با وجود اینکه بسیاری از والدین تصور میکنند کتابخوانی زمانی معنا پیدا میکند که کودک بتواند حرف بزند یا داستان را بفهمد، پژوهشها نشان میدهد که بهترین زمان شروع کتابخوانی از همان روزهای نخست تولد است؛ زیرا مغز نوزاد از همان ابتدا آماده دریافت صدا، تصویر و محرکهای عاطفی است و شنیدن لحن والدین، دیدن تصاویر ساده و تجربه تماس نزدیک، نقشی اساسی در رشد زبانی، شناختی و تقویت پیوند عاطفی دارد. بنابراین پاسخ پرسش کتاب خوانی برای کودک را از چه سنی باید آغاز کرد، روشن است: هرچه زودتر، بهتر. حتی کتابخوانی در دوران بارداری نیز میتواند نخستین ارتباط با دنیای واژگان را شکل دهد. بی شک پرستار بچه در منزل بایستی همه این نکات را به خوبی آموزش دیده باشد تا خوراک فکری کودک نیز به درستی تامین شود.
بهترین زمان شروع کتاب خوانی برای کودک
شروع کتاب خوانی برای کودک هیچ محدودیت زمانی ندارد. کودکان در هر سنی از شنیدن داستانها، نگاه کردن به تصاویر و بودن در آغوش والدین لذت میبرند. حتی نوزاد تازه متولد شده، از صدای آرام و مهربان شما احساس امنیت میکند. این لحظات نهتنها به رشد زبانی کمک میکنند، بلکه عادت کتابخوانی را در ذهن کودک نهادینه میسازند. باید توجه داشت که اجبار در کتابخوانی نتیجه معکوس دارد؛ کودک باید کتاب را به عنوان یک سرگرمی، نه یک تکلیف، تجربه کند. انتخاب کتاب متناسب با سن کودک، کلید ایجاد علاقه است و رشد ذهنی کودک را در پی خواهد داشت.
کتابخوانی پیش از تولد و تاثیر آن بر جنین
تحقیقات نشان میدهد که جنین از حدود ۱۸ هفتگی قادر به شنیدن صداهای بیرون است و از ۳۰ هفتگی نسبت به صداهای آشنا، مثل صدای مادر، واکنش نشان میدهد. کتاب خواندن برای جنین میتواند به ایجاد ارتباط عاطفی و آشنایی او با صداهای والدین کمک کند. این کار حتی باعث تقویت الگوهای عصبی مرتبط با زبان در مغز جنین میشود. خواندن لالاییها، داستانهای کوتاه یا حتی آرام حرف زدن با جنین، میتواند این تعامل را ایجاد کند.
کتاب برای نوزاد تازه متولد شده
در نخستین هفتههای زندگی، کتابخوانی بیشتر با هدف ارتباط با نوزاد و تقویت حس بینایی و ارتباط عاطفی انجام میشود. نوزادان در این سن بیشتر به رنگها و شکلهای با تضاد زیاد مانند سیاه و سفید واکنش نشان میدهند. کتابهای پارچهای یا کارتهای تصویری ساده بهترین انتخاب هستند. کافی است کتاب را در فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتری از چشم نوزاد قرار دهید و با لحنی آرام درباره تصاویر صحبت کنید. همین صدای آرام والدین، برای او آرامبخش و رشددهنده است.
کتاب برای نوزاد 3 ماهه
در سهماهگی، کودک توانایی بیشتری در تمرکز بر رنگها و اشیا پیدا میکند. در این مرحله، کتابهایی با رنگهای اصلی مانند قرمز، آبی و زرد بسیار مناسباند. نوزاد حتی تلاش میکند کتاب را لمس کند و به آن دست بزند، بنابراین کتابهای پارچهای و مقاوم گزینهای عالی هستند. میتوانید هنگام خواندن، لحن خود را کمی هیجانانگیزتر کنید تا توجه او را جلب کنید. لمس کردن و حتی به دهان بردن کتاب، بخشی از فرآیند رشد حسی کودک است.
کتاب برای نوزاد ۴ ماهه
در چهارماهگی، نوزادان با کنجکاوی بیشتری به محیط توجه میکنند و بینایی و حرکات دستشان هماهنگتر میشود. کتابهایی که صفحات آنها دارای بافتهای متفاوت یا بخشهای صدادار هستند، انتخاب مناسبی محسوب میشوند و حس لامسه را تقویت میکنند. در این سن شعرها و ترانههای ریتمیک که با حرکات چهره و دست شما همراه باشند، برای کودک جذاب هستند. داستانهای بسیار ساده با تکرار کلمات نیز به رشد اولیه کلامی او کمک میکنند.
کتاب مخصوص کودک زیر یک سال
کودکان زیر یک سال بیشتر از طریق حسهای مختلفشان دنیا را میشناسند. بنابراین در این سن، تصاویر، جنس کتاب و لحن صدای شما اهمیت بیشتری نسبت به خود داستان دارد. کتابهای پارچهای، کتابهای قابل لمس، کتابهای تصویری ساده و رنگارنگ بهترین انتخاب هستند. هنگام کتابخوانی، کودک را در آغوش بگیرید، با صدایی آرام بخوانید و اجازه دهید کتاب را لمس کند یا حتی به دهان ببرد. این رفتار کاملاً طبیعی و بخشی از کنجکاوی نوزاد است.
کودکان ۱ تا ۲ سال
کودکان یک تا دو ساله در مرحله یادگیری لغات و تقلید صداها هستند. کتابخوانی در این سن به سرعت دایره واژگان کودک را افزایش میدهد. کتابهای مقوایی ضخیم، کتابهای تصویری درباره اشیا، حیوانات و فعالیتهای روزمره و کتابهایی که صدا تولید میکنند بسیار مناسب هستند. هنگام خواندن کتاب، از کودک بخواهید صدای حیوانات را تقلید کند یا اشیای آشنا را نام ببرد. تکرار یک کتاب چندین بار کاملاً طبیعی و حتی مفید است، زیرا ذهن کودک از طریق تکرار یاد میگیرد.
کتاب خوانی برای کودک ۲ تا ۳ سال
در این سن، کودکان توانایی دنبالکردن داستانهای کوتاه را پیدا میکنند و تخیلشان فعالتر میشود. کتابهای تصویری با داستانهای ساده، کتابهای مفهومی (رنگها، احساسات، شمارش) و کتابهای تعاملی با درِ بازشو یا قسمتهای قابل لمس گزینههای خوبی هستند. هنگام خواندن کتاب، مکث کنید و اجازه دهید کودک برخی کلمات را حدس بزند. درباره احساسات شخصیتها صحبت کنید و از او بخواهید برخی صحنهها را تقلید کند. این سن بهترین زمان برای ایجاد روتین کتاب قبل از خواب است.
در سایت icodeschool میخوانیم:
وقتی فرزندتان نوپا میشود، شروع به صحبت کردن برای فهمیدن میکند. احتمالاً کتابهای مورد علاقهاش را بارها و بارها انتخاب میکند. تکرار داستانها میتواند به او کمک کند تا به یک خوانندهی با اعتماد به نفس تبدیل شود.
کودکان نوپا با تکرار یاد میگیرند. که یکی از دلایل اصلی داشتن کتابهای مورد علاقهشان است! آنها همچنین میتوانند بخشهای مورد علاقهی کتابهایشان را به خاطر بیاورند، مانند «میخواهم حیوانات را ببینم».
کتاب خوانی برای کودکان ۳ تا ۴ سال
در دوره سه تا چهار سالگی، کودکان توانایی درک پیامهای ساده داستانها را دارند و به پرسیدن سؤال علاقهمند میشوند. کتابهایی با داستانهای کمی طولانیتر، شخصیتهای ثابت و موضوعات آموزشی (دوستی، همکاری، احساسات) بسیار مناسباند. هنگام کتابخوانی، با هیجان بخوانید و از کودک بخواهید حدس بزند ادامه داستان چگونه پیش میرود. همچنین میتوانید بعد از پایان کتاب، درباره پیام یا موضوع آن گفتوگو کنید. این کار به رشد خلاقیت، زبان و مهارت حل مسئله کمک میکند.
کودکان ۴ تا ۵ سال
در این سن، کودک برای ورود به دوره پیشدبستانی آماده میشود و قدرت درک و تخیل بسیار بالاتری دارد. کتابهای آموزشی ساده، داستانهای ماجراجویانه، کتابهای مربوط به طبیعت یا حرفهها و کتابهایی با کلمات تکرارشونده انتخابهای خوبی هستند. از کودک بخواهید برخی کلمات ساده را حدس بزند یا یک صفحه را با زبان خودش تعریف کند. این روشها مهارتهای زبانی، حافظه و اعتماد به نفس او را تقویت میکنند.
نکات مهم کتابخوانی برای کودکان در سنین مختلف
کودکان در هر مرحله رشد، نیازها و تواناییهای متفاوتی دارند؛ به همین دلیل انتخاب کتابی که از نظر محتوا، تصاویر و میزان پیچیدگی متناسب با سن آنها باشد، نقش تعیینکنندهای در شکلگیری علاقه واقعیشان به مطالعه دارد. علاوه بر نوع کتاب، شیوه کتاب خواندن نیز باید با سن، سطح توجه و میزان درک کودک هماهنگ باشد تا تجربهای دلپذیر و مؤثر ایجاد کند. در ادامه، به مهمترین نکات کتابخوانی در گروههای سنی مختلف میپردازیم تا والدین بتوانند مناسبترین روش را برای فرزند خود انتخاب کنند.
پرسش پرتکرار
