مراقبت های لازم از زخم پای دیابتی

بیماری دیابتی از بیماری‌های پیش‌رونده و گسترده در بین افراد است که عوارض متعددی دارد. یکی از عوارض ابتلا به دیابت، پای دیابتی است. این بیماری در بین 25 درصد از بیماران دیابتی دیده می‌شود. این زخم مزمن بوده و خیلی دیر درمان می‌شود. با مراقبت از پای دیابتی و رعایت برخی از موارد می‌توانید جلو پیشروی بیماری را بگیرید. گاهی زخم‌ تا استخوان پیش می‌رود و گاهی مرگ تمام بافت‌های اطراف زخم درنهایت به قانقاریا و قطع پا بیمار منجر می‌شود. برای جلوگیری از این عارضه، چک کردن منظم پا در افراد دیابتی، رعایت بهداشت و کنترل عفونت و عارضه‌های پرخطر می‌تواند مفید باشد.

پای دیابتی

دیابت مزمن و حاد درنهایت باعث بروز زخم پای دیابتی می‌شود. چرا که این بیماری در طولانی مدت باعث آسیب دیدن رگ‌های پا شده و بی‌حسی و کاهش حس درد را در این ناحیه به‌همراه دارد. این روند درنهایت باعث آسیب دیدن پاها  و عدم توانایی در راه رفتن می‌شود. این روند سبب می‌شود که پا بیشتر آسیب دیده و ضربه بخورد یا حتی اشیا نوک تیز در پا فرو بروند و فرد متوجه نشود. حتی ممکن است در کف پا زخم و تاول ایجاد شده و به‌خاطر نداشتن حس و عدم آگاهی فرد، درنهایت این زخم گستردش پیدا کند.

انواع زخم پا بیمار دیابتی

زخم پای دیابتی با سیستم طبقه‌بندی واگنر به دسته‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شود. براساس این سیستم زخم پای دیابتی شامل دسته مختلف زیر است:

• زخم درجه 0: این زخم یک زخم بدون ضایعات و باز است که ممکن است دراین مرحله زخم بهبود یافته باشد.
• زخم درجه 1: این زخم یک زخم سطحی است که هنوز به لایه‌های زیرین نفوذ نکرده است.
• زخم درجه 2: در این نوع زخم کمی عمق پیدا کرده و تاندون، استخوان یا کپسول را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• زخم درجه 3: در این زخم، لایه‌های بیشتری درگیر هستند و ممکن است شاهد بروز آبسه، استئومیلیت یا تاندونیت باشید.
• زخم درجه 4: در این درجه از پای دیابتی، قانقاریا در بخشی از پاشنه یا بین انگشان پا ایجاد می‌شود.
• زخم درجه 5: در این نوع از زخم پا دیابتی تمام پا دچار قانقاریا و بافت‌های اسکار می‌شود.

نوروپاتی دیابتی چیست؟

حدود نیمی از بیماران دیابتی در 25 سال شروع بیماری دیابت، علائ نوروپاتی را تجربه می‌کنند که عامل خطر اصلی زخم پا است. نوروپاتی بی‌حسی و ضعف در ناحیه پا را به‌همراه دارد. بالا رفتن میزان قند خون، چربی خون و مقاومت به انسوین و استرس در ایجاد نوروپاتی نقش دارند. درواقع دیابت با مرور زمان، باعث بروز آسیب به عصب‌ها و اندام‌های فرد می‌شو. درصوریت که عصب پاها دچار آسیب بشوند؛ دیگر فرد سرما یا گرما را حس نمی‌کند و در پاها احساس سوزش می‌کند. نداشتن س در پاها را به عنوان نوروپاتی می‌شناسیم. این بیمرای خطر ایجاد زخم و آسیب به پا را افازیش می‌ددهد. دیابت باعث تغییرات عروق خونی از جمله شریان‌ها نیز می‌شد. همپنین بمرای‌های عروقی محیطی، رسوب چربی در دیواره عروق را در پی داشته و درنهایت به انسداد عروق منجر می‌شود. این انسداد درنهایت باعث می‌شود که جریان خون به اندام ها کمتر شود. برای درمان این عارضه می‌توانید از خدمات پرستاری بیمار استفاده کنید.

علائم پا در بیماران دیابتی

از اولین نشانه‌های زخم پا دیابتی که در مراقبت از پای دیابتی باید به آن توجه داشت؛ ترشحات از پا  در ناحیه آسیب دیده است. این ترشح روی جوراب یا کفش نیز لک ایجاد می‌کند. همچنین تورم و قرمزی در ناحیه زخم یا ایجاد بوهای غیرطبیعی از دیگر نشانه‌های زخم پا دیابتی است. از رایج‌ترین نشانه‌های این عارضه، ایجاد یک بافت سیاه به نام بافت اسکار یا قانقاریا است که در نواحی اطراف زخم ایجاد می‌شود. اختلال در جریان خون در نواحی اطراف زخم، به ایجاد این بافت منجر می‌شود. البته علائم دیابت در کودکان اینگونه نیست و متفاوت است.

قانقاریا جزئی یا کامل به‌خاطر مرگ بافت ناشی از عفونت ایجاد می‌شود و معمولا در اطراف زخم به‌وجود می‌آید. قانقاریا جزئی یا کامل ناشی از مرگ بافت یا عفونت است. درصورتی‌که این عارضه به‌موقع درمان نشود؛ می‌تواند تمام بافت و اندام را تحت شعاع قرار دهد. در این شاهد ترشحات بدبو، درد، بی‌حسی تدریجی هستید. درصورتی‌که پوست به بنفش یا آبی یا تغییر رنگ پیدا کرد؛ بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

به نقل از سایت uofmhealth:

زخم پای دیابتی یک زخم یا زخم باز است که تقریباً در 15 درصد از بیماران دیابتی ایجاد می شود و معمولاً در پایین پا قرار دارد. از بین افرادی که دچار زخم پا می شوند، شش درصد به دلیل عفونت یا سایر عوارض مرتبط با زخم در بیمارستان بستری خواهند شد.
دیابت علت اصلی قطع عضو غیرتروماتیک اندام تحتانی در ایالات متحده است و تقریباً 14 تا 24 درصد از بیماران مبتلا به دیابت که دچار زخم پا می شوند، قطع عضو می شوند. اما تحقیقات نشان داده است که ایجاد زخم پا قابل پیشگیری است.

عوارض زخم پای دیابتی

عدم درمان مناسب و به‌موقع این بیماری می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند:

1. عفونت‌های پوستی و استخوانی: آسیب‌های عصبی و جریان خون ضعیف، می‌تواند خطر التهاب یا عفونت  در زخم‌ها را در پی داشته بشد. این عارضه در بیمارانی که پیش‌ازاین درمان نشده‌اند؛ بیشتر دیده می‌شود.
2. ایجاد آبسه: پای دیابتی به‌سادگی درمان می‌شود؛ اما در برخی از موارد لازم است که بافت برداشته شود.
3. بدشکلی پا: درصورت عدم مراقبت از پای دیابتی؛ بدشکلی پا، عدم تعادل و آسیب زیاد به اعصاب ایجاد می‌شود. این روند درنهایت باعث ضعف عضلات پا و عدم تعادل فشار روی پا می‌شود. این پروسه در نهایت می‌تواند مشکلات و تغییراتی در شکل پا ایجاد کند.
4. بیماری‌های مفصلی نوروپاتیک: این عارضه با التهاب شدید در استخوان‌ها  و مفاصل پا و آسیب به اعصاب محیطی ایجاد می‌شود. مفاصل شارکو، احتمال شکستگی استخوان‌های پا بدون احساس آن و تغییر شکل پاها در اثر این بیماری رخ می‌دهد.
5. بیماری مفصلی نوروپاتیک: این عارضه با التهاب شدید در استخوان‌ها و مفاصل پا  آسیب به اعصاب محیطی ایجاد می‌شود. آسیب مفصل شارکو سبب می‌شود که احتمال شکستگی در استخوان‌های پا بدون احساس آن و تغییر در شکل پاها بیشتر مشاهده شود.
6. قانقاریا و قطع عضو: با جریان خون ضعیف و عدم التیام زخم‌ها که قابل درمان نباشد؛ مرگ سلول‌های بافت پا ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از سرایت عفونت به ساق پا و دیگر اعضا بدن، پا قطع می‌شود.

روش تشخیص زخم پا دیابت

برای تشخص بیماری پای دیابتی نیاز به انجام آزمایشات و معاینات متعدد دارید. ابتدا لازم است که علائم و نشانه‌های بیماری از بیمار سوال شود. سپس معایناتی روی پاها، میزان گردش خون و ناحیه‌ای که مشکل دارد؛ انجام می‌شود. در مراحل بعدی آزمایش CBC خون بیمار کاملا بررسی می‌شود.  تنظیم نبودن تعداد گلبول‌های سفید خون، نشانه وجود عفونت در بدن بیمار است. همچنین در این روند میزان قند خون بیمار هم بررسی می‌شود. همچنین برای بررسی میزان تخریب پا بیمار، یک عکس اشعه ایکس از بیمار گرفته می‌شود. در این مرحله سونوگرافی، آنژیوگرام و غیره هم انجام می‌شود.

مراقبت از پا در بیماران دیابتی

برای مراقبت از پای دیابتی لازم است که برخی از کارها را انجام دهید. سالم نگه داشتن پاها از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین لازم است که بهداشت پا را رعایت کنید. برای این منظور به موارد زیر توجه داشته باشد:

• روزانه پاها را چک کنید: روزانه پاها را بررسی کرده و مطمئن شوید که هیچ گونه تغییر در پاها ایجاد نشده باشد.
• کفش و جوراب مناسب انتخاب کنید: با انتخاب کفش و جوراب مناسب، از آسیب به پاها جلوگیری کرده و به بدشکلی یا آسیب‌های بافتی و عروقی دامن می‌زنید. کفش و جوراب شما نباید تنگ باشند.
• مراقبت از میخچه و پینه پا: میخچه و پینه پا را به‌دقت بررسی و درمان کنید. چرا که این عارضه احتمال بروز عفونت را افزایش می‌دهد.
• مراقبت از پاها در برابر گرما و سرما زیاد: قرار گرفتن پاها در برابر گرما و سرما شدید می‌تواند احتمال آسیب به پاها را افزایش دهد.
• کنترل قند خون: از مهم‌ترین نکات در مراقبت از پای دیابتی کنترل قند خون است. چرا که عدم کنترل قند خون بروز مشکلات متعدد در پا افراد دیابتی را گسترش می‌دهد.
• معاینه منظم پاها: پاها باید توسط پزشک منظم معاینه شوند تا عفونت، بدشکلی پاها و مواردی ازاین‌دست ایجاد نشود.

درمان پای دیابتی

اولین هدف از درمان زخم پای دیابتی حذف عوامل عفونی در محیط زخم است. برای این منظور، باید مراحل زیر را دنبال کنید:

• پیشگیری از عفونی شدن زخم: در این مرحله زخم را تمیز و پاک نگه دارید و روزانه آن را شستشو دهید و پانسمان زخم را عوض کنید.
• حذف فشار یا آسیب فیزیکی: هیچ فشاری نباید به زخم وارد شود. توصیه ما این است که بیمار از کفش‌های مخصوص یا عصا و ویلچر استفاده کند. اگر لازم باشد؛ برای حذف فشار روی بافت استخوانی هم جراحی انجام می‌شود.
• حذف سلول‌های و بافت‌های مرده در زخم: در این روش پزشک بافت مرده و نکروز شده را حذف می‌کند.
• ضدعفونی کردن زخم و تجویز دارو مناسب: در این مرحله از ضدعفونی‌کننده‌های مخصوص زخم و انواع آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت استفاده می‌شود.
• کنترل قند خون و دیگر مشکلات زمینه‌ای: برای این منظور، لازم است که سطح قند خون و فشار خون مدام چک شود.

زمان مناسب مراجعه به پزشک در زخم پا دیابتی‌ها

افراد دیابتی باید منظم توسط پزشک معاینه و چکاپ شوند. بهتر است به متخصصین غدد مراجعه کنید. درصورتی بروز هرکدام از علائم زیر، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید:

• ورم پا
• تغییر دمای پا
• رشد ناخن داخل پا
• علائم عفونت
• تغییر رنگ پوست پا
• رشد نان داخل پا
• ایجاد زخم‌های مداوم و پی‌درپی در پا
• احساس درد یا سوزن‌سوزن شدن پا
• بیماری پای ورزشکاران و دیگر عفونت‌های قارچی
• پیشگیری از زخم پای دیابتی

یکی از مراحل مراقبت از پای دیابتی، پیشگیری از بروز یا بازگشت این عارضه است. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از نیمی از زخم‌های پای دیابتی عفونی می‌شوند که 20 درصد از آن‌ها شامل عفونت‌های متوسط یا شدید هستند که درنهایت به قطع عضو منجر می‌شوند. برای پیشگیری از این عارضه شما به مراقبت‌های پیشگیرانه نیاز دارد. برای این کار لازم است که قند خون مدام چک شود. چراکه تا زمانی که قند خون در یک محدوده سالم حفظ شود؛ احتمال بروز عوارض بیماری دیابت به حداقل می‌رسد. همچنین با رعایت موارد زیر از ابتلا به زخم پای دیابتی جلوگیری می‌شود:

• روزانه پاهای خون را بشویید
• جوراب را مرتبا عوض کنید
• از کفش‌های طبی و مناسب استفاده کنید.
• بعد از استحمام پاها را کاملا خشک کرده و از مرطوب‌کننده‌ها و لوسیون‌های مناسب استفاده کنید.
• هر روز پاها را بشویید.
• ناخن‌ها باید مرتب کوتاه شده و بافت اطراف ناخن آسیب نبیند.
• درصورت بروز میخچه، برای برداشتن آن به پزشک مراجعه کنید.
• افراد دیابتی باید منظم توسط پزشک چکاپ شوند.
• رعایت بهداشت در این افراد اهمیت زیادی دارد.
• نوشیدنی‌های الکلی یا مصرف دخانیات برای جلوگیری از ابتلا به دیابت مفید است.
• پوشیدن جوراب‌ها یا کفش‌های تنگ برای افراد دیابتی مجاز نیست.

مدت زمان درمانی پای دیابتی

برای سرعت دادن به درمان زخم پا دیابتی لازم است که فشار روی این ناحیه به حداقل خود برسد.  فشار ناشی از راه رفتن یا ایستادن باید حذف شود. برای این منظور پزشک راهکارهای زیر را توصیه می‌کند:

• استفاده از کفی‌های مناسب کفش برای جلوگیری از ایجاد میخچه
• پوشیدن کفش‌های مخصوص افراد دیابتی
• استفاده از بریس‌های محافظ پا
• استفاده از چسب‌های مخصوص زخم پا دیابتی

همچنین برای تسریع روند درمان، حذف بافت‌های مرده اطراف زخم و پاکسازی عفونت و اجسام خارجی هم می‌تواند مفید باشد. ضدعفونی کردن ناحیه آسیب دیده، حمام گرم، درمان‌های آنزیمی، خشک نگه داشتن زخم و عوض کردن پانسمان، استفاده از پانسمان‌های آلژینات کلسیم برای مهارت رشد باکتری‌ها به درمان سریع‌تر کمک می‌کند. درنهایت درمان زخم پا دیابتی می‌تواند چند هفته تا چند ماه طول بکشد.

تغذیه در بهبود زخم پای دیابتی

رژیم غذایی مناسب برای مدیریت دیابت بسیار مهم است. رژیم غذایی افراد دیابتی همواره باید شامل مقادیر زیادی میوه و سبزیجات باشد. همچنین پروتئین کافی و دانه‌ها نیز باید در آن رژیم غذایی موجود باشد. استفاده از مواد نشاسته‌ای، شیرینی‌ها و چربی‌های اشباع شده برای این افراد مجاز نیست. رعایت رژیم غذایی سالم برای درمان زخم‌های دیابتی و درمان زخم‌های ناشی از این بیماری مفید است. مصرف عده‌های غذایی در زمان‌‌های مشخص نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. برای چک کردن وضعیت تغذیه بیماران دیابتی می‌توانید از خدمات پرستار در منزل بهره‌مند شوید.

سخن آخر

خطر زخم پا دیابتی از عوارض رایج بیماری دیابت است که همواره بهتر است پیشگیری از آن را مد نظر قرار دهید. برای این منظور میزان قند خون باید مدام چک شود؛ نظافت رعایت شود و برخی موارد در سبک زندگی رعایت شود. درصورت مشاهده زخم پای دیابتی خیلی سریع باید درمان زخم را شروع کنید. گسترش زخم پا دیابتی سبب می‌شود که این زخم به بافت‌های زیرین پا سرایت کرده و شدت بیشتری پیدا کند. درصورت عدم مراقبت از پای دیابتی و مرگ بافت‌ها در پا، ممکن است قانقاریا در پا ایجاد شده و درنهایت بیمار مجبور به قطع پا شود.

سوالات متداول

1. برای درمان زخم پای دیابتی به چند مدت زمان نیاز دارید؟

این زخم معمولا در عرض چند هفته تا چند ماه درمان می‌شود. ولی نسبت به رعایت نکردن موارد بسیاری، حساس است و اگر به درستی از آن مراقبت نکنید ممکن است حتی تا سال ها درمان نشود.

2. آیا درصورت بروز زخم پا دیابتی، می‌توان راه رفت؟

معمولا این زخم باعث ایجاد فشار مضاعف روی کف پا و زیر انگشتان می‌شود و اگر درست قدم برندارید؛ ممکن است زخم به درستی درمان نشود.

3. کی بیمار مجبور به قطع پای دیابتی می‌شود؟

درصورتی‌که بافت‌های پا از بین رفته باشند؛ برای پیشگیری از سرایت بیماری به تمام بدن، لازم است که پا قطع شود.

4. آیا زخم پا دیابتی با درد همراه است؟

معمولا در این بیماران حس از بین رفته و حسی در ناحیه آسیب دیده وجود ندارد. درنتیجه آن‌ها درد را حس نمی‌کنند.