کراتوز اکتینیک یا کراتوز خورشیدی Actinic keratosis یکی از بیماریهای پوستی است که در بسیاری از مواقع به دنبال بیتوجهی به پوست ایجاد میشود. مراقبت از پوست از جمله کارهایی است که باید هر فردی به آن توجه ویژهای داشته باشد. استفاده از کرمهای ضد آفتاب با SPF مناسب از مهمترین مراحل مراقبت از پوست به شمار میرود.
با انجام این کار میتوانید از بروز بسیاری از مشکلات پوستی همچون ککومک، پیری زودس و رنگ ناهموار پوست به طور جدی جلوگیری کنید. کراتوز خورشیدی در صورت عدم درمان به موقع یا عدم استفاده از خدمات پرستار در منزل میتواند به سرطان پوست منجر شود. در این مقاله، قصد داریم به علائم، علل و روش درمانی این بیماری بپردازیم.
کراتوز اکتینیک چیست؟
اکتینیک کراتوزیس به دنبال انباشته شدن نور خورشید بر روی پوست و در طول زمان ایجاد میشود. این بیماری در افراد بالای ۵۵ سال و کسانی که زمان زیادی را صرف ورزش و یا فعالیت در زیر نور خورشید و فضای باز میکنند، شایعتر از دیگران است. این بیماری در مردان شایعتر است زیرا در برابر نور خورشید از محافظ استفاده نمیکنند. عواملی همچون سن، پوست روشن و عدم استفاده از محافظ همچون کلاه و یا کرم ضدآفتاب احتمال بروز این بیماری را افزایش میدهد.
احتمال بروز این بیماری در بزرگسالان ۳۰ و یا ۴۰ ساله نیز وجود دارد. افرادی که به این بیماری مبتلا میشوند، بر روی پوست خود نقطه ناهمواری را مشاهده میکنند که از بین هم نمیرود. پرستار بیمار میتواند با یک بررسی ساده به این مسئله پی ببرد. در صورتی که این بیماری به موقع درمان نشود، به نوعی از سرطان پوست به نام کارسینوم سلول سنگفرشی تبدیل میشود. بهترین راه برای جلوگیری از کراتوز خورشیدی، محافظت از پوست در مقابل نور خورشید است.
انواع اکتینیک کراتوزیس
اکتینیک کراتوزیس یکی از بیماریهایی است که به دنبال قرار گرفتن بیش از حد زیر نور خورشید ایجاد میشود. این نوع اگزما انواع مختلفی دارد که هر یک با خطرات ویژهای همراه هستند و میتوانند در صورت عدم شناسایی و تشخیص به موقع، به سرطان سلول سنگفرشی منجر شوند. انواع کراتوز خورشیدی عبارتند از:
- کراتوز کلاسیک
در نوع کلاسیک این بیماری، لکههای خشن و خشکی بر روی پوست ظاهر میشوند که بیشتر در نواحی همچون صورت، دست و پشت دست مشهود است. احتمال بروز این نوع از بیماری با افزایش سن و تعداد دفعات و مدت زمانی که پوست در معرض آفتاب است افزایش مییابد. - کراتوزآتروفیک
در این نوع از کراتوز اکتینیک، ظاهر پوست نازک و مسطح میشود که بیشتر در صورت و دستها مشهود است. در این شرایط، پوست فاقد لایه محافظی به نام کراتین است که خطر ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی را نیز افزایش میدهد. - کراتوز پیگمانته
در این نوع از کراتوز، بر روی پوست بیمار لکههای قهوهای یا مشکی مشاهده میشود. درمان این نوع از کراتوز به دلیل وجود ملانین دشوارتر است. - کراتوز بوونوئید
این نوع از کراتوز به کارسینوم سلول سنگفرشی شباهت زیادی دارد و برای جلوگیری از پیشرفت سرطان باید به سرعت روند درمان را آغاز کرد. - کراتوز هیپرتروفیک
در این نوع از کراتوز، پوست ضخیم شده و هیپرکراتوز مشخص میشود. افرادی که به این نوع از کراتوز مبتلا میشوند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارند.
علت ایجاد کراتوز اکتینیک
کراتوز اکتینیک به دلیل قرار گرفتن در زیر تابش نور و اشعههای فرابنفش خورشید علی الخصوص اشعه UVB ایجاد میشود. این اشعهها باعث میشوند که DNA سلولهای پوستی آسیب ببینند و سلولهای غیر طبیعی در پوست ایجاد شود. علل ایجاد کراتوز عبارتند از:
- افزایش سن
با افزایش سن، پوست فرد در معرض تغییراتی قرار میگیرد که منجر به افزایش آسیبپذیری آن در مقابل نور خورشید میشود. خطر ابتلا به کراتوز خورشیدی بیش از همه افراد بالای ۶۰ سال را تهدید میکند. - نوع پوست
مقدار ملانین یا همان پیگمنت پوست در افرادی که پوست روشنتری دارند کمتر است. بنابراین این دسته از افراد بیشتر در معرض ابتلا به کراتوز خورشیدی قرار دارند. - مدت زمان قرارگرفتن در معرض آفتاب
افرادی که در فضای باز و زیر تابش نور خورشید فعالیت و یا ورزش میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کراتوز قرار دارند. - سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که از بیماریهایی همچون ایدز و پسوریازیس رنج میبرند، سیستم ایمنی ضعیفی دارند و به همین دلیل در مقایسه با دیگران بیشتر در معرض خطر ابتلا به کراتوز خورشیدی قرار دارند.
علائم کراتوز اکتینیک
بیماری کراتوز اکتینیک علائم متنوعی را از خود بروز میدهد که توسط یک متخصص پوست به راحتی تشخیص داده میشود. این بیماری خود را به صورت یک یا چندین ضایعه در قسمتهای مختلف پوست نشان میدهد. اندازه هر یک از این ضایعات میتواند متغیر باشد و در بیشتر موارد از یک تا دو و نیم سانتیمتر مشاهده شده است. رنگ این ضایعات نیز متفاوت هستند و میتوانند به رنگ قرمز و یا حتی قهوهای درآیند. بیمار مبتلا به کراتوز خورشیدی از علائمی مانند خارش، سوزش، خونریزی در ناحیه برآمده و پوستهپوسته شدن رنج میبرد.
به نقل از وبسایت mayoclinic:
کراتوزهای اکتینیک از نظر ظاهری متفاوت هستند. علائم عبارتند از:
لکه پوست زبر، خشک یا پوسته پوسته، معمولاً کمتر از 1 اینچ (2.5 سانتی متر) قطر دارد.
لکه یا برآمدگی صاف تا کمی برآمده در لایه بالایی پوست
در برخی موارد، یک سطح سخت و زگیل مانند
تنوع رنگ، از جمله صورتی، قرمز یا قهوه ای
خارش، سوزش، خونریزی یا پوسته پوسته شدن
لکه ها یا برجستگی های جدید در نواحی در معرض آفتاب سر، گردن، دست ها و ساعد
نحوه تشخیص اکتینیگ کراتوزیس
از آن جایی که علائم اکتینیک کراتوزیس با نشانههایی همچون ضایعات برآمده و زبر همراه است، پزشک حتی با یک مشاهده ساده هم میتواند این ضایعات که به رنگهای قهوهای، قرمز، خاکستری هستند را تشخیص دهد. پزشک برای تشخیص این بیماری علائم دیگر بیمار همچون احساس خارش و سوزش، احساس گزگز، خونریزی، رنگ پریدگی لبها و موارد دیگر را نیز در نظر میگیرد. در مواقعی که پزشک نیاز به بررسی بیشتر را احساس کند، از روش بیوپسی یا نمونهبرداری برای تشخیص استفاده میکند.
درمان کراتوز اکتینیگ
درمان کراتوز اکتینیک به تعداد کراتوزها و ظاهر آنها نیز بستگی دارد. ممکن است پزشک معالج تنها با یک جلسه درمان در مطب بتواند تمامی ضایعات پوستی را رفع کند. بسته به شدت بیماری و شرایط بیمار، ممکن است چندین جلسه درمان مورد نیاز باشد. ممکن است روشهای زیر برای رفع کراتوز پیشنهاد شوند.
- لایهبرداری شیمیایی
این روش به صورت سرپایی و در مطب انجام میشود و از نظر پزشکی نیز مورد تایید قرار گرفته است. در این روش، پزشک مواد شیمایی را بر روی لایه بالایی پوست قرار میدهد تا لکهها از بین بروند. چند روز اول ممکن است بیمار در ناحیه درمان شده احساس ناراحتی و درد داشته باشد. با التیام پوست، لایهای جدید و سالم از پوست قابل رویت است.
- سرما درمانی
سرمادرمانی یا کرایوتراپی زمانی تجویز میشود که بیمار یک یا دو کراتوز داشته باشد. در طول این روش درمانی برای بیماری کراتوز اکتینیک، پزشک از مادهای سرد همچون نیتروژن مایع به منظور فریز کردن ضایعات پوستی استفاده میکند. بعد از چند روز، ضایعات تاولزده و خود به خود کنده میشوند.
- برداشتن پوست
اگر این روش توسط پزشک برای شما تجویز شده باشد، ابتدا پوستی که اطراف کراتوز است بیحس شده و سپس کراتوزها برش داده میشوند. در این روش، در عرض دو تا سه هفته شاهد بهبودی زخمها خواهید بود.
- فتودینامیک تراپی
اگر بر روی پوست شما چند کراتوز وجود دارد و یا کراتوزهای شما با وجود درمان باز هم عود کردهاند، این روش برای شما توصیه میشود. در این روش، پزشک از کرم و نوردرمانی ویژهای استفاده میکند تا سلولهای پیش سرطانی پوست را از بین ببرد. در این روش، نباید تا زمان بهبودی پوست زیر نور خورشید قرار بگیرید.
درمان خانگی اکتینیک کراتوز
در صورتی که پزشک بر روی پوست شما چند ضایعه خشک یا کراتوز اکتینیک را مشاهده کند که خیلی هم محسوس نیست، درمانهای خانگی برای بیمار تجویز میشود. مدت زمانی که معمولا برای استفاده از این درمان خانگی توصیه میشود، حداکثر ۴ ماه است. چند نمونه از کرم و ژلهای درمانی برای درمان کراتوز عبارتند از:
- ژل پوستی دیکلوفناک
- کرم پوست فلورواوراسیل
- کرم پوستایمی کیمود
- ژل موضعی اینگنول مبوتات
روشهای پیشگیری از کراتوز اکتینیک
به منظور جلوگیری از کراتوز اکتینیک باید از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید تا از تاثیرات مضر نور خورشید در امان بمانید و احتمال بروز آسیبهای جدی نیز کاهش یابد. چند روش برای پیشگیری از این بیماری عبارتند از:
- از قرار گرفتن زیر نور خورشید به ویژه بین ساعت ۱۰صبح تا ۲ بعداز ظهر به شدت خودداری کنید. این زمان، نور خورشید با بیشترین شدت میتابد و ماندن طولانی زیر نور خورشید احتمال بروز این بیماری را افزایش میدهد.
- از کرمهای ضد آفتاب با 30 SPF به بالا استفاده کنید. ۱۵ دقیقه قبل از خارج شدن از منزل حتما از ضد آفتاب استفاده کرده و هر دو ساعت یکبار نیز آن را تجدید کنید.
- از سولاریم بیش از حد استفاده نکنید زیرا قرار دادن پوست در معرض اشعه فرابنفش این دستگاه باعث میشود پوست شما آسیب ببیند.
اکتینیک کراتوزیس از بیماری های پوستی شایع سالمندان نوعی اختلال پوستی به شمار میرود که با علائمی همچون لکههای خشک و پوستهپوسته خود را نشان میدهد. اگرچه میتوان این بیماری را در مراحل اولیه با داروهای خانگی درمان کرد اما در بیشتر موارد برای درمان باید روشهای جراحی و یا موضعی به کار گرفته شود. با استفاده از کرمهای ضد آفتاب و محافظت از پوست در مقابل نور خورشید تا حد زیادی میتوان از بروز این بیماری جلوگیری کرد. از آنجایی که این بیماری در صورت بیتوجهی منجر به نوعی از سرطان پوست میشود، بهتر است در صورت مشاهده علائم ذکر شده در سایت زندگی برتر، روند درمان را سریعتر آغاز کنید.
سؤالات متداول
آیا میتوان از بیماری کراتوز اکتینیک پیشگیری کرد؟
با محافظت از پوست در برابر اشعه خورشید و بررسی منظم پوست خود میتوانید تا حد زیادی از بروز این بیماری جلوگیری کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند؟
سالمندان بالای ۶۰ سال و افرادی که مدام زیر نور خورشید و بدون استفاده از راهکارهای محافظتی در حال فعالیت و یا ورزش هستند.
