی موفقیت‌آمیز باشد؛ می‌تواند تاثیرات خوبی روی کیفیت زندگی و سلامت نوزاد داشته باشد. ازجمله مزایای این جراحی برای نوزاد این است که وزن‌گیری طبیعی، رشد فیزیکی خود داشته و رژیم غذایی آن‌ها هم بهبود پیدا می‌کند.

کاتترایزاسیون قلبی

نقص مادرزادی سوراخ بودن قلب نوزاد با کاتترایزاسیون قلبی نیز قابل درمان است. در این روش از ابزار مسدود کننده سپتال همراه با کاتتر استفاده می‌شود. این کاتتر توسط رگ به قلب فرستاده می‌شود. زمانی که کاتتر داخل قلب جای بگیرد؛ متخصص حفره سپتوم را می‌بندد.

نقش تغذیه در درمان سوراخ قلبی

نوزادانی که به بیماری سوراخ قلب نوزاد‌ مبتلا هستند؛ معمولا در هنگام غذاخوردن انرژی کافی ندارند. این دسته از نوزادان معمولا به‌سختی وزن می‌گیرند و اختلالات شدید تغذیه‌ای دارند. به‌عبارتی وزن کم نوزاد ناشی از بیماری قلبی است. برای درمان این عارضه می‌توانید از شیر خشک یا شیر پرکالری مادر استفاده کرد یا از روش تغذیه لوله‌ای بهره برد.

پیشگیری از سوراخ قلب نوزاد

معمولا مادرانی که دچار مشکلات قلبی هستند؛ بهتر است در دوران بارداری، مراقبت‌های لازم را به عمل بیاورند تا از احتمال بروز سوراخ قلب نوزاد پیشگیری کنند. از بهترین روش‌های پیشگیری از سوراخ قلب نوزاد عبارت‌اند از:

• اجتناب از مصرف سیگار
• مصرف تمام داروهای تجویز شده توسط پزشک
• دوری از اشعه‌های خطرناک تصویربرداری
• درمان و از بین بردن سریع انواع عفونت‌ها

سخن آخر

بیماری سوراخ قلب نوزاد یک بیماری مادرزادی است که طی آن دیواره بین دهلیزها یا بطن‌ها داری یک سوراخ است و باعث می‌شود که قلب کارش را به‌درستی انجام ندهد. بیماری قلب سوراخ نوزاد معمولا در پس سایر بیماری‌های مادرزادی مانند سندروم داون ایجاد می‌شود. تشخیص این بیماری بسیار مهم است. در بیشتر کیس‌ها با تشخیص به‌موقع بیماری می‌توان با مصرف داروهای ساده این مشکل را درمان کرد؛ اما در صورت عدم تشخیص و بالا رفتن سن کودک، علائم بیماری شدت پیدا می‌کنند و درمان بیماری سخت‌تر می‌شود. در مراحل حادتر بیماری سوراخ قلب نوزاد باید از روش جراحی استفاده کرد.

سوالات متداول

1. آیا امکان تشخیص بیماری سوراخ قلب نوزاد در زمان جنینی وجود دارد؟

در هفته ششم بارداری، قلب کودک شکل می‌گیرد. معمولا سونوگرافی در این دوران می‌تواند برخی از نواقص قلبی را نشان دهد و مشکلات با غربالگری بررسی شوند. همچنین امروزه می‌توان با روش اکو، قلب جنین را به‌طور کامل بررسی کرد.

2. آیا علائم بیماری سوراخ قلبی در همان ماه اول تولد قابل مشاهده است؟

خیر؛ سیستم بدنی و نوع بیماری در هر کودک با هم متفاوت است و ممکن است در ماه اول تولد هیچگونه علائمی از خود نشان ندهند.

3. آیا تمام بیمارانی که بیماری سوراخ قلب نوزاد را تجربه می‌کنند؛ نیاز به جراحی دارند؟

خیر؛ بیشتر کیس‌ها با آنژیوگرافی قابل درمان هستند. جراحی معمولا برای انواع بیماری شدید و حاد است و آخرین گزینه است.

4. سوراخ بودن قلب نوزادان از چه طریقی تشخیص داده می‌شوند؟

از طریق‌های تصویربرداری، پالس اکسیمتری، اکو و گرفتن نوار قلب سوراخ قلب نوزاد تشخیص داده می‌شود.