بسیاری از والدین و اعضای خانواده می‌توانند در به دست آوردن وزن و رشد سالم برای کودکان کمک کنند. با اتخاذ سبک زندگی سالم، تمامی اعضای خانواده از این تلاش بهره‌مند می‌شوند. انتخاب مواد غذایی مغذی، کاهش مصرف غذاهای سریع و تنقلات ناسالم، افزایش فعالیت بدنی و مشاوره با متخصص تغذیه می‌تواند نقش مؤثری در بهبود وضعیت سلامتی داشته باشد.
رژیم‌های کوتاه‌مدت و بدون برنامه یا سرزنش و آزار کودکان دارای اضافه وزن، هیچ منفعتی برای سلامتی آنان نخواهد داشت. معمولاً اضافه وزن کودکان از دوران ابتدایی شروع می‌شود و این موضوع نگران‌کننده‌ای است؛ زیرا بسیاری از کودکانی که دچار اضافه وزن هستند، در بزرگسالی نیز به چاقی دچار می‌شوند. والدین نقش مهمی در تعیین نوع تغذیه و شیوه زندگی کودکان در مقطع ابتدایی دارند. توجه داشته باشید افرادی که پرستار استخدام کردند، باید مطمئن شوند که پرستار کودک بر رژیم او نیز نظارت کامل دارد.
با استفاده از راهکارهای ساده در منزل، می‌توانید تأثیر چشمگیری بر انتخاب رژیم غذایی کودک خود بگذارید. برای اطلاعات بیشتر درباره مدیریت چاقی در کودکان، پیشنهاد می‌شود که این مقاله را مطالعه کنید.
درمان چاقی در کودکان
اگر پزشک فرزند شما، اضافه وزن کودک یا اینکه دچار چاقی شده است را تشخیص دهد، توجه به توصیه‌ها و راهکارهای زیر می‌تواند به مدیریت وزن کودک کمک کند. تغییرات کوچک در رژیم غذایی و عادت‌های رفتاری می‌تواند تاثیر مثبت چشمگیری داشته باشد:
اصلاح رفتارهای غذایی در خانواده:
برای جلوگیری از چاقی و اضافه وزن کودکان، نخستین قدم اصلاح عادت‌های غذایی خانواده است. والدین و افرادی که از کودک مراقبت می‌کنند، باید با گروه‌های مختلف غذایی آشنا شوند و تعادل و تنوع را در وعده‌های غذایی کودک رعایت کنند. این بدان معناست که باید از پنج گروه غذایی به میزان مناسب استفاده شود.
افزایش مصرف میوه و سبزی:
کودکان دچار اضافه وزن به حداقل دو واحد میوه و سه واحد سبزی در روز نیاز دارند. این مواد به دلیل داشتن فیبر و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی می‌توانند به کاهش چربی‌های خون و پیشگیری از یبوست کمک کنند.
اجتناب از نوشیدنی‌های مضر:
نوشیدنی‌های حاوی قند مانند نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی، کالری دریافتی کودک را افزایش می‌دهند و می‌توانند عامل چاقی باشند. بهتر است از آبمیوه‌های تازه و طبیعی استفاده شود. همچنین، شیر ساده و کم‌چرب به جای شیرهای طعم‌دار که معمولاً قند بالایی دارند، انتخاب بهتری است.
پرهیز از خوردن غذا در حین تماشای تلویزیون:
خوردن غذا در حین تماشای تلویزیون می‌تواند باعث پرخوری شود. بنابراین توصیه می‌شود حتماً زمان غذا خوردن را از زمان تماشای تلویزیون جدا کنید.
گنجاندن حبوبات در رژیم غذایی:
حبوبات مانند عدس و لوبیا که سرشار از پروتئین، ویتامین‌ها و فیبر هستند را نباید فراموش کرد. فیبر موجود در این مواد می‌تواند به کاهش جذب قند و چربی کمک کند.
جایگزینی با تنقلات سالم:
سبزی‌های کم کالری مانند هویج و خیار را به عنوان تنقلات در اختیار کودک قرار بدهید تا از اضافه وزن کودکان جلوگیری شود.
اهمیت صبحانه:
تشویق کودک به مصرف صبحانه مهم است. گزینه‌های مناسبی مانند نان و پنیر، نان و تخم‌مرغ، فرنی و شیربرنج کم‌شیرین می‌توانند به عنوان صبحانه مصرف شوند.
ارائه میان‌وعده‌های سالم:
حداقل دو میان‌وعده سالم در روز شامل مغزها، میوه‌ها و ساندویچ‌های خانگی کوچک برای کودک فراهم کنید.
محدود کردن مصرف چربی‌ها:
از مصرف غذاهایی مانند سس‌های چرب، سوسیس و کالباس پرهیز کنید و به جای آن از سالادهای تازه با سس‌های خانگی استفاده نمایید. کره و روغن‌های با چربی بالا باید به حداقل برسند.
انتخاب لبنیات کم‌چرب:
شیر و لبنیات کم‌چرب گزینه‌های بهتری برای کودک هستند. مصرف لبنیات پرچرب باید محدود شود.
حذف تدریجی تنقلات مضر:
شکلات و تنقلات پرکالری را به تدریج از رژیم غذایی کودک حذف کنید و به او آموزش دهید که غذاهای سالم‌تر را انتخاب کند. این به کاهش اضافه وزن کودکان کمک شایانی می‌کند.
عدم اجبار در خوردن غذا:
کودک را به خوردن غذا مجبور نکنید و از وادار کردن او برای تمام کردن بشقاب غذا خودداری کنید.
افزایش مصرف غذاهای غنی از فیبر:
غذاهای فیبردار مانند نان سبوس‌دار، میوه‌ها و سبزی‌های خام باید در رژیم غذایی جایگزین شوند.
محدود شدن مصرف آجیل:
مغزها را به مقدار معتدل به کودک بدهید، زیرا دارای چربی و کالری بالایی هستند.
سرو غذا در محیط آرام:
غذا باید در محیطی آرام و به‌طور منظم سرو شود. از ظرف‌های کوچک برای کودکان استفاده کنید. درمان استرس کودکان نیز میی تواند بسیار موثر باشد.
ایجاد خواب منظم:
خواب منظم به بهبود فعالیت‌های متابولیک کمک می‌کند. فرزندتان باید سعی کند هر روز به موقع بخوابد و بیدار شود.
تشویق به فعالیت‌های بدنی:
فرزند شما باید فرصتی برای شرکت در فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و بازی‌های فعال داشته باشد. فعالیت‌ها باید با سلیقه کودک انتخاب شوند تا او احساس رضایت کند.
با رعایت این نکات و همکاری همه اعضای خانواده، می‌توان با اضافه وزن کودکان مبارزه و عادات غذایی سالم را در او نهادینه کرد.
علت چاقی کودکان
برخی از دلایل کلیدی بروز اضافه وزن کودکان به شرح زیر است:
- عوامل ژنتیکی و وراثتی: احتمال ابتلا به اضافه وزن و چاقی در کودکانی که والدین آنها خود دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، افزایش می‌یابد. همچنین، کودکانی که از مادران مبتلا به دیابت به دنیا آمده‌اند، نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند. حتی کودکانی که یکی از والدین آنها وزن زیادی دارند، ممکن است در آینده و با وجود حفظ وزن ایده‌آل، با مشکلات وزنی مواجه شوند.
- عوامل محیطی و شیوه زندگی: رفتارهای غذایی نامناسب یکی از عوامل موثر در چاقی است. عادات مصرف غذاهای پرکالری، غذاهای آماده و فست‌فود، تنقلات فاقد ارزش تغذیه‌ای همچون چیپس، شکلات و شیرینی، به‌علاوه نوشیدنی‌های شیرین و پرقند می‌تواند به افزایش وزن منجر شود. وجود این نوع مواد غذایی در محیط‌های زندگی کودک، از جمله خانه، مهدکودک، مدرسه و مکان‌های تفریحی، از دیگر عواملی است که می‌تواند بر عادات غذایی او تاثیر بگذارد.
- نقص در فعالیت بدنی: بی‌تحرکی کودکان نیز جزو فاکتورهای مرتبط با شیوه زندگی است. کاهش فعالیت بدنی، استفاده بیش از حد از کامپیوتر، تماشای تلویزیون به مدت طولانی و کمبود زمان برای بازی در فضای باز از جمله دلایلی هستند که به این مشکل دامن می‌زنند. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که به طور متوسط پنج ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند، پنج برابر بیشتر از سایر هم‌سن‌وسالان خود به چاقی مبتلا می‌شوند.
با درنظر گرفتن این عوامل، اهمیت توجه به تغذیه سالم و فعالیت بدنی مناسب برای حفظ وزن ایده‌آل و سلامت عمومی کودکان بیشتر مشخص می‌شود.
تشخیص اضافه وزن در کودکان
محاسبه شاخص توده بدنی (BMI) یکی از ابزارهای مهم برای ارزیابی اضافه وزن کودکان است که به ویژه برای سنجش اضافه وزن یا کمبود وزن کاربرد دارد. این شاخص با تقسیم وزن به کیلوگرم بر مربع قد (برحسب متر) محاسبه می‌شود. شاخص BMI با توجه به سن و مراحل رشدی که طی می‌کنند، متغیر است. به همین دلیل، ارزیابی تنها بر اساس BMI برای کودکان کافی نیست و نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق‌تری دارد.
نمودارهای ویژه‌ای BMI برای کودکان بین ۲ تا ۱۸ سال طراحی شده‌اند و این مقادیر با توجه به سن و جنسیت کودک مورد مقایسه قرار می‌گیرند. در اینجا، محدوده‌های مختلف BMI برای کودکان دسته‌بندی شده‌اند:
- زیر صدک ۳: نشان‌دهنده کم وزنی
- صدک ۳ تا ۸۵: محدوده وزن سالم
- صدک ۸۵ تا ۹۵: اضافه وزن
- صدک ۹۵ و بالاتر: چاقی
به خاطر داشته باشید که این نمودارها تنها به عنوان راهنما قابلیت استفاده دارند و در نهایت، پزشک کودک شما می‌تواند بهترین ارزیابی را در مورد وضعیت وزن او ارائه دهد. از این رو، توصیه می‌شود حتماً زمانی را برای مشاوره با پزشک درباره وضعیت وزن کودک خود اختصاص دهید.
ورزش های مناسب کودکان
کودکان را به شرکت در فعالیت‌های ورزشی و بازی در فضای باز ترغیب کنید. سعی کنید با هم در خانواده به انجام فعالیت بپردازید؛ مثلاً می‌توانید با هم پیاده‌روی کنید، دوچرخه‌سواری کنید یا به شنا بروید. کودکان مدرسه‌ای به طور متوسط به حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی در هر روز نیاز دارند.
همچنین، زمان صرف شده برای سرگرمی‌های غیر فعال همچون تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدئویی را کنترل کنید و آن را برای کودکان مدرسه‌ای به کمتر از دو ساعت در روز و برای کودکان پیش‌دبستانی و نوپا به کمتر از یک ساعت کاهش دهید.
سخن پایانی
والدین و سرپرست‌های کودکان می‌توانند تأثیر بسیار مهمی در شکل‌دهی عادات غذایی سالم و کاهش اضافه وزن کودکان داشته باشند. با تغییر سبک زندگی و عادات غذایی خود، می‌توانید الگوی مناسبی برای فرزندان‌تان ایجاد کنید تا آنها نیز به سمت رژیم غذایی سالم گرایش پیدا کنند.
به علاوه، اگر کودکان شما بتوانند فعالیت‌های بدنی شما را مشاهده کنند، احتمال اینکه از بازی‌ها و سرگرمی‌های غیر فعال فاصله بگیرند و به فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های پرتحرک روی آورند، افزایش می‌یابد. بنابراین، بهتر است به عنوان یک الگو، نمونه‌ای مثبت برای فرزندان خود باشید و اضافه وزن کودکان را جدی بگیرید.
سوالات متداول
اضافه وزن در کودکان چه عوارضی می‌تواند داشته باشد؟
اضافه وزن در کودکان می‌تواند منجر به عوارض جسمی و روانی متعددی شود. از عوارض جسمی می‌توان به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و مشکلات مفصلی اشاره کرد. همچنین، کودکان با اضافه وزن ممکن است به مشکلات روانی مانند اعتماد به نفس پایین، افسردگی و اضطراب نیز دچار شوند. این عوارض می‌توانند تأثیرات طولانی‌مدتی بر روی کیفیت زندگی آنها داشته باشند.
چگونه می‌توان به جلوگیری از اضافه وزن در کودکان کمک کرد؟
جلوگیری از اضافه وزن در کودکان نیازمند توجه به چندین عامل است. اولاً، ایجاد عادات غذایی سالم که شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب باشد، بسیار مهم است. ثانیاً، تشویق کودکان به فعالیت‌های بدنی روزانه مانند بازی در فضای باز، ورزش یا شرکت در فعالیت‌های حرکتی می‌تواند کمک‌کننده باشد. همچنین، مهم است که والدین الگوی خوبی برای فرزندان خود باشند و عادات سالم را خود نیز رعایت کنند. ایجاد محیطی حمایتی و مثبت در خانه نیز می‌تواند به کودکان کمک کند تا انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشند.
