در برخی از مواقع که فرد دچار مسمومیت غذایی و بلع مواد شیمیایی یا سمی می‌شود؛ ممکن است به تجویز پزشک مجبور شود که پاکسازی و شستشوی معده و روده را انجام دهد. معمولا فرد با علائمی مانند سوزش معده، احساس تهی بودن معده یا سرگیجه به پزشک مراجعه می‌کند. در این مواقع برای تخلیه معده و روده از مواد مضر، نحوه شستشو معده انجام می‌شود. شستشو معده به‌صورت مقطعی یا با جراحی انجام می‌شود. پرستاری از بیمار بعد از شست‌وشوی معده و همچنین مواد غذایی که بعد از این پروسه مصرف می‌کنید؛ از اهمیت زیادی برخوردار هستند.
شست‌وشوی معده چیست؟
شست‌وشوی معده یک فرایند تخلیه برای محتویات معده است که با نام لاواژ معده هم آن را می‌شناسند. این روش سال‌های زیادی است که کاربرد دارد و هدف آن خارج کردن سموم از معده است. درصورتی‌که افراد سم یا مقادیر زیادی دارو مصرف کنند؛ تلاش می‌شود تا با لاواژ معده درمان شوند. همچنین کاربرد دیگر لاواژ معده این است که به‌وسیله آن دستگاه گوارش تمیز می‌شود. این کار معمولا پیش از عمل‌های جراحی، ارزیابی منشا استفراغ خونی و همچنین کاهش دمای بیماران دچار گرمازدگی کاربرد دارد.
علائم نیاز به شستشو معده
در صورت بروز برخی از علائم، پزشک متوجه می‌شود که لازم است شستشو معده را انجام دهد. این علائم شامل سوزش معده، درد شکمی، احساس سنگینی و پریشانی معده، اسهال یا یبوست، خالی شدن سریع معده بعد از خوردن غذا و احساس انفجار معده است.
به نقل از سایت clevelandclinic :
اکثر مردم پمپاژ معده را به عنوان یک روش اضطراری می شناسند. اگر سم می بلعید یا بیش از حد قرص مصرف می کنید، پمپاژ معده می تواند با بیرون کشیدن سموم قبل از جذب معده، جان شما را نجات دهد. اما پمپاژ معده در شرایط کمتر وخیم نیز مفید است. این می تواند به کاهش فشار در معده شما در زمانی که با غذا، مایعات یا هوا پشتیبانی می شود، کمک کند. همچنین می تواند خونریزی اضافی ناشی از خونریزی را پاک کند.
ساکشن معده همچنین در سایر روش های رایج پزشکی نقش دارد. به عنوان مثال، اگر در حال انجام جراحی شکم هستید، در طول عمل شستشوی معده و ساکشن برای جمع آوری مایعات اضافی انجام خواهید داد. این به شما کمک می کند تا از برگشت مایعات و استنشاق یا خفگی جلوگیری کنید. در همین حال، شستشوی سالین به استریل کردن معده برای جلوگیری از عفونت کمک می کند.
دلایل انجام پاکسازی معده و روده
معمولا شستشوی معده در زمان‌هایی که بیمار مقادیر زیادی سم یا قرص و دارو مصرف کرده باشد؛ انجام می‌شود. در این مواقع پزشک تجویز می‌کند که معده شستشو شود. اگر فرد یک چیز سمی مانند مواد شیمیایی خانگی را بلعیده باشد؛ در سریع‌ترین زمان ممکن باید به بیمارستان منتقل شده و شستشو معده انجام شود. شستشوی معده معمولا در کمتر از 4 ساعت بعد از خوردن سم، تاثیر بیشتری دارد.
پزشک با انجام برخی از عمل‌های جراحی خاص در شما مانند گاسترکتومی، نحوه پاکسازی معده و روده را تجویز می‌کند. همچنین در موارد زیر هم شست و شو معده انجام می‌شود:
- گرفتن نمونه از اسید معده
- کم کردن فشار از روی معده در زمان‌هایی که معده مسدود شده باشد.
- مکش خون به بیرون در زمان خونریزی معده
- تمیز کردن معده در مواقعی که در استفراغ خون وجود داشته باشد.
- برای انجام جراحی یا محدود کردن خطر پنومونی آسپیراسیون
- کاهش فشار روی معده در حین تهویه کمکی در بیمارستان
عوارض بعد از شستشوی معده
از رایج‌ترین عوارض شستشوی معده، پارگی مری است که یک عارضه کشنده است. به‌همین‌دلیل تلاش می‌شود که تا جای ممکن از شست‌وشوی معده پرهیز شود. تنها در موارد ضروری به کمک سوندهایی با انتهای گرد و قابل انعطاف، شستشو معده را انجام می‌دهند. این سوندها ریسک آسیب کمتری برای مری دارند. انتهای لوله باید چرب باشد و بدون هیچ‌گونه فشاری وارد مری شود.
پارگی مری معمولا در زمانی رخ میدهد که بیمار بی‌قرار و ناآرام است و درصورت بروز علائمی مانند تعریق، بالا رفتن ضربان قلب، افت فشار خون، درد قفسه سینه و رنگ پریدگی هم رخ میدهد. این عارضه نیاز به عکس‌برداری و رسیدگی سریع دارد. این پروسه در زمان درمان قطعی زخم معده هم انجام می‌شود.
نحوه شستشوی معده
نحوه شستشوی معده به‌این صورت است که پیش از انجام آن به شما یک قرص بی‌حسی برای بی‌حس کردن گلو داده می‌شود. به‌این‌ترتیب گلو کمتر تحریک می‌شود. بعد از آن کادر پزشکی یک لوله را وارد دهان یا بینی بیمار می‌کنند و آن را به مری متصل می‌کنند. مری مجرایی است که دهان را به معده وصل می‌کند. پزشک ممکن است پیش از انجام پاکسازی معده و روده آب یا محلول سالین را داخل لوله اسپری کرده باشد. محلول سالین اجازه نمی‌دهد که تعادل الترولیکی بدن به هم بخورد. بعد از آن لاواژ معده شروع می‌شود. در نهایت مایعات داخل معده خارج می‌شوند. مراحل زیر نحوه شستشوی معده را به صورت قدم به قدم توضیح میدهد:
- ابتدا بیمار در حالت نیمه‌نشسته یا به پهلو با سری متمایل به پایین قرار می‌گیرد.
- اسپری بی‌حس‌کننده موضعی روی گلو استفاده می‌شود تا از خفگی جلوگیری کند.
- اگر از لوله دهانی-معده استفاده شود، یک بلوک بایت در دهان بیمار قرار داده می‌شود تا از گاز گرفتن لوله جلوگیری کند.
- طول لوله مناسب برای رسیدن به معده بیمار اندازه‌گیری و علامت‌گذاری می‌شود.
- نوک لوله روان‌سازی می‌شود.
- لوله به سمت پشت گلو و مری هدایت می‌شود.
- از بیمار خواسته می‌شود اگر می‌تواند آب را از طریق نی قورت دهد یا جرعه‌جرعه بنوشد.
- لوله به آرامی جلو برده می‌شود تا به علامت برسد و سپس ثابت می‌شود.
- در صورت بروز سرفه، نفخ یا ناراحتی، فرایند متوقف و لوله خارج می‌شود. پس از یک استراحت کوتاه دوباره تلاش خواهد شد.
مراقبت‌های لازم بعد از شستشوی معده
با توجه به اینکه شست‌وشوی معده معمولا برای درمان مسمومیت‌ها کاربرد دارد؛ مراقبت‌های شستشو معده چگونه است؟
- اساسی‌ترین موردی که بعد از شستشوی معده باید به آن توجه داشته باشید؛ این است که مقدار زیادی آب مصرف کنید. نوشیدن آب زیاد در کیس‌هایی که دچار مسمومیت غذایی هستند؛ بهتر است با جرعه‌های کوچک شروع شود.
- نوشیدنی‌های ورزشی که الکترولیت دارند؛ می‌توانند از کم‌آبی بدن پیشگیری کنند.
- همچنین می‌توانید از نوشیدنی‌های بی‌رنگ مانند سون آب یا اسپرایت، چای بدون کافئین، آب مرغ و سبزیجات هم استفاده کنید.
- از دیگر مواردی که بعد از نحوه شستشو معده باید رعایت کنید؛ این است که از غذاهای نرم استفاده کنید. این کار باعث می‌شود که مری و معده فشار کمتری را تحمل کنند.
- غذاهای سریع، کم‌چرب و کم فیبر مانند موز، غلات، تخم‌مرغ، عسل، ژله، بلغور جو دوسر، کره بادام زمینی، برنج، نان تست و پوره سیب‌زمینی مصرف کنید.
- استفاده از داروهای طبیعی مانند کپسول‌های زغال فعال، فواید چای زنجبیل و سرکه سیب هم در این پروسه مفید است.
- بعد از پاکسازی معده و روده و مسمومیت‌های غذایی، استفراغ و مواردی از این دست، حتما مسواک بزنید تا دندان‌ها از آسیب و پوسیدگی در امان باشند.
- حمام کردن برای حذف باکتری‌ها از بدن و بازسازی کمک زیادی می‌کند.
- استراحت و خواب کافی برای بیمارانی که شست‌وشوی معده را انجام داده‌اند؛ مفید است.
- بعد از لاواژ معده، مصرف غذاهای تند یا حاوی کافئین یا چرب مجاز نیست.
بعد از شستشوی معده چه بخوریم؟
مصرف غذاهای چرب بعد از شستشوی معده و همچنین در مواقع معده درد عصبی مجاز نیست. بهتر است غذاهای کم‌چرب یا زودهضم مصرف شوند. مصرف آب و نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت هم مفید است. اگر مسمومیت غذایی ناشی از مصرف مواد شیمیایی یا داروهای خاص باشد؛ باید در ساعت‌های اولیه شستشوی معده انجام شود. بهترین مواد غذایی که می‌توانید بعد از شستشوی معده مصرف کنید؛ عبارت‌اند از:
- نان تست یا نان‌های نرم
- پوره سیب‌زمینی یا خورش‌های نرم و آبکی مانند خوراک لپه
- برنج‌های کم‌چرب و آبپز
- چای بدون کافئین
- آب معدنی طبیعی بدون الکترولیت‌ها
- سوپ‌ها و آش‌های ساده و بدون چربی
- گرانوله یا پودرهای الکترولیت
نکات مهم در مواقع پاکسازی معده
از مهم‌ترین نکات در پروسه شستشوی معده این است که آب زیادی بنوشید. همچنین لازم است بعد از پاکسازی معده و روده وعده‌های کوچک غذا را مصرف کنید و از خوردن وعده‌های غذایی سنگین و چرب پرهیز کنید. همچنین از نوشیدن مایعات قندی و کافئین‌دار پرهیز کنید و به‌جای آن مواد غذایی سرشار از فیبر استفاده کنید.
طول مدت زمان لاواژ معده
به‌نسبت اینکه برای شستشو معده از کدام روش بهره ببریم و همچنین به‌نسبت اینکه شرایط فرد چه باشد؛ شستشو معده به مدت زمان متفاوتی نیاز دارد. در کل شستشو معده به دو روش مختلف انجام می‌شود:
- شستشوی معده از طریق جراحی: اگر شستشوی معده به خاطر مسمومیت انجام شود یا وضعیت طاری کننده حیاتی مورد نیاز باشد؛ احتمالا از طریق عمل جراحی انجام می‌شود. در این صورت معده باز شده و محتویات آن شسته و خالی می‌شود. مدت زمان انجام این پروسه معمولا 1 تا 2 ساعت طول میکشد. البته این مدت به‌نسبت مشکلات بالینی دیگر، ممکن است متفاوت باشد.
- شستشوی معده به صورت مقطعی: در مواردی که مسمومیت خطرناک و جدی نباشد؛ می‌توان از روش شستشو معده مقطعی هم استفاده کرد. در این روش از نوشیدنی‌هایی مانند آب یا محلول‌های خاص شستشو معده استفاده می‌شود. مدت زمان لازم برای این روش هم معمولا بین 1 تا 2 ساعت است.
شستشوی معده چگونه است؟ شستشوی معده اصولا یک فرایند حساس است و حتما باید توسط متخصصان پزشکی انجام شود.
سخن آخر
در مواقعی که فرد مواد سمی و شیمیایی می‌خورد و لازم است که معده او را پاکسازی کنند؛ از پروسه شستشوی معده استفاده می‌شود. این پروسه به دو صورت باز یا مقطعی انجام می‌شود. شستشوی معده معمولا بعد از مسمومیت‌های معده انجام می‌شود و در مواقع اورژانسی باید در 4 ساعت اول مسمومیت انجام شود. این پروسه معمولا 1 تا 2 ساعت زمان می‌برد و طی آن معده از مواد مضر و مسموم پاکسازی می‌شود. لاواژ معده تنها در مواقع ضروری انجام می‌شود؛ چراکه این پروسه ریسک پارگی مری و مرگ را در پی دارد؛ بنابراین تنها در صورت تجویز پزشک و تحت نظر تیم حرفه‌ای و دوره دیده، باید شستشو معده انجام شود. بعد از شستشو معده غذاهایی که می‌خورید و کارهایی که انجام می‌دهید؛ اهمیت زیادی دارند.
سوالات متداول
1. آیا شستشوی معده درد دارد؟
میزان درد در لاواژ معده برای هر کس متفاوت است؛ اما معمولا رایج‌ترین عارضه در شستشوی معده، حالت تهوع است.
2. شستشوی معده چگونه است و آیا شستشوی معده به کاهش وزن کمک می‌کند؟
شستشوی معده مستقیما تاثیری در کاهش وزن شما ندارد؛ اما می‌تواند به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و علائم بیماری و ناراحتی‌های دستگاه گوارش کمک کند.
3. آیا همه می‌توانند شستشوی معده را انجام دهند؟
بله؛ بیشتر افراد می‌توانند از روش‌های شستشوی معده استفاده کنند؛ اما افرادی که مشکلات جدی معده دارند یا باردار هستند؛ بهتر است با پزشک مشورت کنند.
4. آیا برای شستشو معده باید به پزشک مراجعه کرد؟
درصورتی‌که مشکلات شدید معده دارید؛ یا برای مدت طولانی درگیر این عارضه شده‌اید؛ بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
5. آیا ورزش برای معده مفید است؟
بله؛ ورزش و فعالیت بدنی باعث منظم شدن معده و بهبود فرایند گوارش می‌شود. اما اگر مشکلات شدید معده داشته باشید؛ بهتر است با پزشک مشورت کنید.
6. در چه شرایطی نباید شست و شوی معده را انجام داد؟
در کیس‌های مسمومیت کودکان، مجرای تنفسی محافظت نشده؛ مسمومیت در اثر بلع مواد سوزاننده یا مسمومیت در اثر بلع هیدروکربن نباید شستشو معده را انجام داد.
7. مهم‌ترین نکته‌ای که در شست و شو معده باید به آن توجه کرد؛ چیست؟
اگر خودتان یا اطرافیان‌تان دچار مسمومیت شدید؛ بهتر است در سریع‌ترین زمان ممکن خودتان را به بیمارستان برسانید.
