برونشیت در سالمندان یک عفونت دستگاه تنفسی است که عمدتاً به التهاب و تورم مجاری تنفسی منجر می‌شود. سالمندان به دلیل کاهش سیستم ایمنی بدن و وجود بیماری‌های مزمن، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. پیشگیری از برونشیت حاد در این گروه سنی بسیار حائز اهمیت است تا از مشکلات جدی‌تری مانند عفونت‌های ریوی و بستری شدن در بیمارستان جلوگیری شود. در صورت بروز برونشیت، استفاده از خدمات پرستار سالمند می تواند ضروری باشد. در ادامه به بررسی راه‌های موثر پیشگیری از برونشیت حاد در سالمندان می‌پردازیم.
برونشیت حاد چیست؟
برونشیت در سالمندان یک التهاب موقتی در لوله‌های برونش (مجرای هوا در ریه‌ها) است که به طور معمول به دلیل عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. علائم این بیماری شامل سرفه، تولید خلط، تنگی نفس، گاهی تب و احساس ناراحتی در قفسه سینه است.
برونشیت حاد معمولاً چند روز تا چند هفته طول می‌کشد و با مراقبت‌های خانگی و گاهی درمان‌های ساده مانند مصرف مایعات فراوان و استراحت بهبود می‌یابد. اگر علائم شدید یا طولانی‌مدت باشند، ممکن است نیاز به مراجعه به پزشک باشد.
علائم برونشیت حاد در سالمندان
علائم برونشیت حاد شباهت‌هایی با سرماخوردگی و آنفولانزا دارد. این علائم شامل:
- خس خس سینه
- آبریزش بینی
- تب بین ۳۷ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد
- گلودرد
- احساس سرما و مور مور شدن
- عطسه، خستگی
- درد عضلانی و کمردرد
- سرفه طولانی مدت در بیش از 10 روز
- کاهش وزن بدون دلیل
- درد قفسه سینه
- مشکل تنفس
- تب بالای 38 درجه
- سرفه عمیق با صداهای غیر طبیعی در سالمندان
البته این موارد می توانند علائم اولیه مشکلات ریوی گسترده ای باشند به همین دلیل است که تشخیص برونشیت با علائم می تواند دشوار و غیر قطعی باشد.
برونشیت مزمن چیست؟
برونشیت مزمن یک بیماری تنفسی است که با التهاب و تورم مداوم لوله‌های برونشی (مجرای‌های هوایی بزرگ در ریه‌ها) همراه است. این التهاب باعث تولید مخاط زیادی شده که می‌تواند موجب انسداد و تنگی مجاری هوایی شود.
علل برونشیت مزمن
از جمله علت‌های برونشیت مزمن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیگار کشیدن: عمده‌ترین علت برونشیت مزمن است. دود سیگار موجب تحریک و التهاب مداوم مجاری هوایی می‌شود.
- آلودگی هوا: مواجهه طولانی مدت با هوای آلوده می‌تواند ریسک ابتلا به برونشیت مزمن و زخم رحم را افزایش دهد.
- محیط‌های شغلی مضر: کار در محیط‌هایی با مواد شیمیایی یا گرد و غبار زیاد نیز می‌تواند منجر به این بیماری شود.
- عفونت‌های مکرر: عفونت‌های تنفسی مکرر نیز می‌توانند به برونشیت در سالمندان منجر شوند.
به نقل از mayoclinic.com :
برونشیت حاد معمولاً توسط ویروس ها ایجاد می شود، معمولاً همان ویروس هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا (آنفولانزا) می شوند. بسیاری از ویروس‌های مختلف – که همگی بسیار مسری هستند – می‌توانند باعث برونشیت حاد شوند. آنتی بیوتیک ها ویروس ها را از بین نمی برند، بنابراین این نوع دارو در اکثر موارد برونشیت مفید نیست.
ویروس ها عمدتاً از فردی به فرد دیگر از طریق قطرات ایجاد می شوند که هنگام سرفه، عطسه یا صحبت فرد بیمار و استنشاق قطرات ایجاد می شود. ویروس ها همچنین ممکن است از طریق تماس با یک جسم آلوده پخش شوند. این زمانی اتفاق می افتد که شما چیزی را که ویروس روی آن است لمس کنید و سپس دهان، چشم یا بینی خود را لمس کنید.
علائم برونشیت مزمن
اگر نگران هستید که دچار این بیماری مزمن شده‌اید یا خیر، می‌‌توانید وجود علائم زیر را بررسی کرده و سپس به پزشک مراجعه کنید:
- سرفه‌های مداوم: این سرفه‌ها اغلب با تولید مخاط همراه هستند.
- تنگی نفس: بخصوص هنگام فعالیت‌های بدنی.
- خس خس سینه: صدای خرخر یا سوت مانند هنگام تنفس.
- خستگی: ناشی از تلاش بیش از حد برای تنفس.
- عفونت‌های مکرر ریوی: بیمار ممکن است به طور مکرر به عفونت‌های ریوی مبتلا شود.
علائم خطرناک برونشیت
برونشیت، التهاب و تورم مجاری برونش (مجاری هوایی اصلی ریه‌ها) است. علائم برونشیت می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم خطرناک برونشیت که نیاز به توجه فوری پزشکی دارند، شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه: درد شدید در قفسه سینه که با تنفس یا سرفه تشدید می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از برونشیت در سالمندان باشد.
- تنگی نفس شدید: اگر دچار تنگی نفس شدید یا احساس خفگی شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- تب بالا: تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد که بیش از چند روز طول بکشد، می‌تواند نشانه عفونت شدید باشد.
- سرفه خونی: وجود خون در خلط یا سرفه خونی نیاز به ارزیابی پزشکی فوری دارد.
- سیانوز: تغییر رنگ لب‌ها یا نوک انگشتان به آبی یا خاکستری، نشانه‌ای از کاهش اکسیژن در خون است و نیاز به مراقبت فوری دارد.
- خستگی و ضعف شدید: اگر برونشیت باعث خستگی و ضعف شدید می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از بیماری جدی‌تری باشد.
- نبض سریع یا نامنظم: افزایش غیرطبیعی ضربان قلب یا نامنظم شدن آن نیز می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت بحرانی باشد.
- گیجی یا خواب‌آلودگی شدید: این علائم ممکن است به دلیل کاهش اکسیژن در خون باشد و نیاز به ارزیابی فوری دارند.
این علائم نشان‌دهنده شدت بیماری و نیاز به مداخله پزشکی هستند. در صورت تجربه هر یک از این علائم، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
روش تشخیص برونشیت در سالمندان
تست‌های تشخیصی برونشیت در سالمندان شامل رادیوگرافی قفسه سینه، آزمون عملکرد ریوی و گازهای خون سرخرگی است. رادیوگرافی قفسه سینه به تصویربرداری از ریه‌ها می‌پردازد و می‌تواند نشانه‌های عفونت و نارسایی قلبی را نشان دهد. همچنین، آزمون عملکرد ریوی به اندازه‌گیری حجم بازدم، عملکرد ریه و تنفس می‌پردازد. گازهای خون سرخرگی نیز با تغییرات در سطح اکسیژن و دی‌اکسید کربن، میزان اکسیژناسیون و کربوکسی‌هموگلوبین را اندازه‌گیری می‌کنند، اما برای تشخیص دقیق برونشیت نیاز به ارزیابی بیشتر و مشاوره پزشکی است.
روش های جلوگیری از ابتلا به برونشیت حاد
چگونه از برونشیت حاد در سالمند جلوگیری کنیم؟ این سوالی است که اغلب افرادی که والدین سالمند در منزل دارند، همیشه با آن روبه‌رو هستند. باید گفت که همیشه نمی‌توان از برونشیت حاد پیشگیری کرد، به‌ویژه مواردی که به دنبال عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی ایجاد شده باشد، اما می‌توان اقداماتی را برای به حداقل رساندن خطر انجام داد. به عنوان مثال باید کارهایی را انجام داد که ریه سالمندان قوی‌تر شده، دوره این بیماری را راحت‌تر سپری کرده و با مشکلات و آسیب‌های جدید روبه‌رو نشود.
نکاتی برای جلوگیری از بروز بیماری برونشیت در سالمندان
- ملتهب شدن برونش‌ها می‌تواند به دلیل یک دوره آنفولانزا باشد. بنابراین در میان مواردی که نحوه پیشگیری از برونشیت حاد در سالمندان را تعیین می‌کنند، محافظت بدن در برابر این بیماری را هم باید در نظر بگیریم.
- ترک استعمال نیکوتین به طور قابل توجهی احتمال ابتلا به برونشیت مزمن را کاهش داده و به عنوان یکی از اصلی‌ترین راه‌های پیشگیری از برونشیت شدید در سالمندان به حساب می‌آید. دود سیگار، تحریک کننده‌ها و آلاینده‌های هوا را وارد ریه می‌کند. حتی اطرافیان فردی که سیگار می‌کشد نیز در معرض این بیماری هستند و ممکن است به مرور دچار برونشیت حاد یا مزمن شوند.
- افراد ضعیف و کسانی که سن بالایی دارند، نباید در معرض دودهای صنعتی قرار گیرند. بنابراین زندگی در روستا یا شهرهای کم جمعیت احتمالا جزو راه‌های جلوگیری از برونشیت حاد در افراد سالمند خواهد بود.
- برای جلوگیری از برونشیت وخیم در سالمندان باید خانه را تمیز نگه دارید. آلودگی هوا، از جمله گرد و غبار در خانه‌ای که فرد سالمند در آن زندگی می‌کند، باعث افزایش ابتلا به برونشیت خواهد شد.
- واکسینه کردن، یکی دیگر از راه های پیشگیری از ابتلا به برونشیت حاد در سالمندان است که بدن آنها را در برابر ابتلا به آنفولانزا و در مواقعی ذات‌الریه مقاوم‌تر می‌کند.
برونشیت حاد در سالمندان چگونه درمان می‌شود؟
زمانی که با توجه به علائم، متوجه شدید که فرد سالمندی به این بیماری مبتلا شده، باید به یک پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است از شما درباره زمان شروع علائم، طول مدت آنها، تغییرات در شدت و تکرار علائم سوال بپرسد. اطلاعات مربوط به سابقه برونشیت قبلی، مدت زمان ماندگاری علائم، تغییرات در تنگی نفس و تأثیر علائم بر فعالیت‌های روزمره فرد قابل بررسی است. همچنین سابقه سیگاری بودن، تماس با مواد آلرژی‌زا یا تحریک‌کننده‌های تنفسی، ورزش و سوابق واکسیناسیون نیز بررسی می‌شوند.
به جز این، پزشک در برخی موارد بررسی‌های فیزیکی را هم انجام داده و علائمی مانند خس خس در سینه، تنگی نفس و نویزهای تنفسی را چک می‌کند. در نهایت نیز ممکن است بر اساس ارزیابی اولیه، تست‌های تشخیصی را توصیه کند.
برای 60 تا 80 درصد بیماران برونشیت حاد آنتی بیوتیک تجویز می‌شود، اما از آنجایی که تا 90 درصد موارد برونشیت حاد توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند، آنتی بیوتیک‌ها برای اکثر موارد برونشیت بی‌اثر بوده و در مواردی که نوع برونشیت باکتریایی است، می‌توانند موثر باشند. به جز استفاده از داروها و طی کردن روند درمان، چند راه‌حل دیگر نیز وجود دارد که به مدیریت علائم برونشیت کمک می‌کنند:
- داشتن استراحت کافی
- نوشیدن مایعات فراوان در طول روز و خوردن غذاهای مایع برای هیدراته ماندن بدن
- استفاده از داروهای ضد سرفه
- استفاده از بخور برای رطوبت ریه‌ها
- استفاده از مسکن برای تسکین بدن درد و کاهش تب
برونشیت مشکل اساسی در اغلب سالمندان
در این مطلب به معرفی و روش‌های پیشگیری از برونشیت حاد در سالمندان پرداختیم و درمان‌های آن را با هم بررسی کردیم. به طور خلاصه برای جلوگیری از برونشیت حاد در سالمندان و کسانی که بدن ضعیفی دارند، باید اقداماتی مانند واکسیناسیون، رعایت بهداشت دست و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های دستی، دوری از عوامل تحریک کننده مانند دود سیگار و آلودگی هوا، مراقبت در برابر عفونت‌های تنفسی از طریق استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی، حفظ سلامت عمومی بدن با تغذیه سالم و ورزش و … انجام شود.
سوالات متداول
آیا تغذیه سالم می‌تواند به پیشگیری از برونشیت حاد کمک کند؟
بله، تغذیه سالم که شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی حاوی ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها باشد، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به برونشیت حاد کمک کند.
چرا واکسیناسیون برای سالمندان اهمیت دارد؟
واکسیناسیون برای سالمندان اهمیت دارد؛ زیرا سیستم ایمنی آنها با افزایش سن ضعیف‌تر می‌شود و آنها را بیشتر در معرض بیماری‌های عفونی از جمله برونشیت حاد قرار می‌دهد. واکسن‌ها می‌توانند به پیشگیری از این بیماری‌ها کمک کنند.
فعالیت بدنی چه نقشی در پیشگیری از برونشیت در سالمندان دارد؟
فعالیت بدنی منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد ریه‌ها کمک کند. ورزش منظم همچنین می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی و برونشیت حاد را کاهش دهد.
مهم‌ترین مورد در پیشگیری از برونشیت حاد در سالمندان چیست؟
عدم استعمال دخانیات اصلی‌ترین عامل برای پیشگیری از این بیماری است.
آیا تقویت سیستم ایمنی در جلوگیری از ابتلا به برونشیت موثر است؟
بله، سیستم ایمنی قوی باعث می‌شود تا فرد به بیماری‌های ویروسی مبتلا نشده و در نتیجه آن احتمال بروز برونشیت در او به حداقل برسد.
چه ورزش‌هایی باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود؟
ورزش‌هایی مانند پیاده روی، دویدن، شنا، دوچرخه‌سواری و ایروبیک که ضربان قلب را افزایش می‌دهند و تنفس شما را سریع‌تر می‌کنند، به بهبود سیستم ایمنی کمک خواهند کرد.
آیا تغذیه مناسب نیز در جلوگیری از ابتلا به برونشیت موثر است؟
بله. ترکیب تمرینات ورزشی با تغذیه سالم و متنوع، باعث تقویت سیستم ایمنی شده و احتمال ابتلا به برونشیت را به حداقل می‌رساند.
درمان برونشیت حاد در سالمندان چیست؟
برای درمان برونشیت حاد در سالمندان روش های گوناگونی وجود دارد .که می توان با استخدام پرستار بیمار در منزل روند بهبود سالمند را افزایش داد، معمولاً برای کاهش سرفه در سالمند مبتلا به این بیماری داروهای ضد سرفه به کار می رود.
