فیبرومیالژیا از جمله مهم‌ترین بیماری‌های مزمن در جهان است که مربوط به سیستم حرکتی بوده و باعث ایجاد درد شدید در قسمت اسکلت‌ها و عضلات فرد بیمار می‌شود و همین امر باعث ایجاد احساس خستگی، اختلالات در خواب شبانه روزی و مشکلات مربوط به حافظه فرد می شود. تحقیقات نشان می‌دهد فیبرومیالژیا با اثرگذاری بر نحوه پردازش سیگنال‌های درد در مغز و نخاع باعث ایجاد احساس درد شدید در تمام قسمت‌های بدن فرد می‌شود. در موارد وخیم تر بیمار نیاز به یک پرستار در منزل پیدا خواهد کرد.
بیماری فیبرومیالژیا
این بیماری معمولا پس از یک اتفاق ناگهانی مانند ضربات فیزیکی، جراحی‌های سنگین، انواع عفونت یا استرس روانی شروع می‌شود. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد این بیماری در زنان بسیار بیشتر از مردان بروز می‌یابد. علاوه بر موارد گفته شده بیماری فیبرومیالژیا باعث ایجاد سردرد تنشی، مشکلات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)، اضطراب، سندرم روده تحریک پذیر، و اختلالات افسردگی می‌شود.
متاسفانه تا کنون هیچ درمان خاصی برای بیماری فیبرومیالژیا وجود نداشته و انواع داروهای تجویز شده فقط می‌توانند تا حدودی به کنترل علائم این بیماری کمک نمایند. مطالعات نشان می‌دهد تمرینات ورزشی، تجدید روان و کاهش استرس در بهبود این بیماری بسیار موثر است.
علائم بیماری فیبرومیالژیا
در گذشته به منظور تشخیص بیماری فیبرومیالژیا از نشانه گذاری علامت‌های مشخص استفاده می‌شد اما در تشخیص پزشکی مدرن محققان بیماری فیبرومیالژیا را با احساس درد گسترده در تمام بدن ظرف مدت حداقل سه ماه مرتبط می‌دانند.
در این نوع درد حداقل باید چهار مورد از نشانه‌های زیر را فرد در بدن خود احساس نماید، این نواحی شامل: احساس درد در قسمت بالایی چپ یا راست (شانه، بازو یا فک)،احساس درد در قسمت پایینی چپ یا راست (باسن، ران یا ساق پا) و احساس درد در ناحیه مرکزی بدن (گردن، پشت، سینه یا شکم).همچنین این بیماری از علائم اولیه و ثابتی برخوردار است که عبارت است از:
- ایجاد درد گسترده در بدن:
در این نوع بیماری اغلب حداقل تا مدت سه ماه احساس درد شدید در قسمت‌های مختلف بدن فرد ادامه می‌یابد. این درد معمولا همزمان در دو طرف بدن و قسمت بالا و پایین کمر فرد ایجاد می‌شود. - احساس خستگی شدید:
افراد مبتلا به بیماری فیبرومیالژیا حتی اگر به مدت طولانی هم استراحت نمایند، اغلب اوقات خسته هستند و خواب در این بیشتر موارد در این افراد با درد همراه است و بسیاری از این بیماران دارای اختلالات خواب مانند سندرم پاهای بی قرار و آپنه هستند. - مشکلات شناختی:
“مه فیبرو” نوعی اختلال شناختی در فرد است که از جمله علائم اولیه بیماری فیبرومیالژیا به حساب می‌رود. در این نوع اختلال فرد دچار عدم توانایی تمرکز و توجه موثر بر روی فعالیت‌های ذهنی می‌شود.
علاوه بر شرایط اولیه گفته شده در این بیماری شرایط دیگری نیز با بیماری فیبرومیالژیا همراه است که عبارت است از: دردهای میگرنی، سندرم روده تحریک‌پذیر، سندرم خستگی مزمن، حملات اضطراب و افسردگی، سندرم مثانه دردناک، اختلالات مفصل، گیجگاهی فکی، سندرم تاکی کاردی است.
علت بیماری فیبرومیالژیا
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که ایجاد تحریک عصبی مکرر در فرد موجب تغییر در مغز و نخاع او می‌شود که این تغییر باعث افزایش غیرطبیعی برخی از مواد شیمیایی در مغز شده که در نهایت این افزایش غیر طبیعی در مواد منجر به ایجاد احساس درد شدید در تمام نقاط بدن فرد بیمار می‌شود.
علاوه بر این گیرنده‌های درد مغز نوعی تکانه یا حافظه از درد را ایجاد نموده و در واقع حساس می‌شوند، لذا این گیرنده‌ها در آینده بیش از حد به سیگنال‌های دردناک واکنش نشان می‌دهند. عوامل بسیاری منجر به تغییرات گیرنده‌های درد می شود که عبارت است از:
- ژنتیک: ممکن است ایجاد جهش‌های ژنتیکی خاص در بدن فرد منجر به مبتلا شدن او به این اختلال شود.
- عفونت‌ها: برخی از عفونت‌ها در بدن فرد باعث تشدید فیبرومیالژیا می‌شوند.
- اتفاقات فیزیکی یا احساسی: در برخی مواقع یک اتفاق فیزیکی مانند تصادف رانندگی منجر به ایجاد استرس روانی طولانی مدت در فرد و به دنبال آن مستعد شدن بدن او به ابتلا به این بیماری شود.
در این میان عوامل خطر آفرین نیز وجود دارد که بروز این بیماری در بدن فرد را دوچندان مینماید. این عوامل خطر آفرین عبارت است از:
عبارتند از:
- جنسیت فرد: این بیماری در زنان بیشتر از مردان گزارش می‌شود.
- سابقه ارثی و خانوادگی: اگر یکی از والدین یا افراد نزدیک خانواده به این بیماری مبتلا است، احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا در فرد بیشتر خواهد شد.
- دیگر اختلالات: بیماری‌های استئوآرتریت، آرتریت، لوپوس ممکن است باعث افزایش ابتلا به بیماری فیبرومیالژیا شود.
درمان بیماری فیبرومیالژیا
در درمان بیماری فیبرومیالژیا از دارو و تمرین‌های خودمراقبتی استفاده می‌شود. در این روش تاکید اصلی بر کاهش علائم و بهبود سلامت فرد می‌باشد. هیچ درمانی مشخصی به منظور بهبود کامل علائم کارساز نبوده، اما امتحان چندین روش درمانی در کنار هم اثر بهتری را ایفا خواهد نمود.به طور کلی داروهای موثر در درمان فیبرومیالژیا عبارت است از:
داروهای موثر در کاهش میزان درد بدنی و داروهای بهبود دهنده خواب که شامل:
- مسکن:
استامینوفن، ایبوپروفن تا حدودی به صورت موقت تاثیر گذار است اما داروهای اپیوئیدی (یا مورفین‌محور) به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، زیرا این نوع داروها منجر به عوارض جانبی مانند ایجاد وابستگی در فرد بیمار به مرور زمان خواهد شد. - ضد افسردگی‌ها:
داروهای ضد افسردگی دولوکستین و میلناسیپران به منظور کاهش درد و خستگی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در برخی موارد پزشک متخصص از آمی تریپتیلین یا سیکلوبنزاپرین که جزء داروهای شل کننده عضلات هستند در جهت ایجاد خواب با کیفیت در فرد استفاده مینماید. - ضد تشنج‌ها:
داروهای گاباپنتین (نورونتین) از جمله داروهای مورد استفاده در درمان بیماری صرع است برای کاهش علائم این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که داروی پره گابالین (لیریکا) از اولین داروهای تایید شده برای درمان بیماری فیبرومیالژیا است.
به نقل از mayoclinic :
داروها:
داروها می توانند به کاهش درد فیبرومیالژیا و بهبود خواب کمک کنند. انتخاب های رایج عبارتند از:مسکن های درد مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول، سایرین)، ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، دیگران) یا ناپروکسن سدیم (Aleve، دیگران) ممکن است مفید باشند. داروهای اپیوئیدی توصیه نمی شود، زیرا می توانند منجر به عوارض جانبی و وابستگی قابل توجهی شوند و به مرور زمان درد را تشدید کنند.
داروهای ضد افسردگی دولوکستین (Cymbalta) و میلناسیپران (Savella) ممکن است به کاهش درد و خستگی مرتبط با فیبرومیالژیا کمک کنند. پزشک شما ممکن است آمی تریپتیلین یا سیکلوبنزاپرین شل کننده عضلانی را برای کمک به بهبود خواب تجویز کند.
داروهای ضد تشنج. داروهای طراحی شده برای درمان صرع اغلب در کاهش انواع خاصی از درد مفید هستند. گاباپنتین (نورونتین) گاهی اوقات برای کاهش علائم فیبرومیالژیا مفید است، در حالی که پره گابالین (لیریکا) اولین دارویی بود که توسط سازمان غذا و دارو برای درمان فیبرومیالژیا تایید شده بود.
درمان‌های غیر دارویی فیبرومیالژیا
در کنار درمان‌های دارویی می‌توان از روش‌هایی ایمن‌تری به منظور بهبود سلامت فرد استفاده نمود. این روش‌ها شامل:
یکی از درمان‌های بسیار موثر به منظور کاهش علائم فیبرومیالژیا استفاده از افراد توانبخش به منظور ارائه تمرینات ویژه در جهت بهبود درد در بدن می‌باشد. تمرین‌های توانبخشی ارائه شده توسط فرد متخصص هیچ گونه عارضه‌ای مانند داروهای شیمیایی نداشته و بر اساس نوع درگیری عضلات و نیاز بیمار طراحی می‌شود مانند: انجام تمرینات فیزیوتراپی افزایش‌دهنده قدرت بدنی، انجام حرکات انعطاف‌پذیری، استقامت و استفاده از آب درمانی برای افراد مبتلا به بیماری فیبرومیالژیا بسیار مفید است.
نکته مهم: گاهی فرد به دلیل فشارهای روانی شدید در زندگی خود دچار حساسیت در گیرنده‌های درد خود نسبت به محرک‌های محیطی می‌شود، از این جهت صحبت نمودن با یک مشاور به تقویت باور فرد و ایجاد احساس آرامش در او کمک نموده و همین امر باعث کاهش میزان درد در بدن فرد می‌شود.
لیزر درمانی
امروزه در درمان فیبرومیالژیا از روش درمانی جدیدی تحت عنوان لیزر درمانی سطح پایین به عنوان یکی راه‌کار بی‌خطر در فیبرومیالژیا استفاده می‌شود. در این شیوه درمانی به منظور بهبود فرد از نتایج درد و افزایش دامنه حرکتی از لیزر استفاده نموده که این روش نقش بسیار موثری در بهبود این بیماری در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا دارد.
در نهایت باید اضافه نمود هیچ درمان تضمینی و قطعی برای بیماری فیبرومیالژیا وجود نداشته و نتایج تمامی روش‌هایی درمانی از فردی به فرد دیگر کاملا متفاوت گزارش شده است. لذا برخی از پزشکان اعتقاد دارند استفاده از چندین روش درمانی مختلف در کنار هم می‌تواند بسیار موثر باشد.
عوارض بیماری فیبرومیالژیا
این علائم بسته به فرد و سابقه ژنتیکی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و با علائمی مانند احساس درد شدید، احساس خستگی و پایین بودن کیفیت خواب همراه بوده و در نهایت نیز می‌تواند منجر به ایجاد افسردگی و اضطراب در فرد شود. بر این اساس عوارض فیبرومیالژیا عبارت است از:
- بستری شدن فرد: اگر فیبرومیالژیا پیشروی نموده و تحت مداوای سریع قرار نگیرد منجر به بستری شدن فرد بیمار در بیمارستان خواهد شد.
- کاهش کیفیت زندگی: افراد مبتلا به فیبرومیالژیا به دلیل خستگی‌های مکرر از کیفیت زندگی پایین‌تری نسبت به سایر افراد برخوردار هستند.
- افزایش شدت افسردگی: طبق گزارشات بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا به میزان سه برابر بیشتر از سایر افراد در معرض افسردگی شدید قرار دارند.
- بیماری‌های روماتیسمی: فیبرومیالژیا بیشتر از سایر افراد به انواع بیماری‌های آرتریت مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا می‌شوند.
نحوه پیشگیری فیبرومیالژیا
امروزه در پزشکی مدرن تمامی تلاش‌ها بر آن است تا قبل از استفاده از داروهای شیمیایی به منظور درمان فرد، ابتدا از روش‌های کم خطر و اصلاح سبک زندگی فرد در معالجه او کمک بگیرند. به طور کلی پزشکان معتقد هستند بسیاری از بیماری‌های عصر جدید به دلیل سبک زندگی غلط و فشارهای روانی افراد است و با اصلاح آن می‌توان در بسیاری از موارد بدون نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر موجب بهبود بخش بزرگی از مشکلات بیمار شد. بر این اساس درمان‌های غیر شیمیایی در مدیریت فیبرومیالژیا عبارت است از:
- مدیریت استرس: فرد بیمار باید با ایجاد برنامه صحیح به منظور محدود نمودن فشار بیش از حد و استرس خود اقدام نموده و هر روز زمان مناسبی را به منظور استراحت در نظر داشته باشد. استفاده از تکنیک‌های مدیریت اضطراب مانند تمرینات یوگا، تنفس عمیق یا مدیتیشن در کنار خواب کافی نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.
- خواب با کیفیت: همان‌طور که در مطالب بالا اشاره شد خستگی به عنوان یکی از اجزای اصلی بیماری فیبرومیالژیا بوده که در اثر داشتن خواب بی‌کیفیت در فرد ایجاد می‌شود، لذا فراهم نمودن مکان مناسب همراه با آرامش به منظور استراحت در ساعت معین روز و عدم استفاده از وسایل الکتریکی مانند تلفن همراه در زمان استراحت می‌تواند در بهبود حال فرد بسیار مناسب باشد.
- ورزش: انجام اعمال ورزشی مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و ایروبیک تحت نظر یک فیزیوتراپیست ماهر می‌تواند به فرد بیمار در تمدید عصاب و مدیریت دردهای بدنی کمک بسیار موثری نماید.
- آرامش: افراد مبتلا به این بیماری باید تلاش نمایند فعالیت خود را در سطح معمول نگه داشته و از ایجاد فعالیت‌های تنش‌زا در زندگی خود اکیدا خودداری نمایند.
- غذای سالم: استفاده غذاهای سالم و کم‌کالری در کنار پرهیز از مصرف تنباکو، سیگار، کافئین در بهبود حال فرد بسیار موثر خواهد بود.
روش مراقبت از کودکان مبتلا به بیماری فیبرومیالژیا
از بسیاری از موارد در اثر بروز ارثی بودن این بیماری فرد مبتلا از همان کودکی علائم اولیه بیماری فیبرومیالژیا رو نشان می‌دهد. در این گونه موارد پس از مراجعه به پزشک متخصص و تجویز او لازم است از یک پرستار کودک متخصص به منظور مراقبت مداوم کودک کمک دریافت نمایید.
جمع‌بندی
بیماری فیبرومیالژیا از جمله بیماری‌های درگیر کننده عصاب فرد به شمار می‌رود که باعث بروز درد بسیار شدید در اسکلت‌ها و عضلات ماهیچه‌ای فرد در سراسر بدن او می‌شود. متاسفانه هنوز علت دقیقی برای این بیماری مشخص نشده است و برخی از گزارشات علل ژنتیکی، فشارهای روانی، تکانه‌های ناگهانی را عامل بروز بیماری فیبرومیالژیا می‌دانند. علاوه بر آن تا کنون تلاش‌های فراوان محققان برای یافتن درمان قطعی و موثر جوابگو نبوده و بسیاری از درمان‌های پیشنهادی تا حدودی منجر به بهبود حال افراد بیمار درگیر فیبرومیالژیا می‌شود.
بر این اساس بسیاری از پزشکان معتقد هستند استفاده از چندین روش درمانی مفید در کنار هم می‌تواند باعث افزایش روند بهبود حال افراد بیمار مبتلا به فیبرومیالژیا شود. روش‌هایی موثر درمانی فیبرومیالژیا شامل آب درمانی، تمرینات توانبخشی، اعمال فیزیوتراپی، لیزر درمانی و استفاده از داروهای شیمیایی می‌باشد. لذا به افراد مبتلا به بیماری فیبرومیالژیا توصیه می‌شود در کنار روش‌هایی درمانی موثر از مشاوره‌های روانشناسی به منظور کاهش استرس استفاده نموده تا روند درمانی آن‌ها اثر بخش باشد.
سوالات متداول
1. بیماری فیبرومیالژیا چیست؟
نوعی بیماری عصبی که باعث ایجاد درد در قسمت‌های مختلف بدن فرد شده و اسکلت‌های او را همراه عضلات درگیر می‌کند و به مرور باعث افت کیفیت خواب فرد و ایجاد خستگی‌های شدید در او می‌شود.
2. آیا درمان خاصی برای بیماری فیبرومیالژیا وجود دارد؟
خیر، متاسفانه تا به امروز هیچ درمان قطعی به منظور بهبود کامل فرد گزارش نشده است و تمامی درمان‌های پیشنهاد شده از اثر نسبی در بهبود حال فرد برخوردار هستند.
3. بهترین روش‌های درمانی بیماری فیبرومیالژیا چیست؟
پزشکان عصر جدید اعتقاد دارند که استفاده از چندین روش درمانی در کنار هم بسیار کارآمدتر از استفاده یک نوع روش درمانی هست. به طور کلی بهترین روش‌هایی درمانی بیماری فیبرومیالژیا شامل: تمرینات فیزیوتراپی، روانبخشی، داروهای شیمیایی و لیزر درمانی است.
4. آیا استفاده از درمان‌های غیر شیمیایی در بهبود بیماری فیبرومیالژیا موثر هست؟
با توجه به پیچیده بودن علت بروز این بیماری به طور قطع نمی‌توان پاسخ مثبتی به این سوال داد. اما در مواردی از بیماران گزارش شده است که استفاده از روش‌هایی درمانی گیاهی در کنار تمرینات تخصصی بدنی بهبود قابل توجهی را در حال افراد بیمار نشان داده است.
