دیابت یکی از بیماری های فراگیر در سطح جهان است و روز به روز به تعداد مبتلایان آن اضافه می‌شود. از آنجا که بخش عظیمی از مبتلایان در سنین مدرسه شناسایی می‌شوند، مراقبت از کودکان دیابتی یک از اصلی ترین نگرانی‌های سازمان‌های بهداشتی در هر کشور است. در این مقاله، به بررسی دیابت و انواع آن، روش های کنترل و خودمراقبتی در کودکان می‌پردازیم.
با افزایش میزان قندخون در بدن، بیماری دیابت ایجاد می‌شود. دیابت در دونوع دیابت نوع یک و دیابت نوع دو رایج است. دیابت نوع یک، معمولا در کودکان رواج دارد که دیابت خودایمنی نیز به آن گفته می‌شود و در صورت عدم توانایی غده پانکراس در تولید انرژی در بدن کودکان ایجاد می‌شود و غالبا به صورت ژنتیکی رخ می‌دهد. مراقبت از کودکان دیابتی دشوار نیست و آنان همانند سایر کودکان به زندگی عادی خود می‌پردازند و محدودیتی در مصرف مواد غذایی ندارند اما باید تحت کنترل و نظارت والدین قرار گیرند.
پیشنهاد مقاله : آشنایی با ارائه بهترین خدمات پرستاری در منزل
علایم شایع دیابت در کودکان
- افزایش تشنگی و ادرار
- گرسنگی بیش از حد
- کاهش وزن شدید
- خستگی مزمن
- تحریک‌پذیری
- بوی میوه‌ای دهان
- تاری دید در برخی کودکان
- بدخلقی و بی‌حوصلگی
- ضعف
نحوه مراقبت والدین از کودکان دیابتی
والدین و پرستار کودک دیابتی نقش بسیار مهمی در مراقبت از کودکان دیابتی دارند. مراقبت از کودکان دیابتی در ابتدا برای خانواده‌ها دشوار است اما به مرور زمان، عادی شده و مسئولیت مراقبت از آنان را برعهده می‌گیرند.
دیابت یکی از بیماری های فراگیر در سطح جهان است و روز به روز به تعداد مبتلایان آن اضافه می‌شود. از آنجا که بخش عظیمی از مبتلایان در سنین مدرسه شناسایی می‌شوند، مراقبت از کودکان دیابتی یک از اصلی ترین نگرانی‌های سازمان‌های بهداشتی در هر کشور است. در این مقاله، به بررسی دیابت و انواع آن، روش های کنترل و خودمراقبتی در کودکان می‌پردازیم.
دیابت چه نوع بیماری در کودکان است ؟
دیابت بیماری‌ای است که در آن مشکلات تولید و یا جذب انسولین به صورت ارثی یا اکتسابی در فرد وجود دارد. هنوز روش درمان خاصی برای آن کشف نشده و تنها راه کنترل و جلوگیری از تشدید آن مصرف انسولین و رعایت رژیم غذایی است. این بیماری با ایجاد اختلالات گوناگون و تهدید سیستم عصبی،کلیه،قلب و چشم، بر فعالیت روزانه‌ی فرد مبتلا تاثیر می‌گذارد.
انواع دیابت
دیابت شیرین معمولا‌ً در سنین پایین قابل تشخیص است. این اختلال در اثر ساخته نشدن و تولید میزان ناچیز انسولین پدیدار می‌شود. استفاده‌ی انسولین راهی برای مدیریت آن است. سبک زندگی و رژیم غذایی در تشکیل آن نقش موثری ندارد زیرا ریشه‌ی آن بیشتر ژنتیکی است.
درباره ی دیابت نوع دوم باید گفت که بیشتر در افراد مسن با سابقه‌ی مصرف بالای قند و چربی و رژیم غذایی بد مشاهده می‌شود. ژنتیک در آن بی تاثیر نیست اما تعداد کودکان درگیر آن، در مقایسه با دیابت نوع یک، بسیار کمتر است.
دیابت در کودکان
در حالتی که سابقه‌ی دیابت درخانواده وجود داشته باشد، احتمال ابتلای فرزندان خانواده بیشتر می‌شود. توانایی مراقبت از کودکان دیابتی یکی از مهارت های اصلی اعضای یک خانواده با سابقه دیابت است. تا زمانی که کودک در دامن خانواده رشد می‌کند مسئولیت رسیدگی به آن با افراد حاضر در خانه است؛ اما با بالا رفتن سن و گذراندن ساعات خارج از خانه باید افراد مرتبط با او را از وضعیت سلامتی‌اش آگاه کرد.
مراقبت از کودکان دیابتی: خارج از خانه
مراقبت از کودکان دیابتی به دو دسته مراقبت های روزانه و چکاپ دوره ای تقسیم می شود. مراقبت روزانه شامل اندازه گیری قندخون و تزریق انسولین می‌شود. چکاپ های دوره ای در بازه های زمانی ماهانه یا هر سه ماه یکبار، به بررسی میزان پیشرفت بیماری و نوشتن پلن درمانی جدید می‌پردازد.
قسمت بهداشت و پرستاری در مدرسه نقش مهمی در سلامت کودکان ، به ویژه کودکان دیابتی ایفا می‌کند. والدین این کودکان باید در ابتدای سال تحصیلی برنامه‌ی انسولین و سابقه‌ی دیابت در فرزندشان را با مسئولین مربوطه در مدرسه به اشتراک بگذارند.
در صورتی که سن کودک کمتر از آن است که خود به تنهایی از پس مدیریت انسولین برآید، مسئولیت مراقب‌های بهداشتی در مدرسه سنگین‌تر می‌شود. نرمال نبودن قند خون تاثیرات سوء در یادگیری مطالب مدرسه دارد و باید در صورت پایین بودن قند خون یک میان وعده مصرف شود. برای پایین آوردن قند خون بالا نیز تزریق انسولین کمک کننده است.
کودکان دیابتی نیز مانند دیگر کودکان نیاز به توجه و محبت دارند و باید در نظر بگیریم که به دلیل ناراحتی های ناشی از بیماری، گاهاً به توجه و مراقبت بیشتری از لحاظ عاطفی نیاز دارند. روش های درمان تهاجمی و گذراندن زمان در مراکز بهداشتی و بیمارستان می تواند به ایجاد نوعی ترس در ناخودآگاه آن ها بینجامد که باید مدیریت شود.
مراقبت از کودکان دیابتی: خود مراقبتی
از آنجا که تداوم در مراقبت برای مبتلایان دیابت امری ضروری است، یادگیری صحیح یکی از رکن های مراقبت از کودکان دیابتی است. از آنجا که کودک، ساعات طولانی را در مهدکودک و یا مدرسه می‌گذراند، باید از اقدامات لازم در هر موقعیتی آگاه باشد.
سن شروع مدرسه سن مناسبی برای شروع استقلال کودک در نگه داشتن قند خون خود در رنج طبیعی است. در 6-7 سالگی مهارت های کودک برای انجام فعالیت‌های ظریف بهبود می‌یابد و آموزش های کنترل دیابت مثمر ثمر واقع می‌شود.همچنین افراد در این سن توانایی یادگیری بالایی دارند و مطالب آموخته شده به سختی از ذهنشان پاک می‌شود.
جمع بندی
افراد زیادی در دنیا در حال دست و پنجه نرم کردن با انواع دیابت هستند. کودکان به دلیل عدم استقلال و تکمیل نشدن قسمت های مختلف مغزی، نیاز به کنترل و حمایت بیشتری نسبت به مبتلایان بالغ دارند. امید است با آموزش صحیح مراقبت های بهداشتی، کنترل بیماری را به دست گرفته و بیماران بتوانند به زندگی عادی خود ادامه دهند.
نحوه مسئولیت‌پذیر کردن کودکان مبتلا به دیابت
- صحبت با اعضای خانواده به صورت آزادانه
- آموزش نحوه مراقبت از بیماری از طریق انجام بازی‌های متنوع
- ایجاد چارت زمان‌بندی قابل درک برای کودک دیابتی
مراقبت از کودکان دیابتی در مدارس
دیابت نوع یک، یکی از بیماری‌های شایع در بین کودکان در مدارس می‌باشد. برای مراقبت از کودکان دیابتی در وهله اول همکاری خود کودک با اعضای مدرسه و والدین بسیار مهم است. کودک مبتلا به دیابت باید همانند سایر کودکان در مدرسه به تحصیل خود ادامه داده و به هیچ وجه مورد ترحم و دلسوزی قرار نگیرند.
وجود پرسنل آشنا به دیابت و نحوه مراقبت از کودکان دیابتی در مدرسه امری الزامی است؛ همچنین والدین این کودکان باید به‌طور کامل این افراد را از بیماری کودک خود و چگونگی کنترل آن به مربی بهداشت اطلاع‌رسانی کنند.
پیشنهاد مقاله : دیابت کودکان و عوامل موثر در پیشگیری آن
نحوه یادگیری والدین در درمان کودک دیابتی
انجمن‌های دیابت، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی با برگزاری کلاس‌های دیابت برای والدین، نحوه مراقبت از کودکان دیابتی را طی چند دوره آموزشی به والدین آموزش داده و آن‌ها با انجام تست قندخون کودک خود بین 10 الی 14 بار در طول روز به میزان انسولین مورد نیاز در بدن آن‌ها آگاهی می‌یابند.
مواد غذایی و میزان فعالیت کودک، تعیین کننده میزان انسولین مورد نیاز در بدن او می‌باشد؛ که به معنی حذف کامل یک‌سری از مواد غذایی برای کودک نیست؛ بلکه به معنی محدود کردن در میزان استفاده کودک از آن مواد غذایی مضر می‌باشد.
روش‌های تزریق انسولین برای کودکان دیابتی
مراقبت از کودکان دیابتی و روش تزریق انسولین توسط والدین و پرستار کودک دیابتی به چند روش زیر صورت می‌گیرد:
- از طریق سرنگ
- از طریق قلم‌های مخصوص
- پمپ‌های افشانه فاقد سوزن
ساده‌ترین و در عین‌حال کم‌هزینه‌ترین روش تزریق انسولین، تزریق از طریق سرنگ‌هایی در سایز 6 الی 8 می‌باشد. انسولین باید در قسمت چربی زیر پوست تزریق شود و در صورت تزریق در قسمت عضلانی، باعث کاهش اثر و افت قندخون شدیدتر می‌شود؛ همچنین محل تزریق انسولین باید متغیر باشد و در ناحیه شکم، ران و بازو به صورت گردشی انجام شود.
پیشنهاد مقاله : پیشگیری از عوارض دیابت
چگونگی تزریق انسولین برای کودکان دیابتی
قبل از تزریق انسولین، تنطیم دمای انسولین با دمای اتاق الزامی می‌باشد. قبل از تزریق در حدود یک ساعت انسولین مصرفی را از یخچال خارج کرده تا دمای آن با دمای اتاق هماهنگ شود.
شستن کامل دست‌ها با آب و صابون قبل از تزریق انسولین الزامی است. سپس سرنگ را به صورت قائم گرفته و مواد داخل انسولین را به داخل سرنگ کشیده و سپس حباب ایجاد شده در سرنگ را خارج نمایید. قسمتی از پوست را بالا کشیده تا تزریق در عضله صورت نگیرد و سرنگ را به صورت 90 درجه در ناحیه مورد نظر تزریق کنید و پوست را آزاد نمایید. در صورت خون‌ریزی بعد از تزریق، ناحیه را با فشار گاز پانسمان کنترل کنید.
جمع‌بندی
دیابت نوع یک که در بین کودکان و نوجوانان شیوع دارد در دو پیک ایجاد می‌شود؛ پیک اول در سن 4 تا 7 سالگی و پیک دوم درحدود سن 10 تا 14 سالگی رخ می‌دهد. بنابراین، مراقبت از کودکان چه در خانواده و چه در خدمات پرستاری در این دو بازه سنی بسیار مهم است.
سوالات متداول
برخورد کودکان دیابتی به چه صورت است؟
صحبت با اعضای خانواده به صورت آزادانه و آموزش نحوه مراقبت از بیماری از طریق انجام بازی‌های متنوع می‌تواند برخورد کودک باشد.
روش تزریق انسولین به کودکان به چه صورت است؟
از طریق سرنگ، از طریق قلم‌های مخصوص و یا پمپ‌های افشانه فاقد سوزن صورت می‌گیرد.
علائم دیابت در کودکان چیست؟
افزایش تشنگی و ادرار، گرسنگی بیش از حد، کاهش وزن شدید و خستگی مزمن از علائم دیابت در کودکان است.
نقش والدین برای کودکان دیابتی چیست؟
والدین و پرستار کودک دیابتی نقش بسیار مهمی در مراقبت از کودکان دیابتی دارند. مراقبت از کودکان دیابتی در ابتدا برای خانواده‌ها دشوار است اما به مرور زمان، عادی شده و مسئولیت مراقبت از آنان را برعهده می‌گیرند.
